آگاهی روح پس از مرگ

آگاهی روح پس از مرگ

در مورد آگاهی روح پس از مرگ اینکه می گویند: «روح مرده در آن دنیا آگاه است» یعنی چه؟ از کجا آگاه است؟ آیا از طریق فرشتگان با این دنیا در ارتباط است؟

پاسخ اجمالی

از آیات قرآن و روایات وارده از ائمه معصومین (علیهم السلام) استفاده می شود که ارواح می توانند پس از مرگ به عالم دنیا رجوع کرده و از احوال خویشان خود و... آگاه شوند و نقش فرشتگان الهی، هم بعنوان واسطه ی در این کار، نه تنها نفی نشده است بلکه به آن تصریح شده است.

در روایات آمده است:

1- «به درستى که مؤمن خانواده خویش را زیارت مى کند؛ پس آن چه را دوست دارد، مى بیند و آن چه را ناخوشایند دارد، از او پوشیده مى شود.»
2- «خداوند فرشته اى را با او روانه مى کند تا چیزهایى را به او نشان دهد که شاد شود و...».

برای روشن شدن پاسخ توجه به چند نکته ضروری است:

1. انسان دارای دو بعد روح و بدن است و جای هیچ گونه انکاری نیست که حقیقتى بنام روح در انسان ها وجود دارد.

روح انسان، جوهری است مجرد که زنده و توانا و دانا و مختار است که از آن به نفس ناطقه یا روان هم تعبیر می شود.[آنجا که سخن از ارتباط روح با جسم است و تاثیر متقابل این دو در یکدیگر، نام" روان" را بر آن مى گذاریم و آنجا که پدیده هاى روحى جداى از جسم مورد بحث قرار مى گیرند نام روح را به کار مى بریم]

تعلق روح به بدن تعلق تدبیری است، یعنی؛ روح دارای حیات بالاصاله است و تا به بدن متعلق است بدن نیز از وى کسب حیات می کند و هنگامی که از بدن مفارقت نمود بدن خواص حیات خود را از دست می دهد و تدریجا متلاشى می شود گرچه روح همچنان به حیات خود ادامه می دهد.[نک: ترجمه المیزان، ج 19، ص344]

2. پژوهشهای عقلانی در باب زندگی پس از مرگ، می تواند به اثبات مطالب کلی مثل بقاء روح و یا ضرورت معاد بپردازد اما جزئیات مسائل پس از مرگ را باید از طریق وحی و بیانات ائمه علیهم السلام دریافت نمود.

3. از آیات و روایات در این زمینه استفاده می شود که روح انسانها پس از مرگ می توانند از مسائل دنیا آگاهی پیدا کنند.

برای نمونه به چند روایت در این زمینه توجه کنید:

1- اسحق بن عمار از امام کاظم (علیه السلام) پرسید: آیا مؤمن خانواده خویش را زیارت مى کند؟ امام (علیه السلام) فرمودند: «آرى، گفتم: چقدر؟ فرمودند: بر حسب فضایلشان؛ پاره اى از آنان هر روز و پاره اى هر سه روز.»

اسحق بن عمار مى گوید: در اثناى کلام حضرت دریافتم که مى فرمودند: کمترین آنان هر جمعه (خانواده خود را زیارت مى کنند)؛ پس گفتم:  در چه ساعتى؟ فرمودند: «هنگام زوال خورشید یا مثل آن، پس خداوند فرشته اى را با او روانه مى کند تا چیزهایى را به او نشان دهد که شاد شود و از وى چیزهایى را بپوشاند که او را غمگین سازد».[مجلسى، بحارالانوار، ج 6، ص 268]

2- امام صادق (علیه السلام) مى فرمایند: «به درستى که مؤمن خانواده خویش را زیارت مى کند؛ پس آن چه را دوست دارد، مى بیند و آن چه را ناخوشایند دارد، از او پوشیده مى شود و به درستى که کافر خانواده خویش را زیارت مى کند؛ پس مى بیند آن چه ناخوشایند اوست و از او پوشیده مى شود، آن چه را دوست دارد. امام (علیه السلام) مى فرمایند: پاره اى از ایشان هر جمعه زیارت مى کنند و پاره اى بر حسب عمل خود زیارت مى کنند».[کلینى، کافى، ج 3، ص 230]

4. از آن جا که فرشتگان الهی در سلسله ی علل طولیه قرار دارند و از جمله ی اسباب الهی هستند، هیچ استبعادی ندارد که ارواح بتوانند به امر خداوند به عالم دنیا رجوع کرده و از احوال خویشان خود و... با خبر شوند و در این امر فرشتگان، نقش واسطه ای داشته باشند، چنان که در روایت نیز بدان اشاره شده بود.