آشنایی با هنر سرامیک سازی
هنر سرامیک سازی ساخت اشیاء با موادی از سیلیکات هاست. طی چند سال اخیر سرامیک در بین اقشار مختلف رایج شده و کاربرد زیادی پیدا کرده است. کاشی، لوازم بهداشتی، وان و دستشویی، ظروف فلزی لعاب و ... از جمله مواد ساخته شده با سرامیک هستند.
ظرف ها و اشیاء سرامیکی از وسائل پرکاربرد و اختراعات بسیار مفید بشر هستند. طی چند سال اخیر نیز سرامیک در بین اقشار مختلف رایج شده و کاربرد زیادی پیدا کرده است. برای آشنایی بیشتر با هنر سرامیک سازی با ما همراه باشید.
سرامیک چیست؟
لغت سرامیک به ماده ای اطلاق می شود که از سیلیکات ها ساخته و حرارت داده شود. ریشه این لغت به زبان یونانی به معنای پخته شده و در زبان سانسکریت به معنای چیزهای پخته شده است.
چینی - شیشه - بلور - سفال - آجرهای نسوز و معمولی - کاشی - لوازم بهداشتی - وان و دستشویی - ظروف فلزی لعابی - لعاب مینا سازی و بسیاری دیگر از صنایع سیلیکات همه جزو فن سرامیک محسوب می شوند. به گونه ای که یک سوم صنایع موجود در دنیا از سرامیک تشکیل می شود.
تاریخچه هنر سرامیک سازی
- صرف نظر از اشیاء سرامیکی مصریان، می توان گفت که قدیمی ترین سرامیک کشف شده مربوط به ایران است که نشان از ذوق و هنر و ابتکار ایرانیان دارد. همچنین آثار ارزشمندی از زمان هخامنشیان باقی مانده است که باستان شناسان به کمک اشیاء سرامیکی باقی مانده از قدیم و بررسی آنها به چگونگی زندگی گذشتگان پی بردند.
- از بعد از اسلام تا زمان سلجوقیان هنرمندان سرامیک ساز آثار زیادی را ارائه داده اند. پس از آن و پس از حمله مغول ها ساخت ظروف با سفال بیشتر تحت نفوذ هنر سرامیک سازی چین قرار گرفت و تزئین ساختمان و کاشیکاری رواج بیشتری پیدا کرد.
- در دوره صفویه هم هنرمندان آثار کاشیکاری ارزنده ای ارائه دادند و پس از آن در زمان قاجار نیز به تقلید از صفویه بیشتر بر کاشیکاری و با رنگ های جدید تمرکز کردند.
-
نهایتا در زمان رضا شاه که احساس شد صنایع مستظرفه باید احیا شود، شروع به تاسیس کارگاه کاشی سازی کردند.
نحوه ساخت ظروف سرامیک
اشیا سرامیک معولا در دو مرحله ساخته می شوند. ابتدا اسکلت اصلی ظرف را می سازند که به آن بدنه می گویند و پس از آن به بدنه نقش و شفافیت می دهند که آن هم لعاب نام دارد.
مرحله اول؛ ساخت بدنه
ابتدا خاک رس را با آب مخلوط کرده، نتیجه این ترکیب یک مخلوط چسبانک و پلاستیکی است. گل حاصله را به شکل و فرم مورد نظر درآورده، سپس آن را خشک کرده و هنگامی که هیچ گونه رطوبتی در آن نبود آن را داخل کوره می گذارند و کم کم دمای کوره را بالا برده تا پس از ۵ الی ۶ ساعت درجه حرارت به ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ درجه سانتیگراد برسد. سپس کوره را خاموش و صبر کرده تا سرد شود. شی که حاصل می شود در برابر آب بسیار محکم و بادوام است.
چند نکته در ساخت بدنه!
- نوع خاک مورد استفاده برای هر نوع ظرف و بدنه متفاوت است و برای ساخت بدنه باید چندین خاک و پودر سنگ های مخصوص معدنی را با اندازه های معین با هم ترکیب کنند تا بدنه مورد نظر ساخته شود.
- اگر چسب خاک مورد استفاده، زیاد شود و یا مواد ناخالص موجود در خاک زیاد شود، هنگام خشک کردن یا هنگام پختن در کوره دچار ترک و شکستگی می شود. برای رفع این مشکلات باید نسبت خاک و سنگ ها را در آزمایشگاه به دست آورند.
- در ساختن انواع خاک رس معمولا انواع کائولن انواع کوارتز و کوارتزیت و انواع فلدسپات و گاهی موادی از قبیل کربنات کلسیم و اکسید روی و تالک به کار می رود.
- پس از ترکیب خاک های مختلف، آنها را در آسیابی به شکل استوانه می ریزند و گلوله هایی از جنس چینی سخت یا سیلکس در آن ریخته و با آب مخلوط می کنند تا نرم شود.
- پس از آن مخلوط گل و آب که به آن دوغاب می گویند در دستگاهی به نام آژیتاتور که دارای یک پروانه متحرک است ریخته و از الک عبور می دهند و سپس آب اضافه آن را بوسیله دستگاه فیلتر پرس می گیرند.
- نهایتا قالب های گل را پس از خروج از دستگاه فیلتر پرس به مدت حدودا یک ماه در انبارهای گل نگهداری می کنند تا تخمیر لازم انجام شود.
- طی چندسال اخیر، برای تهیه گل و دیگر مراحل تهیه بدنه سرامیک، سازمان هنرهای زیبای کشور ماشین آلات جدیدی را وارد ایران کرد و چرخ های کوزه گری از شکل مبتدی به شکل حرفه ای در آمد.
مرحله دوم؛ لعاب کاری
لعاب از ترکیب کردن چند نوع خاک و سنگ از قبیل: کائولن و کوارتز و فلاسیات و بعضی مواد شیمیایی مثل کربنات سدیم و براکس و اسید بور یک و گاهی اوقات از بعضی مواد مخصوص ساخته می شود. لعاب را ابتدا با ترکیب های مختلف و به رنگ مورد نظر می سازند و سپس به شیوه های مختلف آن را روی اشیاء مختلف می دهند، اشیاء لعاب داده شده برای پخت مجدد در کوره قرار می گیرند و پس از پخت قابل استفاده می شود.
کاربردهای سرامیک
این روزها سرامیک به دلیل پایداری و استحکام و مقاومتش در برابر تغییرات درجه هوا و مقاومتش در مقابل عوامل مخربی مثل باکتری ها و موریانه ... بسیار مورد استفاده قرار می گیرد.
موارد استفاده سرامیک عبارتند از:
ظروف غذا خوری - سرویس های چای خوری - لوازم دستشویی و حمام - مقره های برق - چینی های داخل لوازم الکتریکی - آجر بنا - مواد نسوز مورد مصرف در صنایع مختلف - وسایل تزیین منازل و ...
اگر شما تجربه یا اطلاعاتی در زمینه هنر سرامیک سازی دارید، نظرات و تجربیات خود را از طریق بخش "ارسال نظر" با ما و سایر کاربران ضیاءالصالحین در میان بگذارید.
مطالب مرتبط
