نت موسیقی چیست؟/ درس تئوری موسیقی

نت موسیقی چیست؟/ درس تئوری موسیقی

نت موسیقی اولین درس از تئوری موسیقی و یا آموزش موسیقی است که برگرفته از کتاب تئوری بنیادی دکتر پرویز منصوری است....

برای همه صداهای موسیقی از بم ترین تا زیرترین آنها فقط هفت نام وجود دارد که به آنها نت موسیقی گفته می شود. این نام های هفت گانه در برخی کشورهای غربی با کلمات تک هجایی و در برخی بصورت الفبایی تلفظ می شوند. نام نت ها در زبان فارسی از نامگذاری هجایی گرفته شده است.

در سالیان دور کشیشان و کاهنان با کمک علائمی ساده که در برگیرنده کلمات متن هایی بود که در صومعه ها و آتشکده ها خوانده می شد می توانستند آهنگ هایی را که از یاد برده اند بخاطر بیاورند. این علائم کم کم کاملتر و شامل جزئیاتی شد که موسیقی دانان توانستند موسیقی را که فرد دیگری نوشته بود مستقیما از روی آنها اجرا کنند و دیگر مجبور نبودند مدتها به یک اجرا گوش کنند تا نواختن آن را یاد بگیرند. این علائم یا نت های موسیقی باعث گسترش و پیچیده شدن موسیقی شد.

خط موسیقی 

همانطور که گفته شد امروزه هنر موسیقی دارای این خصیصه است که به یاری خطی ویژه به نام خط موسیقی می توان آن را ثبت کرد. در این خط مانند هر خط دیگر از نشانه های قرار دادی یا همان نت موسیقی استفاده می شود. و برخلاف خط های گوناگون زبان های مختلف دنیا که از یکدیگر متفاوتند، خط موسیقی خوشبختانه خطی بین المللی است. بنابراین هرگاه مثلا موسیقی ایرانی، غربی یا ژاپنی با این خط نوشته شود موسیقی دانان ایران، هند، ژاپن و همه جای دیگر جهان می توانند آن را بخوانند و از روی آن بنوازند.

نام نت های موسیقی 

برای همه صداهای موسیقی از بم ترین تا زیرترین آنها فقط هفت نام وجود دارد. این نام های هفت گانه در برخی کشورهای غربی با کلمات تک هجایی و در برخی بصورت الفبایی تلفظ می شوند.

نامگذاری هجایی نت های موسیقی

(از چپ به راست خوانده شود)

Do    Re     Mi     Fa     Sol    La     Si

سی      لا      سل       فا       می       ر      دو

نامگذاری الفبایی نت های موسیقی

C      D        E       F       G      A       B  

نام نت های موسیقی در زبان فارسی از نامگذاری هجایی گرفته شده است.

ریشه تاریخی نظام های هجایی و الفبایی نت موسیقی

نظام هجایی نت موسیقی : نظام هجایی در کشورهای ایتالیا و فرانسه (و نیز در ایران به پیروی از فرانسه) معمول شده است. در قدیم بر اساس تئوری موسیقی قرون وسطایی از شش هجا تشکیل می شده که عبارت بودند از:

ut     re     mi     fa     sol     la    

هجاهای شش گانه را کشیشی موسیقی دان از اهالی فرانسه و مقیم ایتالیا به نام گوییدو د آرتسو، از شعر مناجات گونه زیر که آهنگ آن را احتمالا خود ساخته بود، برگزید و آن را بخاطر سهولت از بر کردن اصوات موسیقی و درک زیر و بمی شان نسبت به هم به شاگردان و سرایندگان خویش می آموخت.

Ut queant laxi   resonare  fibris   Mira  gestorum    famuli  tuorum   solve   poluti  labireatum  Sancte  Johannes.

ترجمه شعر: اینکه خادمان تو با آوازی رسا کارهای معجزه آسایت را بازمی سرایند، باشد که به امید پاک شدن گناهانشان از لب های ناپاکشان باشد، ای ژان قدیس.

در قرن های بعد که نظام شش نتی گسترش یافت و به هفت نت موسیقی امروزی رسید، هجای سی بر آن اضافه شد و نیز هجای اوت که در نت خوانی دشوار بود به هجای دو تبدیل شد.

نظام الفبایی نت موسیقی : در نظام الفبایی به تبعیت از تئوری موسیقی یونان باستان و کوک سازهای آن زمان، نت موسیقی لا مبدا قرار گرفت و نت ها برطبق همان تئوری با هفت حرف آغازین الفبای لاتین نامگذاری شده اند:

A     B     C     D     E     F     G

سل    فا    می     ر    دو   سی     لا 

این نظام را کشورهای انگلیسی زبان (انگلستان و آمریکا) و آلمانی زبان (آلمان و اتریش) پذیرفته اند و به کار می برند.

شکل نت های موسیقی

نت های موسیقی می توانند به هفت شکل یا کمی بیشتر ظاهر شوند. شکل نت ارزش زمانی یا میزان کشش صدا (یا نت) را مشخص می کند.

لازم به ذکر است که وسعت صداهای اصلی موسیقی یعنی پهنه ای از بم ترین تا زیرترین اصوات، متجاوز از ۶۰ صوت را در برمی گیرد، در حالی که نت ها فقط هفت نام دارند. در واقع در این پهنه گسترده، پس از هفتمین نت نام آنها از آغاز تکرار می شود. به عبارت دیگر در ادامه پهنه اصوات موسیقی همواره پیش از هر نت موسیقی دو نت سی و پس از هر نت سی نت دو قرار دارد. این تکرار تا پایان یافتن اصوات موسیقی ادامه دارد. البته بسامد نت های تکرار شونده هر بار دو برابر بسامد نت های هم نام پیشین است که به فاصله این دو نت همنام اوکتاو گفته می شود.

برگرفته از: کتاب تئوری بنیادی موسیقی از پرویز منصوری