وفای به عهد در آیات و روایات

وفای به عهد در آیات و روایات

وفای به عهد از جمله آداب معاشرت با مردم به شمار می رود و در قرآن توصیه فراوانی به آن شده است که باید نسبت به آن توجه ویژه ای داشته باشیم.

وفای به عهد چیست؟

واژه عهد که در فارسی به آن پیمان، قول و وعده می گویند نوعی قرارداد است که بین دو نفر یا دو گروه یا چند نفر و چند گروه یا بین امت و امام (بعنوان بیعت) بسته می شود که اگر بطور مشروع و صحیح باشد حتما باید به آن پایبند بود.

وفای به عهد در آیات قرآن

• وفای به عهد از نشانه های افراد نیکوکار است:

«وَ الَّذِینَ هُمْ لِأَمَانَاتِهِمْ وَ عَهْدِهِمْ رَاعُونَ»[1] «و آنها که امانتها و عهد خود را رعایت می کنند؛»

• وفای به عهد از خصوصیات افراد نیکوکار است:

«...وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا...»[2] «...کسانی که به عهد خود -به هنگامی که عهد بستند- وفا می کنند...»

• وفای به عهد از صفات برجسته حضرت اسماعیل (علیه السلام) است:

«وَ اذْکرْ فِی الْکتَابِ إِسْمَاعِیلَ ۚ إِنَّهُ کانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَ کانَ رَسُولًا نَبِیا»[3] «و در این کتاب (آسمانی) از اسماعیل (نیز) یاد کن، که او در وعده هایش صادق و رسول و پیامبری (بزرگ) بود»

• وفای به عهد آنقدر اهمیت دارد که خداوند بارها نسبت به آن توصیه فرموده است:

«إِلَّا الَّذِینَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِکینَ ثُمَّ لَمْ ینْقُصُوکمْ شَیئًا وَلَمْ یظَاهِرُوا عَلَیکمْ أَحَدًا فَأَتِمُّوا إِلَیهِمْ عَهْدَهُمْ إِلَىٰ مُدَّتِهِمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ یحِبُّ الْمُتَّقِینَ»[4] «مگر کسانی از مشرکان که با آنها عهد بستید، و چیزی از آن را در حق شما فروگذار نکردند، و احدی را بر ضد شما تقویت ننمودند؛ پیمان آنها را تا پایان مدتشان محترم بشمرید؛ زیرا خداوند پرهیزگاران را دوست دارد»

«...وَ أَوْفُوا بِالْعَهْدِ ۖ إِنَّ الْعَهْدَ کانَ مَسْئُولًا»[5] «...و به عهد (خود) وفا کنید، که از عهد سؤال می شود»

وفای به عهد در روایات

حضرت محمد (صلی الله علیه وآله):

• «هر کس در معاشرت با مردم به آنان ظلم نکند، دروغ نگوید، خلف وعده ننماید، جوانمردی اش کامل، عدالتش آشکار، برادرى با او واجب و غیبتش ‍ حرام است.»[6]
• «ارزش خون مسلمانان با یکدیگر برابر است و امانی که کوچکترین فرد آنها می دهد برای همه شان محترم است و آنها در مقابل بیگانگان به هم پیوسته و دارای قدرت متشکل و فشرده اند.»[7]
• «نزدیکترین افراد روز قیامت نسبت به من کسانی هستند که در سخن راستگوتر، در ادای امانت کوشاتر و در عهد و پیمان از یکدیگر با وفاتر باشند.»[8]
• «نشانه منافق سه چیز است: دروغگویی، پیمان شکنی، و خیانت در امانت.»[9]
• «آن کس که به خدا و روز جزا ایمان دارد باید به وعده خود وفا کند.»[10]
• «کسی که پای بند به پیمان خود نباشد دین ندارد.»[11]

حضرت علی (علیه السلام):

• «اگر بین خود و دشمنت پیمانی بستی و یا تعهد کردی که به او پناه دهی، جامه وفا را بر عهد خود بپوشان و تعهدات خود را محترم بشمار و جان خود را سپر تعهدات خویش قرار ده! زیرا هیچ یک از فرایض الهی مانند وفای به عهد و پیمان نیست که مردم جهان با تمام اختلافاتی که دارند نسبت به آن اینچنین اتفاق نظر داشته باشند و حتی مشرکان زمان جاهلیت آن را مراعات می کردند، چرا که عواقب پیمان شکنی را آزموده بودند. بنابراین، هرگز پیمان شکنی مکن و در عهد خود خیانت روا مدار و دشمنت را فریب مده، زیرا غیر از شخص جاهل و شقی، کسی گستاخی بر خداوند را روا نمی دارد. خداوند عهد و پیمانی را که بنام او منعقد می شود با رحمت خود مایه آسایش بندگان و حریم امنی برایشان قرار داده تا به آن پناه برند... .»[12]
• «همانا عهد و پیمانها گردن بندهایی هستند در گردن ها تا روز قیامت. کسی که پیوند آنها را نگه دارد ﴿وفای به عهد کند﴾، خداوند او را به مقصود میی رساند و کسی که آن عهدها را بشکند، خداوند او را به خودش واگذارد.»[13]
• «بپرهیز از اینکه به مردم وعده بدهی و تخلّف کنی... زیرا (تخلف از وعده) موجب خشم خدا و مردم خواهد شد، چنانکه قرآن می فرماید: «نزد خدا بسیار خشم آور است که بگویید چیزی را که به آن عمل نمی کنید.»[14]
• «هیچ یک از فرائض الهى مانند وفاى به عهد نیست که مردم به همه خواسته هاى گوناگون و دیدگاه هاى مختلف، بیشتر بر آن اتفاق نظر داشته باشند.»[15]
• «کسی که عهد و پیمان خود را رعایت نکرد، به خدای سبحان یقین نیاورده است.»[16]
• «بر دوستی کسی که به عهد و پیمان خود وفا نمی کند اعتماد نکن»[17]
• «چیزی را که از وفا کردن به آن عاجزی وعده مکن.»[18]
• «چیزی را که یقین به وفای آن نداری وعده مده.»[19]
• «وفای به عهد از نشانه های مردم متدین است.»[20]

امام صادق (علیه السلام):

• «وعده ای که مؤمن به برادر دینی خود می دهد نوعی نذر است که وفا کردن به آن لازم است جز اینکه کفاره ندارد و هر کس از وعده ای که داده است تخلّف کند با خدا مخالفت کرده و خود را در معرض خشم پروردگار قرار داده و این همان است که قرآن می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید! چرا سخنی می گویید که عمل نمی کنید؟»[21]
• «سه چیز است که خداوند به هیچ کس اجازه تخلف از آن را نداده است: ادای امانت در مورد هر کس خواه نیکوکار باشد یا بدکار، و وفای به عهد درباره هر کس خواه نیکوکار باشد یا بدکار، و نیکی به پدر و مادر خواه نیکوکار باشند یا بدکار.»[22]
• «مؤمن برادر مؤمن و مانند چشم و راهنمای اوست، به او خیانت نمی کند و ستم روا نمی دارد و او را فریب نمی دهد و به او وعده ای نمی دهد که تخلّف کند.»[23]

امام رضا (علیه السلام):

• «ما خاندانی هستیم که وعده های خود را قرضی بر گردن خود می بینیم، چنان که رسول خدا (صلی الله علیه وآله) چنین بود.»[24]