آثار اطاعت از پدر در رشد معنوی آیت الله بهجت (ره)

آثار اطاعت از پدر در رشد معنوی آیت الله بهجت (ره)

احترام آیت الله بهجت رضوان الله علیه نسبت به پدرش زمینه ی رشد و ارتقای معنوی شد تا جایی که می توان یکی از دلایل تأیید معنوی ایشان را ادب در برابر پدر عنوان کرد. با نوشتار « آثار اطاعت از پدر در رشد معنوی آیت الله بهجت (ره) » در ادامه با ما همراهی کنید.

دوران حکومت رضاخان در ایران، مشکلاتی برای درس خواندن طلبه ها ایجاد شد. این مشکلات به اندازه ای بود که تعداد زیادی از طلبه ها و علما ناگزیر شدند برای تحصیل، به حوزه ی علمیه نجف یا کربلا بروند. همان دوران بود که آیت الله شیخ عباس قوچانی هم از مشهد بار سفر به سوی نجف اشرف بست. بیست و چند سال بیشتر نداشت، اما در پی مربی و استادی بود تا او را در امور معنوی راهنمایی کند. در حین همین جست وجوها بود که جوانی را در کنار حوض مدرسه علمیه نجف مشغول وضو گرفتن دید. بارها پیش از آن هم رفتار و منش او را دیده و متوجه شده بود که با دیگران تفاوت دارد. جلو رفت. خودش را معرفی کرد و برای پیدا کردن مربی کمک خواست. آیت الله بهجت (ره) همان جوان خوش رفتاری بود که نظر آیت الله قوچانی را به خود جذب کرده بود. به این ترتیب دوستی چندین ساله این دو عالم عارف از همان زمان شروع شد و آیت الله قوچانی به راهنمایی آیت الله بهجت به درس عارف کامل، آیت الله قاضی، راه پیدا کرد. گفت وگویی با حجت الاسلام و المسلمین محمود قوچانی، فرزند آیت الله شیخ عباس قوچانی، انجام داده تا راز دوستی عارفانه آیت الله بهجت و آیت الله قوچانی را به دست آورد. فرزند آیت الله شیخ عباس قوچانی به نقل از پدر درباره ی شیوه ی زندگی آیت الله بهجت در دوران حضور و تحصیل در کربلا می گوید: پدرم می گفت تمام مسیرها را با هم رفت و آمد می کردیم اما حجره های ما جدا از هم بود. شب ها که از درس به حجره برمی گشتم، مشغول مطالعه می شدم؛ اما می دیدم که آقای بهجت به محض اینکه به حجره برمی گشت، در ظاهر می خوابید و اصلاً چراغ را روشن نمی کرد! با خودم فکر می کردم شاید می خواهد صبح زود بیدار شود تا تهجد طولانی تری داشته باشد. اما با وجود رفاقت زیادی که با هم داشتیم، بعد از 6 ماه متوجه دلیل این کار ایشان شدم. آیت الله بهجت (ره) نفت نداشت تا چراغ را روشن کند و چون نمی خواست از دیگران نسیه بگیرد، به گونه ای رفتار می کرد که من به عنوان دوست و رفیق صمیمی او متوجه مشکل او نمی شدم.

آغاز آشنایی دو عالم وارسته / نحوه ی آشنایی آیت الله شیخ عباس قوچانی، با آیت الله بهجت به چه صورت بود؟

پدرم، آیت الله شیخ عباس قوچانی، زمانی که در حوزه علمیه مشهد بود، در کنار تحصیلات حوزوی خود در جست وجوی افرادی بود که بتوانند ایشان را در جهت تزکیه نفس و مقامات معنوی یاری کنند. بعد از اینکه در حدود سن 27 سالگی از مشهد به نجف اشرف هجرت کرد تا بتواند در آن شهر تحصیل کند، حجره ای را در مدرسه سید کاظم یزدی رحمه الله گرفته بود.

پدرم تعریف کرده بود که در میان طلبه ها، آقایی بودند که از لحاظ رفتار و روش با بقیه طلبه ها تفاوت داشتند. یک روز در کنار حوض مدرسه مشغول وضو گرفتن بودند که به کنار ایشان رفتم و گفتم اگر شما از نظر مسائل اخلاقی و معنوی از مربی و استادی بهره می برید، به من هم معرفی کنید تا بتوانم از ایشان استفاده کنم. ایشان که همان آقای بهجت بودند، نگاهی کرده و قبول کردند. فردای آن روز قرار شد تا پدرم به همراه آیت الله بهجت راهی درس آیت الله قاضی شوند. از همان زمان آشنایی و دوستی این دو عالم عارف شروع شد.

این دوستی و رفاقت به اندازه ای بود که پدرم تعریف می کرد از آن روز به بعد، هر روز در کنار یکدیگر به درس های حوزه و درس آیت الله قاضی می رفتیم. یعنی تمام مسیر حجره تا منزل ایشان و حرم را با هم طی می کردیم.

شرکت در درس آیت الله قاضی چه مدت طول کشید؟

پدرم 14 سال در درس آیت الله قاضی در شهر نجف بودند؛ یعنی تا پایان عمر آیت الله قاضی. اما آیت الله بهجت که قبل از پدرم در درس آیت الله قاضی شرکت کرده بودند، به دلایلی زودتر به ایران آمدند و دیگر به نجف برنگشتند.

شاگردانی در مرتبه اجتهاد / تعداد قابل توجهی از شاگردان آیت الله قاضی مانند آیت الله بهجت در مقام اجتهاد بودند. دلیل این امر را از پدرتان شنیده بودید؟

پدرم جواب این پرسش را از آیت الله قاضی نقل کرده بودند که ایشان فرموده بود وقتی یک سالک وارد مسیر عرفان می شود، امکان دارد که عوالم برزخی برایش آشکار شود. به عنوان مثال می تواند باطن مردم را تشخیص بدهد. در این شرایط اگر سالک، مجتهد نباشد و بخواهد از مرجعی تقلید کند، دچار مشکل می شود؛ به همین دلیل شاگردان خود را تشویق می کردند که برای رسیدن به درجه علمی اجتهاد تلاش کنند.

سبک زندگی آیت الله بهجت در نجف اشرف / نحوه ی زندگی طلبه ها، به خصوص آیت الله قوچانی و آیت الله بهجت در نجف اشرف چگونه بود؟

پدرم مسائل جالب و عجیبی در رابطه با همراهی و همسویی با آیت الله بهجت نقل می کرد. به عنوان مثال گفته بود زمانی که تازه وارد نجف شده بودم، شهریه ای از علمای حوزه ی علمیه نجف دریافت نمی کردیم. تنها چیزی که از حوزه استفاده می کردیم کمی خوراک از سوی مرحوم آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی بود؛ ایشان که از مراجع شیعه در آن شهر بود، هر روز سه قرص نان به طلبه ها می داد.

البته پدر بزرگ ما زمین هایی در اطراف قوچان داشت؛ به همین دلیل به جهت مالی و اقتصادی مشکلی نداشت؛ از این رو پنج شش ماه یک بار مبلغی را توسط زائرانی که از ایران به نجف می آمدند، به پدرم می رساند تا بتواند در نجف زندگی کند.

در همان دوران میان ایران و عراق ماجرای سیاسی درگرفت، به قدری که ایرانی ها نمی توانستند به سادگی برای زیارت عتبات عالیات در عراق رفت و آمد کنند. این ماجرا حدود دو سال طول کشید و در این مدت پدرم هیچ پولی نداشت. البته سنت حسنه ای در آن زمان در میان مردم و کسبه ی شهر نجف رایج بود به این صورت که روحیه نسیه دادن به مردم را داشتند. یعنی مبلغ کالای فروخته شده را همان روز در دفتر خود یادداشت می کردند، اما پول آن را گاهی تا دو سال بعد از مشتری می گرفتند و در این مدت حتی یک بار هم پول خود را مطالبه نمی کردند.

نحوه ی مواجهه آیت الله بهجت با مشکلات اقتصادی / به این ترتیب بخشی از مشکلات اقتصادی طلبه های نجف حل می شد!

همین طور است. در آن زمان پدرم نفت، شربت سکنجبین، چای و شکر را از یکی از کاسب ها نسیه می گرفت و تمام آن 2 سال را با همین چند کالا زندگی کرد.

ایشان درباره ی شیوه ی زندگی آیت الله بهجت در آن زمان تعریف می کرد که تمام مسیرها را با هم رفت و آمد می کردیم اما حجره های ما جدا از هم بود. شب ها که از درس به حجره برمی گشتم، مشغول مطالعه می شدم. اما می دیدم که آقای بهجت به محض اینکه به حجره برمی گشت، در ظاهر می خوابید و اصلاً چراغ را روشن نمی کرد! با خودم فکر می کردم شاید می خواهد صبح زود بیدار شود تا تهجد طولانی تری داشته باشد. اما با وجود رفاقت زیادی که با هم داشتیم، بعد از شش ماه متوجه دلیل این کار ایشان شدم. آیت الله بهجت نفت نداشت تا چراغ را روشن کند و چون نمی خواست از دیگران نسیه بگیرد، به گونه ای رفتار می کرد که من به عنوان دوست و رفیق صمیمی او متوجه مشکل او نمی شدم.

مقامات فوق العاده معنوی / پدرتان به عنوان دوست صمیمی آیت الله بهجت، درباره کرامات ایشان نکته ای را تعریف کرده بودند که دیگران از آن بی اطلاع باشند؟

بله؛ پدرم مسائل فوق العاده ای در مورد سیر و سلوک و مقامات بیان می کرد اما به طور مستقیم اسم آیت الله بهجت را نمی برد؛ البته از شواهد و قراین متوجه می شدم که منظور ایشان است.

به عنوان مثال تعریف می کرد که یکی از شاگردان آقای قاضی رحمه الله که به مقامات معنوی عالی رسیده بود، یک بار از من نذر شرعی گرفت که مطالبی را برای تو بیان می کنم به شرطی که قبول کنی شرعاً حق نداری این مطلب را برای کسی تعریف کنی. پدرم هم قبول کرد، اما بعد می گفت از این کار پشیمان هستم، چون گاهی مطلبی به زبان می آورم و شک می کنم که مبادا در نذرم اشکال وارد شود. در عین حال گاهی مقامات یکی از شاگردان آیت الله قاضی را تعریف می کرد اما نام نمی برد، با وجود این با قراینی تصور می کنم که منظور آیت الله بهجت رحمه الله بود که به مقامات فوق العاده معنوی رسیده بودند.

ممکن است نمونه ای از این مقامات و کرامت ها را بگویید؟

آیت الله مصباح یزدی به نقل از پدرم، شیخ عباس قوچانی، گفته بود که کمترین کرامت آیت الله بهجت رحمه الله این است که بر 6 طرف خود مسلط بوده و می دیدند. یعنی روبروی ایشان با پشت سر، بالا، پایین، چپ و راست تفاوتی نداشته است. زمانی هم که پدرم از نجف به تهران آمده بود، از ایشان پرسیده بود که آیا آن حالات معنوی همچنان ادامه دارد؟ فرموده بودند بله.

نحوه ی رفتار حضرت آیت الله بهجت با شما، به عنوان فرزند یکی از دوستانشان، چطور بود؟

آیت الله بهجت رحمه الله لطف و عنایت فوق العاده ای به من داشتند. معمولاً وقتی به خدمت ایشان می رفتم، پرسش هایی در ذهن داشتم و می خواستم از ایشان جواب بگیرم. ایشان شروع به گفتن ماجراهایی از علما می کردند و در بیان دو سه ماجرا، جواب سؤالات من را می گفتند.

کسب معرفت در اثر اطاعت از پدر

گفته شده زمانی که آیت الله بهجت و آیت الله قوچانی در درس آیت الله قاضی شرکت می کردند، شخصیت آیت الله قاضی به درستی شناخته نشده بود. این مسئله برای شاگردان ایشان، از جمله آیت الله بهجت، ایجاد مشکل می کرد؛ چون افرادی در آن زمان بودند که از روی جهالت و یا هر دلیل دیگری مشکل تراشی می کردند. آیا در این مورد مطلبی از پدر بزرگوارتان شنیده بودید؟

بله. پدرم، آیت الله قوچانی، ماجرایی را تعریف کرده بود که در همین رابطه برای آیت الله بهجت ایجاد شد. ماجرا از این قرار بود که آیت الله بهجت در درس آیت الله قاضی شرکت می کرده و علاوه بر تلاش های علمی پیگیر و بالایی که داشتند، در زمینه معنویت و عرفان هم به مقامات بالایی دست پیدا کرده بودند.

عده ای از افرادی که تحمل چنین پیشرفت هایی را از سوی ایشان نداشتند، به پدر ایشان نامه می نویسند و به دروغ خبر می دهند که فرزندت با شخصی به نام آقای قاضی آشنا شده و به همین دلیل مشغول مستحبات شده که احتمال دارد از درس بازبماند. پدر آیت الله بهجت هم از این خبر ناراحت شد و برای فرزندش نامه ای می نویسد و ضمن تشویق ایشان به ادامه ی درس، اعلام می کند که راضی نیستم مستحبات را انجام بدهی.

آیت الله بهجت نامه را به خدمت آیت الله قاضی می برد و ایشان را در جریان دستور پدر قرار می دهد. آیت الله قاضی هم می گوید که اطاعت از پدر واجب است؛ به همین دلیل ایشان را به سکوت دعوت می کند.

به این ترتیب، آیت الله بهجت سکوت اختیار کرده و هیچ نگفتند تا زمانی که پدرشان از دنیا رفت؛ یعنی در زمان حیات پدرشان فقط واجبات را انجام می دادند، مثلاً نماز می خواندند بدون اینکه مستحبی را به جا بیاورند؛ البته مدتی بعد پدرشان نامه نوشت که مستحبات معمولی را انجام بدهد. آیت الله قوچانی که در تمام این مدت با آیت الله بهجت در ارتباط بود، می گفت که در زمان سکوت ایشان، درهایی از ملکوت و معنویت به رویشان باز شد که وقتی از آن به من خبر دادند، ملزم شدم تا به کسی نگویم.

مطالب مرتبط و پیشنهادی : زندگی نامه آیت الله بهجت قدس سره - از تولد تا وفات، در ده روایت