شرح زیارت جامعه کبیره استاد محمد شجاعی - جلسه 15 (صوت، متن)

فضیلت زیارت هر یک از ائمه، معادل همه آنهاست و طبق روایت امام صادق (علیه السلام) هر کس اول ما را زیارت کند، مثل آن است که آخر ما را زیارت می‌کند. اگر حرم حضرت معصومه (سلام الله علیها) یا حرم حضرت عبدالعظیم را زیارت کنید، مثل این است که حرم پیامبر و امام حسین و سایر معصومین را زیارت کرده ایم.

حالا به این مطلب می پردازیم که «با این که فضیلت زیارت ائمه معصومین (علیهم‌السلام) یکسان است، چرا برخی بر دیگران افضل‌ است؟

«عبدالرحمان بن مسلم» از امام موسی کاظم (علیه‌السلام) سوالی پرسید و آن را اینطور نقل کرد: «دخلت على الكاظم علیه‌السلام فقلت له: أیّما أفضل: زیارة الحسین بن علیٍّ أو أمیر المؤمنین علیهما‌السلام؟ أو فلان و فلان، و سمّیت الأئمّة واحداً واحداً. فقال لی: یا عبدالرَّحمن مَن زار أوَّلنا، فقد زارَ آخرنا و مَن زارَ آخرنا فقد زارَ أوَّلنا، و مَن تولّى أوَّلنا فقد تولّى آخرنا، و مَن تولّى آخرنا فقد تولّنا أوَّلنا، و من قضى حاجةً لأحدٍ من أولیائنا فكأنما قضاها لأجمعنا= بر امام موسی کاظم وارد شدم و پرسیدم: کدام یک از اینها از نظر زیارتشان افضلند؛ حسین بن علی یا امیرالمؤمنین؟ یا فلانی و فلانی. اسم ائمه را یک به یک نام برد. امام فرمودند: یا عبدالرحمن هر کس اولین نفر ما را زیارت کند، آخرین نفر ما را زیارت کرده، و هر کس آخرین نفر ما را زیارت کند، اولین نفر ما را زیارت کرده است، و هر کس ولایت اولی ما را داشته باشد، ولایت آخرین ما را دارد و هر کس ولایت آخری نفر ما را داشته باشد ولایت اولین نفر ما را هم دارد. اگر کسی حاجت یکی از دوستان ما را برآورده کند.، مثل این است که حاجت همه ما را برطرف کرده است». پس زیارت هر یک از ائمه هیچ فرقی با زیارت دیگری ندارد؛ قضای حاجت هر شیعه، با قضای حاجت هر یک از اهل بیت (علیهم السلام) فرقی ندارد. اگر کسی این را بفهمد که خدمت یا شری به یک شیعه بکند، به اهل بیت (علیهم السلام) کرده است، خیلی از رفتارهایش عوض می شود. به هر شیعه ای خوبی یا بدی بکنی، مثل این است که به اهل بیت (علیهم السلام) کرده ای. حتی در خانه به همسرت خدمت می کنی، به اهل بیت (علیهم السلام) خدمت کرده ای. چون هر خیر و شری بکنیم، اهل بیت (علیهم السلام) دریافت می کنند. پس اگر به فرزند شما خوبی کنند، به شما خوبی کرده اند. اهل بیت (علیهم السلام) هم والدین ما هستند. معصوم (علیه السلام) فرمود: هرکس به یکی از فرزندان ما خدمت کند، به ما خدمت کرده است. نگاه ابتدائی در برخورد با مردم این است که «هو أنت» با هر کس برخورد می‌کنی، او خود تو هستی. سطح متوسط «هو رسول الله» یعنی وقتی با شیعه برخورد می‌کنی، یادت باشد که دریافت کننده خوبی ها و بدی ها در اصل، خود تو هستی؛ خود رسول الله است. بنابراین، دقت کنیم که ارتباط روح های ما با نور اعظم و نفخه الهی که همان نور محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) است، مثل یک روح در قالب جسم های مختلف است. حقیقت قضیه این است که هر چه به دیگری می کنیم، اهل بیت دریافت می کنند. محبت یا آزار؛ خوبی یا بدی، کلام تند و تیز و زشت با هر کسی داشته باشیم، دریافت کننده ی آن، اهل بیت هستند. اگر این را درک کنیم خیلی از رفتارهایمان درست می شود. رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «فمن زارنی بعد وفاتی فكأنما زار فاطمة، و من زار فاطمه فكأنما زارنی، و من زار علی بن أبی طالب فكأنما زار فاطمة، و من زار الحسن و الحسین فَكأنما زارَ علیاً، و من زار ذریتهما فكأنما زارهما= هر کس بعد از وفاتم من را زیارت کند، مثل این است که فاطمه را زیارت کرده است و هر کس فاطمه را زیارت کند، مثل این است که من را زیارت کرده است و هر کس علی را زیارت کند مثل این است که فاطمه را زیارت کرده است. هر کس حسن و حسین را زیارت کند مثل این است که امیرالمومنین را زیارت کرده و هر کس ذریه حسن و حسین را زیارت کند، مثل این است که خود حسن و حسین را زیارت کرده است.

حرم هر یک از اهل بیت علیهم السلام را زیارت می کنیم، به سایر معصومین متصل می شویم

یعنی زیارت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) به حضرت زهرا می رسد. اگر دلت برای مادرت حضرت زهرا تنگ شد، به زیارت پیامبر برو و هر کس حضرت امیر ملاقات کند، مثل این است که پیامبر را هم زیارت کرده است. همچنین هر کس امام حسن و امام حسین علیهاالسلام را زیارت کند، مثل این است که رسول الله را زیارت کرده است. اگر بقیع مشرف شدیم و هوس زیارت امام حسین (علیه السلام) را داشتیم و نتوانستیم برویم، همان جا امام حسین (علیه السلام) را زیارت کنیم. چون همان جا هم کربلاست. پس تأمل در این بحث، منجر می‌شود به اینجا که انسان بتواند ارتباطاتش را با غیب و اولیاء خدا تنظیم کند. حتی اگر زیارت حضرت معصومه (سلام الله علیها) می رویم، در واقع زیارت حضرت زهرا هم هست چون ایشان حضور دارند. پس هر کدام از حرم های ائمه ورودی به سایر حرم های دیگر ائمه هستند.

چرا ثواب زیارت یک امام بالاتر از دیگری است؟

تفاوت ثواب زیارت یک امام نسبت به دیگری به عوامل «درونی و بیرونی» مربوط می شود. مقدار ثواب و دریافت های ما از معصومین (علیهم السلام) در زیارت، به عوامل درونی و بیرونی ما بستگی دارد. عوامل درونی یا روحی و معنوی شامل «معرفت- عشق و ارادت- اخلاص» می شود. یعنی ثواب زیارت کسی که از سه عامل یاد شده در حد بالایی برخوردار است، بسیار بیشتراست از ثواب کسی که فاقد آنهاست. کسی که با عشق به اهل بیت (علیهم السلام) برای آنان شعر می گوید، حتی اگر در جایی درمانده شود، خود اهل بیت (علیهم السلام) کمکش می کنند. مثل شاعر هندی که یک مصرع از شعری که برای مولا علی (علیه السلام) سروده بود و در مصرع دوم درمانده شده بود، حضرت یاری اش کرد. او در مصرع اول گفته بود: «به ذره گر نظر لطف بوتراب کند» و قادر به ادامه شعرش نشد برای تکمیل شعرش نذر کرد، شخصی حضرت امیر را در خواب دید که حضرت مصرع دوم «به آسمان رود و کار آفتاب کند» را فرمودند و گفتند این را به آن شاعر هندی بگو تا شعر خود را تکمیل کند. شعرکامل شد و امروز معروف است:

به ذره گر نظر لطف بو تراب کند
به آسمان رود و کار آفتاب کند

عوامل خارجی یا مادی نیز، شامل «دور و نزدیکی راه- سختی و راحتی هایی مثل وسیله نقلیه و محل اقامت – فقیر یا ثروتمند بودن زائر- غربت و غیر غربت- اوضاع امنیتی و غیر امنیتی- بیماری و سلامت» می شود. یعنی ثواب زیارت کسی که از شهر دور افتاده ای به زیارت امام رضا (علیه السلام) می‌رود، مثل کسی نیست که نزدیک حرم زندگی می کند. ثواب آن که با اتوبوس می رود مثل کسی نیست که با هواپیما می رود. محل اسکان کسی که صد جور سختی دارد، مثل کسی نیست که در یک هتل ۵ ستاره اقامت می کند. ثواب کسی که در امنیت می رود با کسی که در شرایط غیر امنیتی می رود، متفاوت است. کسی که با غربت می رود با کسی که در غیر غربت می رود متفاوت است. کسی که با بیماری و سختی می رود، با کسی که در سلامت و راحتی می رود متفاوت است. حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «ثَوابُ العَملِ على قَدْرِ المَشَقَّةِ فیهِ = ثواب عمل به اندازه سختی عمل است». کسی که از سختی عمل فرار می کند، در واقع سر خودش را کلاه می گذارد و از درجه و قرب و عشق محروم می شود.