آیا بوسیدن ضریح معصومین علیهم السلام شرک است؟

آیا بوسیدن ضریح معصومین شرک است؟

وهابیت بوسیدن ضریح معصومین علیهم السلام، در و دیوار مساجد و حرم های معصومین علیهم السلام را شرک می داند و از این عمل جلوگیری می کند؛ حال آنکه دلایلی بر جواز این عمل در قرآن و سنت پیامبر یافت می شود. [به نقل از ویکی فقه]

رواج باطل در جامعه در گرو این است که با لعابى از حق عرضه شود زیرا هیچ گاه باطل، عریان و پیراسته از هر نوع حق، نمى تواند در جامعه اثرگذار باشد؛ امیرمؤمنان علی (علیه السلام) می فرمایند: «فَلَوْ أَنَّ الْبَاطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزَاجِ الْحَقِّ لَمْ یَخْفَ عَلَى الْمُرْتَادِینَ  وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْبَاطِلِ، انْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ الْمُعَانِدِینَ. وَلکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هـذَا ضِغْثٌ، وَمِنْ هذَا ضِغْثٌ، فَیُمْزَجَانِ! فَهُنَالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیْطَانُ عَلَى أَوْلِیَائِهِ، وَیَنْجُو «الَّذِینَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَ اللهِ الْحُسْنَى»* [نهج البلاغه، خطبه ۵۰، *انبیاء، آیه ۱۰۱] اگر باطل با حق آمیخته نمى شد، حق بر خواهان آن پوشیده نمى گشت، و اگر حق از اشتباه با باطل جدا مى شد (و فقط حق خالص در میان بود) زبان بدگویان از آن بریده مى گردید؛ ولى قسمتی از حق و قسمتی از باطل گرفته و به هم آمیخته مى شود؛ آنگاه شیطان بر دوستان خود مسلط مى شود، و در مقابل، کسانى که لطف خدا شامل حال آنان گردیده است نجات مى یابند. دیدگاه های وهابیون درباره زیارت اهل قبور و بوسیدن ضریح معصومین ریشه در همین موضوع دارد.

بیشتر بخوانید : ببینید| وهابیت؛ مخالفین اصلی زیارت قبور

وهابى گرى در لباس مبارزه با خرافات

وهابیت و وهابی گری روز نخست در لباس مبارزه با بدعت ها و خرافات وارد میدان شد و از این جهت نظر گروهى را به خود جلب کرد؛ حتى امیر محمد بن اسماعیل یمانى مؤلف کتاب «سُبُل السلام فى شرح بلوغ المرام» وقتى از حرکت محمد بن عبدالوهاب (مؤسس وهابیت) آگاه شد و این که او مى خواهد با خرافات و پیرایه هاى باطل که بر پیکر دین آویخته شده، مبارزه کند او را در قصیده اى ستود که نخستین بیت آن این است:

  ولى آنگاه که از واقعیت این خیزش که در حقیقت نوعى فتنه گرى بود آگاه گشت و این که این فتنه گر در لباس توحید در صدد تکفیر مسلمانان و غارت اموال آنهاست، قصیده اى در نقد این کردار او سرود که نخستین بیت آن، این است:

توحید در عبادت، اصل مشترک در شرائع الهى

همه ی پیامبران بر تثبیت یک اصل برانگیخته شده اند و آن پرستش خدا و دورى از پرستش طاغوت است؛ خداوند در  قرآن کریم اینگونه می فرماید: «وَ لَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّة رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللّهَ وَ اجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ» [نحل، آیه ۳۶] ما در هر امّتى رسولى برانگیختیم که خداى یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب کنید.

در حقیقت کلید حل اختلاف در این مسأله تبیین معنى توحید در عبادت است زیرا همه مسلمانان جهان در این که فقط باید خدا را پرستش کرد وحدت نظر دارند و هیچ فردى را نمى توان مسلمان نامید مگر اینکه پرستش را فقط مخصوص درگاه خدا بداند.

هنگامى که پیامبر تصمیم گرفت با مسیحیان نجران مباهله کند به امر خدا این اصل را مطرح کرد: «قُلْ یَا أَهْلَ الْکِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى کَلِمَة سَوَاء بَیْنَنَا وَ بَیْنَکُمْ أَلاَّ نَعْبُدَ إِلاَّ اللّهَ وَ لاَ نُشْرِکَ بِهِ شَیْئاً» [آل عمران، آیه ۶۴] بگو پیروان کتاب (انجیل)، همگى بیایید بر یک اصل عمل کنیم و آن اینکه جز خدا را نپرستیم و براى او شریکى قائل نشویم.

این آیه حاکى از آن است  که همه ی شرایع ابراهیمى بر تثبیت همین اصل مبعوث شده اند و به قول فردوسى:

بنابراین در اصل ضابطه (پرستش از آنِ خداست) جاى سخن نیست، سخن در مواردى مانند بوسیدن ضریح معصومین علیهم السلام یعنی پیامبران و اولیاء است که آیا این نوع اعمال، تکریم آنهاست و یا پرستش آنها؟ جدا سازى این نوع اعمال از پرستش در گرو این است که عبادت به صورت کامل و روشن تعریف شود.

تعریف عبادت و پرستش

حقیقت پرستش بر دو پایه استوار است:

۱- خضوع و اظهار کوچکى به وسیله یکى از اعضا، البته خضوع یک امر قلبى است، اما مظهر آن رکوع و سجود یا اشاره به سر و ... است.
۲- اعتقاد خاص انسان درباره آنکس که در مقابل او خضوع مى کند.
مثلا نماز؛ عبادت و پرستش خداست. الفاظى که بر زبان جارى مى کنیم یا سجده و یا رکوعى که انجام مى دهیم همگى پایه نخست را تشکیل مى دهد، ولى انگیزه ما براى این نوع خضوع ها این است که او را آفریدگار انسان و جهان و مدبر آن دو مى دانیم؛ بنابراین هر جا که این دو پایه وجود داشته باشد مجموع آن عمل پرستش محسوب مى شود.
البته در کتاب هاى لغت «عبادت»، به گونه ای وسیع تفسیر شده است؛ می گویند عبادت از عَبَدَ به معناى خَضَعَ است؛ [صحاح اللغة، ماده ی «عبد»] این نوع تفسیر، تفسیر به اعم است و لغت نویسان معمولاً موارد به کارگیرى لفظ را بیان مى کنند، خواه معنى حقیقى باشد یا معنى مجازى و در پی حد تعیین کردن مفهوم به صورت جامع و مانع نیستند.

بیشتر بخوانید : حذف تشیع از اهداف وهابیت است

شما مى توانید واقعیت عبادت را به گونه ای که می گوییم از بررسى انگیزه خداپرستان و یا انگیزه بت پرستان به دست بیاورید:

انگیزه خداپرستان

انگیزه ی مسلمانان جهان از عبادت خداوند این است که خدا را خالق، و مدبر و مدیر، و سرنوشت خود را در دست او دانسته، و خود را نیازمند و او را رافع نیازهاى خویش مى دانند؛ همین نمازى که مسلمانان در هر روز مى خوانند اگر درون آن را بشکافید هر دو ملاک عبادت را در آن مى بینید؛
۱- خضوع مى کنند؛
۲- اعتقاد به برترى خدا و این که سرنوشت انسان در دست اوست.
مسلمانان معتقدند که حیات و ممات در دست خداست؛ در هر جاى دنیا وقتى از یک نمازگزار بپرسند که چرا خدا را مى پرستى؟ مى گوید:، چون همه چیز من دست اوست، باید او را بپرستم؛ البته عارفان که گروه خاصى هستند علاوه بر این انگیزه، انگیزه دیگرى در درون آن ها است که فعلاً براى ما مطرح نیست.

انگیزه بت پرستان

باید درباره عمل بت پرستان (مراد ما بت پرستانى هستند که در زمان رسول خدا بودند) تحقیق شود، که چرا بت ها را مى پرستیدند؟ آیا فقط آن ها را شفعیع مى دانستند یا عقیده دیگرى هم درباره آن ها داشتند؟ وهابیون مى گویند: بت پرست ها فقط بت ها را شفیع مى دانستند؛ اما بر اساس آیات قرآن در می یابیم که آن ها در خالقیت موحد، اما در ربوبیت مشرک بودند، و تدبیر جهان یا بخشى از جهان را در دست بت ها مى دانستند و مى گفتند خدا تدبیر زندگى ما را به این ها تفویض کرده است؛ [مریم، آیه ۸۱، یس، آیه ۷۴، بقره، آیه ۱۶۵]

البته آنان بت ها را نماد و سمبل آن الهه ی غیبى و دست نایافتنى مى دانستند و خضوع در برابر بت هاى تراشیده شده را نوعى خضوع در برابر آن آلهه ی معنوى خود مى دانستند؛ آن ها بت ها را نه فقط شفیع بلکه همتا براى خدا مى دانستند و فکر مى کردند رزق و تدبیر در دست بت هاست؛ و این همان شرک به خدا است؛ [آشنایى با عقاید وهابیان، جعفر سبحانی، ص. ۴۴ (با تصرف)]

بیشتر بخوانید : ریشه اصلی توحید و بت پرستی

جواز بوسیدن ضریح معصومین علیهم السلام با تکیه بر رفتار پیامبران

درباره لمس کردن و بوسیدن ضریح معصومین و امامزاده ها علیهم السلام و اشیاى متعلق به آنان باید گفت: این کار نه تنها بدعت و حرام نیست بلکه به دلیل متبرک بودن آن ها ریشه در رفتار پیامبران پیشین نیز دارد؛

در قرآن مجید آمده است که وقتى حضرت یوسف علیه السلام خود را به برادرانش معرفى نمود و آن ها را مورد عفو و بخشش قرار داد، به آن ها گفت: «اذْهَبُوا بِقَمِیصِی هذا فَأَلْقُوهُ عَلى وَجْهِ أَبِی یَأْتِ بَصِیراً» [یوسف، آیه ۹۳] (پیراهنم را با خود نزد پدرم ببرید و بر صورتش افکنید تا دیدگانش بینا گردد)

سپس در جاى دیگرى از همین سوره آمده است: «فَلَمَّا أَنْ جاءَ الْبَشِیرُ أَلْقاهُ عَلى وَجْهِهِ فَارْتَدَّ بَصِیراً» [يوسف، آیه 96] (چون مژده دهنده نزد پدر آمد، پیراهن را بر صورت پدر افکند و یعقوب بینایى خود را بازیافت؛)

آیا مى توان رفتار این دو پیامبر الهى - یوسف صدیق که توصیه به مالیدن پیراهن بر چشمان پدرش نموده و یعقوب علیه السلام که آن را انجام داده است - را شرک به خدا و حرام دانست؟ آن هم داستانى که از زبان قرآن مجید نقل شده است؟

علاوه بر این، در صحیح بخارى که از کتب معروف اهل سنت است، از عبداللَّه بن عمر نقل شده که: «پیامبر را در حالى دیدم که حجرالاسود را لمس مى کرد و مى بوسید» [صحيح بخارى، ج 2، ص 160]

بر همین مبنا است که تمام مسلمین جهان به هنگام زیارت خانه خدا، براى لمس کردن و بوسیدن حجرالاسود مدت ها به صف مى ایستند.

حال که بوسیدن سنگ حجرالاسود و لمس کردن پیراهن یوسف و مالیدن بر چشم مجاز مى باشد، بدیهى است که مى توان در و دیوار و ضریح امامان را لمس نمود و بوسید، زیرا تفاوتى بین اشیاء - از جهت متبرک بودن آن ها - وجود ندارد.

بوسیدن ضریح معصومین علیهم السلام به معنای تکریم و احترام آنان

بوسیدن ضریح معصومین علیهم السلام به منزله ی تکریم و احترام به آن ها و نه از روی عبادت بلکه از شدت علاقه و محبت نسبت به آن ها است؛ آیا مردم هر کسى را که از روى محبت بوسیدند، عبادت کرده اند؟ و آیا بوسیدن فرزند، بوسیدن عکس و یا وسایلى که یادگار فرزندى است که به مسافرت رفته و یا از دنیا رفته، شرک است؟!

وقتی آن ها شرک نباشد بوسیدن قبور اولیاء از روی محبت نیز شرک نیست؛ ضمن اینکه برخی از علماى اهل سنّت نیز بوسیدن قبر و تبرک جستن به قبر اولیاء را جایز دانسته اند.

البته باید توجه داشت که سجده کردن بعضى از عوام در برابر این قبور مقدّس، تعبیراتى که بوى الوهیّت نسبت به آنان مى دهد، گره زدن چیزى به ضریح آنان و مانند این ها، از امور ناشایست و مشکل آفرین است و چهره یک کار مثبت و بسیار سازنده، یعنی زیارت را دگرگون مى سازد، و بهانه به دست دیگران مى دهد تا مردم را از برکات زیارت محروم سازند. 

بیشتر بخوانید : نقدی بر اندیشه وهابیت در تخریب قبور ائمه ی بقیع

[برای مطالعه بیشتر رجوع کنید به makarem.ir ]

بازنشر از : مجله ستاره/ آیا بوسیدن ضریح معصومین شرک است؟