ضرورت رازداری

تا دلمان می گیرد به دنبال بهانه کوچکی می گردیم تا با اطرافیان مان درد و دل کنیم و با حرف زدن، کمی از بار روانی مشکلات مان کم کنیم، اما گاهی همین درد و دل های ساده و خودمانی کار دست مان می دهد. وقتی درد و دل می کنیم یادمان می رود بعضی حرف ها نه تنها از دلمان بلکه نباید از چاردیواری مان بیرون رود.

راز و البته حفظ آن مقوله ای است که همیشه با آدمی بوده است. این که فرد رازش را به چه کسی بگوید و به چه کسی نگوید، دغدغه ای است که همواره ذهن آدمی را به خود مشغول داشته است. یکی از دشوارترین مواقع در زندگی آدمی وقتی است که بفهمد رازش فاش شده و دشوارتر از آن وقتی است که بفهمیم این راز از سوی فردی خودی فاش شده که زمانی محرم اسرارمان بوده است.

حریم خصوصی را چگونه تعریف می کنید؟
براساس منابع علمی، حریم خصوصی یعنی یک فرد یا گروه بتواند خود یا اطلاعات مربوط به خود را مجزا کند و در نتیجه بتواند خود یا اطلاعاتش را با انتخاب خویش در برابر دیگران آشکار کند. ریشه و اساس مشکل حریم خصوصی مربوط به افشاگری نامناسب و بدون کنترل داده های شخصی است. 
برخی از مردم به سادگی رازهای خود و دیگران را افشا می کنند و پیامدهای منفی آن را نمی سنجند. و به قول سعدی: «خامشی به که ضمیر دل خویش - به کسی گویی و گویی که: مگوی» «ای سلیم! آب ز سرچشمه ببند - که چو پر شد، نتوان بستن جوی».

چند قدم تا رازداری:
راز حق الناس است

این حرفی كه درحال گفتنش هستم چیست؟ راست است؟ دروغ است؟ اجازه دارم آن را بیان كنم؟ شكل گفتنم درست است؟ در حال انتقال چه اطلاعاتی به شنونده خود هستم؟ و عواقب احتمالی این حرفم چیست؟

اگر بدانید كه یك لحظه بی ملاحظگی به ظاهر ساده شما در  نگه نداشتن یك راز تا چه حد می تواند خطرناك باشد - احتمالا مثل نارنجكی كه به كمر شماست - مواظب ضامن آن خواهید بود. راز، یكی از انواع حق الناس محسوب می شود. 
پس همانطور كه از فاش شدن اسرار زندگی خصوصی خودتان می ترسید، از گفتن راز مردم بترسید و خیالتان جمع باشد كه كاملا ترس بجایی دارید. این خطر را جدی بگیرید و با ضامن این نارنجك هیچ وقت بازی نكنید.

زبان شما، ضامن نارنجك است
امیرمؤمنان زبان را مانند تیری كه به خطا می رود خطرناك می شمرد و اینگونه وصفش می كند: «احذروا اللسان فانه سهم یخطی؛ از زبان بترسید كه آن تیری است كه (بسیار) به خطا می رود.»
آنقدر این صفت  شناخته شده است كه بسیاری از كنایه ها مثل اینكه «فلانی دهان لق است»، «دلش در و طاقچه ندارد» و «سفره  دلش را هر جایی باز می كند» یا «حرف كسی را این طرف و آن طرف می برد» و نظایر آن اشاره به همین صفت زبان دارند. 

کمتر حرف بزنید
برای اینكه بتوانید مراقب زبان خود باشید باید در قدم اول كمتر حرف بزنید. كسی كه پر حرفی می كند دقت در پردازش حرف هایش را از دست می دهد. به همین خاطر است كه افراد پر حرف برای رازداری چندان قابل اطمینان نیستند. اگر می خواهید رازدار باشید كمتر حرف بزنید تا  چیزی كه نباید بگویید، ناگهان از دهانتان بیرون نپرد. مطمئن باشید ضرر نمی كنید.

با شیوع غیبت بجنگید!
اگر كسی با اشتیاق، برای گفتن راز دیگران به سراغ شما می آید و با بی میلی شما به شنیدن آن راز روبه رو شود و به در بسته بخورد، حتما دفعه بعد به دنبال مشتری دیگری خواهد بود. نه زبانی باشید برای گفتن راز دیگران و نه گوشی برای شنیدن اسرار خلق خدا از زبان دیگری. اگر همه اینطور باشیم حلقه شایعه خواهد شكست و بازار آبروبری و غیبت كساد خواهد شد. 

مواظب عادت های غلط باشید
یكی از چیزهایی كه باعث افشای یك راز، چه راز  خودتان و چه راز دیگری می شود عادت های غلطی است كه ممكن است برای شما گران تمام شوند. مثل دادن اطلاعات غیرضرور به افرادی كه نمی شناسید یا گفتن بی دلیل هر حرفی حتی به كسانی كه می شناسید. تا زمانی كه سری در اختیار شماست او اسیر شماست اما وقتی آشكار شد شما اسیر او هستید. حضرت امیر می فرمایند: «من كتم سره كانت الخیره بیده؛ كسی كه راز خویش را حفظ كند اختیار خود را در دست دارد.»

چند مورد از اثرات نامطلوب عدم رازداری

برخی از مردم به سادگی رازهای خود و دیگران را افشا می کنند و پیامدهای منفی آن را نمی سنجند. و به قول سعدی: «خامشی به که ضمیر دل خویش - به کسی گویی و گویی که: مگوی» «ای سلیم! آب ز سرچشمه ببند - که چو پر شد، نتوان بستن جوی»

- پرورش شخصیت منفی
- شیوع اختلالات روانی از جمله افسردگی و اضطراب
- شیوع بدبینی در جامعه یا پایین آمدن مشارکت عمومی
- کاهش درجه ایمان و اعتقاد به خدا
- غفلت و انحطاط اخلاقی
- اشاعه زشتی

پس عادت كنید قبل ازگفتن هر حرفی 3 سؤال از خودتان بپرسید:
چه می گویم؟
این حرفی كه درحال گفتنش هستم چیست؟ راست است؟ دروغ است؟ اجازه دارم آن را بیان كنم؟ شكل گفتنم درست است؟ در حال انتقال چه اطلاعاتی به شنونده خود هستم؟ و عواقب احتمالی این حرفم چیست؟ 

برای چه می گویم؟
دلیل من برای بیان این حرف چیست؟ آیا دلیل معقولی برای آن دارم؟ مطمئن باشید اگر دلیل معقولی برای بازگو كردن حرف خود پیدا نكنید حتما بیان آن حرف، احتمال اشتباه كردن تان را بالاتر می برد.

به كه می گویم؟
آیا شنونده و مخاطب خودم را خوب می شناسم؟ آیا دقیقا خصوصیات اخلاقی او را می شناسم؟ آیا می دانم ممكن است بعد از شنیدن حرف های من چه عكس العملی نشان بدهد؟ بسیاری از مشكلات از جایی شروع می شوند كه ما به اصطلاح سفره دلمان را پیش هركس و ناكسی باز می كنیم و بعد نتایج زیانبار آن دامان خودمان را هم می گیرد.

نکته آخر
راز سخن گفتن طوطی ها هم برملا شد. پس از همین امروز تصمیم بگیرید، طوطی نباشید، طوطی ها در تقلید آواها و صحبت کردن انسان باشد، بی نظیر هستند و برای مردم جذاب، در صورتی که اگر شما رازدار نباشید از گروههای دوستی و فامیلی  حذف خواهید شد. 

منبع: مجله سپیده دانایی، همشهری، جام جم(بازنشر از تبیان)