شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید (بخش دوم)

شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید (بخش دوم)

در شماره گذشته مقاله شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید به بررسی تعریف شبکه های اجتماعی و علل موفقیت آنها پرداختیم. در این نوشتار قصد داریم به بیان آسیب های دینی و فرهنگی ناشی از استفاده غلط آنها بپردازیم.

مراجعه به (بخش اول)
مراجعه به (بخش سوم)
مراجعه به (بخش چهارم)
مراجعه به (بخش پنجم)

آسیب های شبکه های اجتماعی

الف) آسیب های دینی شبکه های اجتماعی

فعالیت صدها کانال و گروه در زمینه هایی که در زیر ذکر می شود و عدم وجود کمترین نظارت (در مورد برخی شبکه های اجتماعی) سبب بوجود آمدن فضایی نا امن و مسموم برای اعتقادات و اخلاقیات آحاد جامعه بالخصوص نسل جوان و نوجوان شده است:

1. فعالیت کانالها و گروه های تبلیغ ادیان مختلف، فرقه های انحرافی و عرفان های کاذب.
2. فعالیت کانالها و گروه های غیراخلاقی.
3. فعالیت کانالها و گروه های شبهه پراکنی اعتقادی و دینی.
4. فعالیت کانالها و گروه هایی با انگیزه سوء استفاده از اعتقادات مردم و درآمدزایی برای خود.
5. عدم نظارت بر پست های غیر اخلاقی و غیر ارزشی برخی کاربران.
6. عدم نظارت بر رعایت هنجارهای دینی توسط کاربران.
7. دروغ پراکنی در مورد علماء، بزرگان و شخصیت های مذهبی.
8. به تمسخر گرفتن برخی احکام دینی و اخلاقی و تقدس زدایی از آنها.
9. ترویج و عادی سازی بی بندوباری و ارتباط با نامحرم.
10. تخریب ارزش های دینی مانند احترام والدین، صله ارحام، صدقه و ... .

طبق پژوهشی در ایران، این فرضیه تائید گردید که استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی موجب کمرنگ شدن ارزش های دینی  می شوند [دو فصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دوره1، شماره2، بهار و تابستان 1395، ص17]

ب) آسیب های فرهنگی شبکه های اجتماعی

امپریالیسم فرهنگی :

 [امپریالیسم به نظامی گفته می شود که به دلیل مقاصد اقتصادی یا سیاسی می خواهد از مرزهای ملی و قومی خود تجاوز کند و سرزمین ها و ملت ها و اقوام دیگر را زیر سلطه خود درآورد]: نوعی نفوذ اجتماعی است که به وسیله آن، یک کشور تصورها، ارزش ها، هنجارها، رفتارها و سبک زندگی خود را به کشورهای دیگر تحمیل می کند.

لذا، نحوه کارکرد این رسانه ها به نوعی طبق سیاست های از پیش تعیین شده است که آثار و نشانه های آن را با نگاهی به جامعه ایرانی مشاهده می کنیم که از آن جمله: تغییر سبک حجاب، هنجار شکنی های بی حجابی، درخواست حجاب اختیاری، پوشیدن شلوارهای پاره، نگه داری سگ و گربه و ... ارزش های کاذبی هستند که در سبک زندگی غربی بعنوان یک هنجار شناخته می شوند و در حال گسترش به زندگی مردم ما می باشد.امروزه تهدید نرم، یعنی دگرگونی و تغییر در هویت فرهنگی و ارزش های پذیرفته شده یک نظام سیاسی، بسیار اهمیت یافته است.

زیرا در کنار تغییر هویت ملی و فرهنگی، کشور مهاجم بدون منازعه و تهاجم؛ ارزش ها و هویت های مورد نظر خود را بر یک ملت تحمیل می کند. در تهدید سخت، هدف تخریب و حذف فیزیکی حریف و تصرف و اشغال سرزمین است که با عکس العمل کشور مقابل همراه خواهد شد.

در حالی که در تهدید نرم، هدف تأثیرگذاردن بر انتخاب ها، تصمیم گیری ها و الگوهای رفتاری و سلب هویت ها و ارزش های فرهنگی است؛ و به دلیل غیر عینی بودن، عکس العمل سریع و روشنی ندارد. امروزه گسترش فناوری ارتباطات و به دنبال آن توسعه شبکه های اجتماعی مجازی بصورت مهم ترین ابزار تهدیدات نرم بر علیه افراد، گروه ها و کشورهای هدف درآمده اند.

تخریب فرهنگ شفاهی:

 درگذشته، افراد با دورهمی های خانوادگی و برقراری ارتباطات شفاهی، احساس «بودن» و حضور در جمع می کردند که برای آنها بسیار خوشایند بود. بدین ترتیب هر فرد نشان می داد به کدام جمع خانوادگی تعلق دارد و چگونه در مسائل، مشکلات، شادی ها و غم های آنها سهیم است. فرهنگ شفاهی؛ اندیشه، هوش، هنر و عواطف یک ملت است و از گذشتة مردم مایه می گیرد و خصلت جمعی دارد.

در فرهنگ شفاهی، هوش و ذکاوت را با استعداد به خاطرآوردن اصطلاحاتی کوتاه، چند بُعدی و مفید مرتبط می دانند. با ظهور رسانه هایی مانند شبکه های اجتماعی، تمایز آشکار بین اشکال گوناگون ارتباطات (یعنی ارتباطات شفاهی، نوشتاری، چاپی و الکترونیک) تاحدودی از بین می رود و تمامی این اشکال ارتباطات با همدیگر ترکیب می شوند. این رسانة ارتباطی نوین، گفتار شفاهی را بلافاصله به پیام تبدیل و آن را منتشر کرده و بصورت الکترونیک به تعداد نامحدوی از کاربران می فرستد.

امروزه به دلیل نبود اهداف مشترک بین اعضای خانواده و انتقال نیافتن مسائل فرهنگی از نسل قبل به نسل بعدی، گفتگو بین اعضای خانواده کم رنگ شده است؛ زیرا گفتگو بین اعضای خانواده، تجربه و فرهنگ را به فرزندان انتقال می دهد و افزایش فضای عاطفی بین آنها را سبب می شود.

تغییر سبک زندگی:

با هجوم و تبلیغ گسترده فرهنگ بیگانه توسط این رسانه ها، سبک زندگی ایرانی اسلامی دچار آسیب جدی شده است برخی از مهم ترین مؤلفه های این آسیب به قرار زیر است:

1. شیوه تغذیه: تغییر ذائقه و روی آوردن به غذاهایی نامناسبی مانند پیتزا، همبرگر، ساندویچ و فست فودها بجای استفاده از غذاهای مفید و سنتی مانند آبگوشت، آش، هلیم و... .
2. خودآرایی: تغییر بینش نسبت به خودآرایی و سبک آرایش که به مدل های رعب آور غربی نزدیک شده است.
3. پوشش: نوع پوشش در زنان و مردان اکنون نه از سبک ایرانی و نه از سبک اسلامی تبعیت می کند و به پوششی بدن نما و تنگ و گاهاً پاره و کوتاه که هیچ تائید عقلایی را برای آن جز تبعیت از مدل های بیگانه نمی توان درنظر گرفت.
4. معماری: نحوه معماری ساختمان ها و فضاسازی داخلی و دکوراسیون آنها که گاه واقعاً با ذائقه و طبع مردم ایران سازگار نیست.
5. گویش: استفاده از کلمات و جملات زبان های بیگانه بجای آن که سبب خجالت و نشان دهنده خود باختگی فرد باشد، متأسفانه نشان دهنده روشن فکری و متجدد بودن او تلقی و سبب افتخار وی می باشد.
6. سنت ها: کمرنگ شدن سنت های ایرانی اسلامی مانند نوروز، شب یلدا و اعیاد اسلامی و پر رنگ جلوه دادن مناسبت هایی مانند کریسمس و ولنتاین.
7. مصرف گرایی: ترویج روحیه تجمل گرایی، چشم و هم چشمی و تبلیغ لذت بخش بودن خرید و نادیده گرفتن فرهنگ قناعت و دوری از اسراف.
8. بینش: تغییر نگرش فرد نسبت به وطن و هموطنان خویش و طرفداری از فرهنگ بیگانه و استفاده از برندهای خارجی و افتخار به آن.
9. مدگرایی: وجود کانالهای مختلف برای تبلیغ سبک زندگی غربی و نمایش جاذبه های این سبک زندگی و از طرفی نیز وجود تبلیغات فراوان برای فروش کالاهایی با زرق و برق فراوان و در معرض دید بودن مدام این تبلیغات، سبب سوق دادن جامعه بسوی مدگرایی خواهد شد. معرفی کالاهای لوکس و مزایای استفاده ازآنها و مسابقه برتری جویی و پیشی گرفتن از دیگران در مدرن تر جلوه دادن زندگی خود، سبب روی آوردن به تجملات و دوری هرچه بیشتر از سبک زندگی ایرانی اسلامی شده است. طبق پژوهشی در ایران، این فرضیه تائید گردید که استفاده از استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی موجب مدگرایی می شوند [دو فصلنامه مشارکت و توسعه اجتماعی، دوره1، شماره2، بهار و تابستان 1395، ص17]