الطاف ویژه پروردگار به مؤمنین و توابین/ سخنرانی مکتوب 11
یازدهمین جلسه از سری سخنرانی های حجت الاسلام انصاریان با موضوع «جایگاه روزه دار»، با عنوان الطاف ویژه پروردگار به مؤمنین و توابین ، شنبه (4-2-1400ش) - رمضان ۱۴۴۲ه.ق - حسینیه هدایت
بسم الله الرحمن الرحیم
«الحمدلله رب العالمین صلاة و السلام علی سید الانبیاء و المرسلین حبیب الهنا و طبیب نفوسنا ابی القاسم محمد صلی الله علیه و علی اهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین».
حرکت بنده به سوی دو معبود باطل
از مقاماتی که خدای مهربان برای بندگانش قرار داده، مقام باعظمت توبه است. وقتی انسان به این مقام برسد، طبق صریح قرآن، محبوب خدا می شود. در قرآن می خوانیم: «إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ التَّوّابينَ»[1]. توبه در لغت به معنای بازگشت کسی است که مدتی، هر مقدار و هر چند سال، حرکتش به سوی دو معبودِ (اطاعت شده) باطل بوده و از هر دو اطاعت می کرده است. یک معبود، معبود بیرونی است که با نام های مختلفِ ابلیس، شیطان، دشمن و چهره های گوناگون، چه آشکار و چه پنهان وجود دارد؛ یک معبود هم معبود درونی است که با خودش بوده است.
کار معبود درون، زینت دادن زشتی ها
سروکار نفس امّاره با زشتی ها
قرآن مجید تعبیرات گوناگونی از معبود درونی دارد: «نَفْس» ویژگی نفسی که در قرآن مطرح است، «أَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ» به شدت به انسان فرمان می دهد که با زشتی ها سروکار داشته باش. البته قرآن می گوید: زشتی ها را در نظر انسان زیبا جلوه می دهد و انسان با آن جلوه و زیبایی فریبکارانه اش تمایل شدیدی پیدا می کند که به زشتی عمل کند.
وسوسه گری نفس امّاره برای ثروت مشروع و نامشروع
وسوسه از درون انسان به ثروت شدید می شود و «زُیِّنَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ»[2] این ثروت را در نظر آدم آرایش می دهد. رفتن به سوی ثروت را در دل آرایش می دهد، برای اینکه به سوی انواع ثروت های نامشروع حرکت کند.
ثروت مشروع به نفس امّاره کاری ندارد و مورد نیاز انسان است. البته وقتی ثروت مشروع هم به دست می آید، وسوسه گریِ نفس امّاره او را رها نمی کند و می گوید برای خودت نگه دار و خرج نکن، انفاق نکن و زکات نده، خودت به آن احتیاج داری، زن و بچه و وارث داری؛ چرا می خواهی این پول ها را خارج از حوزهٔ زندگی خودت هزینه کنی؟
این وسوسه هم در کنار ثروت مشروع هست؛ اما وسوسه اش نسبت به اصل مال خیلی قوی است؛ لذا خیلی راحت عده ای را در چاه ربا، غصب، دزدی و بردن حق مردم می اندازد. تا وقتی هم توبه نکرده ، هیچ دغدغه ای ندارد و می گوید خوردم که خوردم؛ هر کاری دلت می خواهد، بکن. در حقیقت، انسان چنین جرئت خلافی هم پیدا می کند.
وسوسۀ نفس امّاره نسبت به غریزۀ جنسی
گاهی هم وسوسهٔ او نسبت به غریزهٔ جنسی است و لذت غریزه را این قدر آرایش می دهد که انسان در گناهان کبیرهٔ غریزهٔ جنسی می افتد. بعضی از گناهان غریزه طبق آیات قرآن، جزء گناهان کبیره است.
گناهان کبیره در کلام امام صادق علیه السلام
در کتاب «اصول کافی» است که عمرو بن عبید، عالم 90 سالهٔ غیرشیعه، مریدها و شاگردانی داشت. روزی از بصره، شهر زندگی اش حرکت می کند و به مدینه می آید. در 90 سالگی خیلی راه بوده است! بصره نزدیک ایران و مدینه در عمق خاک عربستان است. برای چه به مدینه می آید؟ برای پرسیدن یک مطلب می آید. این سفر برای پرسیدن، خیلی سفر با ارزشی است!
توانایی علمی محدود انسان
وقتی به مدینه و خدمت امام ششم می آید، می گوید: یک آیه در قرآن است که نصفش را می فهمم، اما نصفش را هم نمی فهمم. آدم ممکن است 90 سال در قرآن و روایات غرق باشد و باز هم قرآن و روایت نفهمد؟ یقیناً ممکن است؛ چون قرآن علم الله است و روایات هم، علم النبی و علم المعصوم. مگر قدرت فهم ما چقدر است؟ در روایات داریم: خوش به حال کسی که از او بپرسند و چون نمی داند، اعلام بکند نمی دانم و از پیش خودش جواب ندهد. این خطرناک است! خیلی از مردم به دیگران اعتماد دارند و از قرآن، روایت و مسائل فقهی و خانوادگی سؤال می کنند؛ آنها هم از پیش خودشان جواب می دهند و پرسش کنندگان را به کار خلاف قرآن و روایات وادار می کنند.
من یک بار پیش یکی از مراجع خیلی بزرگ و ردهٔ اول شیعه رفتم. ایشان 90 سال داشت. به این مراجع بزرگ گفتم: من یک مسئله دارم، گفت بپرس. در احوالات این مرجع نوشته اند که از شش هفت سالگی وارد علم شد تا وقتی از دنیا رفت. او را خیلی قبول داشتند! من سؤالم را پرسیدم، یک خرده فکر کرد و گفت: نمی دانم! بعد به دامادش گفت: فلان کتاب را بیاور، در فلان بخش نگاه کن و ببین جواب مسئله ای که ایشان پرسیده، هست یا نه! اینجا از جاهایی است که جای رودربایستی نیست؛ این شجاعت و آقایی است که نمی دانم.
مرحوم شهید مطهری می گفت: در شهرستانی بودم و از کنار خیابانی پیاده می رفتم که منطقهٔ کشاورزی بود. کشاورزی بیل روی شانه اش بود، مرا هم نمی شناخت، وقتی به من رسید، گفت: آقا، من یک مسئله دارم. گفتم: بپرس! پرسید: واقعاً گفتم نمی دانم؛ فکر کرد حالا هر کسی این لباس را بر تن دارد، همه چیز می داند، گفت: نمی دانی؟ گفتم: نه نمی دانم. گفت: پس برای چه این عمامه را سرت گذاشته ای؟
آن که می داند و هیچ وقت نمی گوید نمی دانم، یا پیغمبر یا امام است؛ بقیهٔ مردم این قدر «نمی دانم» دارند که اگر این «نمی دانم ها» را بیرون بریزند، کرهٔ زمین را پر می کند. شخصی را به جلسه مهمی دعوت کردند که به منبر برود. منبر چهار پنج پله، از این منبرهای قدیمی بود. در همان پلهٔ اول نشست، به او گفتند: آقا بالا برو! گفت: من به اندازهٔ علمم نشسته ام. اگر بخواهم بالا بروم، باید به اندازهٔ جهل و ندانی ام بالا بروم و این قدر بروم تا به عرش برسم. آن یک خرده ای که می دانم، به من اجازه می دهد که در پلهٔ اول بنشینم. حالا می خواهید مطالبم را بگویم یا از همین یک پله پایین بیایم و بروم؟!
تواضع و فروتنی در علم آموزی و پرسش
خیلی خوب است که انسان فروتنی داشته باشد، در علم خجالت نکشد و اگر نمی داند، بگوید نمی دانم. ما از این عالم غیرشیعه که 90 سال دارد، مدرّس و استاد است و شاگرد زیادی دارد، این درس را می گیریم. دوسه هزار کیلومتر طی کرده و از بصره به مدینه آمده است، بدون اینکه با آن محاسن سفیدش و با توجه به افرادی که در جلسه نشسته اند، خجالت بکشد و رودربایستی کند، به امام می گوید: یک آیه در قرآن است که نصفش را می دانم و نصفش را نمی دانم. حضرت فرمودند آیه را بخوان، او هم خواند: «إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ»[3] تو از گناهان کبیره ای که برآیت پیش می آید یا پیش می آورند، دوری کن و من هم همه ی گناهان خرده ریز و کوچکت را می بخشم. بدون اینکه استغفرالله بگویی و گریه و ناله بکنی، همین که یک یا دو گناه کبیره پیش آمد و در دل خودت گفتی: خدایا! تو آلوده شدن مرا به این گناه نمی خواهی، من هم خودم را آلوده نمی کنم. منِ خدا هم هرچه گناه ریز برای کل دورهٔ عمرت در نامهٔ عمل توست، می بخشم. به راستی خوب معامله ای است!
این عالم گفت که من اول آیه را نمی فهمم که قرآن می گوید «إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ»، این گناهان کبیره چیست؟ سیئاتی که خدا در این آیه مقابل کبائر گذاشته، یعنی گناهان صغیره و کوچک؛ مثلاً بی علت یک مشت به رفیقم زدم و او هم ناراحت شد؛ یا چشم به نامحرمی انداختم و ادامه دادم که آن ادامه از گناهان مقابل کبیره است؛ یا حرف زشتی زدم و یکی ناراحت شد؛ در صورت دوری کردن از گناهان کبیره، این نوع گناهان را می بخشم. عالم گفت: یابن رسول الله! من کبائر را نمی فهمم.
قاعدۀ جالب امام در تفسیر گناهان کبیره
حالا امام معصوم را ببینید که «نمی دانم» ندارد و هر سؤالی را جواب می دهد؛ دنیایی، آخرتی، خانوادگی، مادی و اجتماعی. امام صادق علیه السلام چه قاعدهٔ جالبی را به عمرو بن عبید بصری فرمودند که توضیحش این است: از اول قرآن تا جزء آخر، خداوند هر گناهی را که به عذاب تهدید کرده، آن گناه کبیره است. یکی زناست که صریحاً به عذاب تهدید شده است. ربا به عذاب تهدید شده است. کشتن مردم به ناحق به عذاب تهدید شده است. بی حرمتی به پدر و مادر و نافرمانی از خواسته های به حق آنها به عذاب تهدید شده است که ما اسمش را «عاق والدین» می گذاریم. «عاق» یعنی مخالفت با پدر و مادر در امور حق.
این کارِ معبود درون است که گناهان را بعنوان لذت ها در برابر انسان آرایش می دهند و مرتب هم وسوسه می کنند؛ چقدر خوش می گذرد، چقدر عالی است، چقدر لذت دارد! فشار وسوسه این قدر زیاد می شود که آدم مرتکب بشود.
حقیقت معنایی توبه
توبه یعنی بازگشت کسی که مدت ها و سال ها به طرف معبود بیرونی، معبود ضد خدا و ضد حق، یعنی شیطان ها حرکت کرده و مدتی به طرف معبود باطلِ درون، یعنی نفس امّاره حرکت کرده است. همه ی وجودش دقیقاً رو به این دو معبود و پشت به پروردگار است. حالا به علتی موفق به توبه می شود؛ سخنی را از حکیمی می شنود؛ یا مثل حربن یزید خودش به فکر می افتد که من کجا می روم، برای چه می روم و این چه راهی است که من می روم؛ یا آیهٔ قرآنی می خواند یا روایتی می شنود یا تلنگر بلایی می خورد. توبه می کند، یعنی به معبود باطل بیرونی و درونی پشت می کند و روی وجودش را به پروردگار می آورد. مسئلهٔ صورت مطرح نیست! در حقیقت، همان است که ابراهیم علیه السلام فرمود: «إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ حَنِيفاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِكِينَ»[4] من با همه ی وجودم رو به خدا کرده ام. این معنی واقعی توبه است: من در جاده ای می رفتم که آخرش به جهنم می خورد. آن جاده را رها کردم و به جاده ای برگشتم که اسمش را کراراً در قرآن آورده و صراط مستقیم است. پایان این جاده هم بهشت است.
الطاف ویژهٔ پروردگار به مؤمنین
اگر کسی در این راه قرار بگیرد، از الطاف ویژهٔ پروردگار است و خدا برای رسیدن به مُنتهای راه کمکش می کند. دو آیه در سورهٔ انفال است:
الف) آیۀ نخست
آیهٔ اول خطاب به مردم مؤمن زمان پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم است و می فرماید: «فَآوَاكُمْ»[5] شما هیچ امنیتی در شهر مکه نداشتید و شبانه روز می ترسیدید که مشرکین شما را بدزدند و به جاهای نامعلوم ببرند. من شما را در این شهر قرار دادم و الآن امنیت کامل دارید. «وَأَيَّدَكُمْ بِنَصْرِهِ» و با یاری خودم شما را تقویت کردم. وقتی هم برای جنگ با شما می آمدند، شما را چند برابر می دیدند، به وحشت می افتادند، خودشان را می باختند و شکست می خوردند. شما صد نفر بودید، اما آنها شما را هزار نفر می دیدند. من شما را یاری کردم و یاریِ من شما را تقویت کرد. «وَرَزَقَكُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ» حلال و پاکیزه روزی تان کردم. همه ی این کارها را هم کردم «لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ تشکرون» که شما بندگان سپاسگزار من باشید. در شهری که امنیت دارد، شما را جای دادم؛ شما هم معصیت نکنید! شما با یاری من قدرت گرفته اید، این قدرت را خرج گناه نکنید. این رزق پاکیزه را می خورید و انرژی می گیرید، هزینهٔ مخالفت با من نکنید. این به معنای شکر است. در این جاده، من شما را یاری می کنم و گذشتگان شما را هم یاری کرده ام.
ب) آیۀ دوم
آیهٔ دوم هم در همین سورهٔ انفال است که می فرماید: «فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ»[6] یقین داشته باشید که من سرپرست، یار و دوست شما هستم؛ یقین کنید که من به دادتان می رسم و مشکلتان را حل می کنم؛ یقین کنید که به عمر این بیماری خاتمه می دهم. تردید خوب نیست! انجام می شود یا نمی شود؟! خدا در این ماه رمضان دعا را مستجاب می کند؟! نظری به حال ما می کند؟! تردید نکنید!
عامل مستجاب نشدن دعا
مردی به عیسی بن مریم علیه السلام گفت: من و برادرم دوتایی مشکل داشتیم. او بیدار شد، دعا و گریه کرد و مشکلش حل شد؛ اما من چهل شبانه روز است که ناله می کنم و اشک می ریزم، هیچ خبری نیست. مگر خدای ما دو تاست که خدای او جوابش را خیلی زود داد خدای و من جوابم را نمی دهد؟! حضرت مسیح علیه السلام فرمود: از خدا می پرسم چرا جوابت را نمی دهد. مسیح علیه السلام به خدا گفت: خدایا! این شخص که گریه و نماز و دعا دارد، چرا جوابش را نمی دهی؟ خطاب رسید: هنوز در پیغمبریِ تو با این همه معجزه شک دارد که تو پیغمبر هستی یا نه! او باطنش آلوده است، چرا جوابش را بدهم؟ ولی اگر باطن درست باشد، «فَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ» یقین کنید که من همه کارهٔ شما هستم و مشکلتان را حل می کنم. بالاخره در دنیا زندگی می کنید و این حل مشکل زمان خودش را دارد.
پروردگار، بهترین مولا و یاور بندگان
بعد از اینکه می گوید «أَنَّ اللَّهَ مَوْلَاكُمْ»، دو جمله هم پشت سرش می گوید: «نِعْمَ الْمَوْلَىٰ» خوب مولایی دارید! خودش می گوید، نه اینکه ما دوتا چشم کار خوب از او ببینیم، داوری کنیم و بگوییم عجب مولایی داریم! در جملهٔ بعدی می گوید: «وَنِعْمَ النَّصِيرُ» و یار خوبی است.
امنیت بخشی پروردگار برای توابین
اگر توبه کنید، خدا مولا، یار و کمک کار شماست. شما وقتی در مسیر من قرار می گیرید، برعهدهٔ خودم قرار داده ام که شما را یاری کنم. آیهٔ بسیار مهمی دربارهٔ توبه هست که اگر خدا بخواهد، فردا همه ی آیه را برایتان می خوانم؛ یک جمله اش این است که می خواهد اطمینان و یقین بدهد و می فرماید: «كَتَبَ رَبُّكُمْ عَلَىٰ نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ» در توبه کردن شما بر خودم واجب کردم که به شما رحم کنم و شما را تنها نگذارم.
شفاعت مطلق ابی عبدالله علیه السلام در قیامت
«صَلَّی اللّهَ عَلَيْكَ مِصباحُ الْهُدی، صَلَّی اللّهَ عَلَيْكَ يَا سَفِينَةَ النَّجَاةِ، صَلَّی اللّهَ عَلَيْكَ یَا بَابَ الْنِجٰاةِ الْأمة، صَلَّی اللّهَ عَلَيْكَ یا رَحْمَة اللّهِ الْواسِعَة».
در تمام شفاعت کنندگان قیامت، شفاعت ابی عبدالله علیه السلام مطلق است و قیدی ندارد. خدا به او می گوید: هر کس را که می خواهی، شفاعت کن.
این حسین کیست که عالم همه دیوانهٔ اوست / این چه شمعی است که جان ها همه پروانهٔ اوست
مطالب مرتبط و پیشنهادی : ویژه نامه شب و روز یازدهم ماه مبارک رمضان
پی نوشت:
1: (سورهٔ بقره، آیهٔ 222)
2: (سورهٔ فاطر، آیهٔ 8)
3: (سورهٔ نساء، آیهٔ 31)
4: (سورهٔ انعام، آیهٔ 79)
5: (سورهٔ انفال، آیهٔ 26)
6: (سورهٔ انفال، آیهٔ 40)
مطالب مرتبط
