هوا و هوس در کلام امام صادق علیه السلام

هوا و هوس در کلام امام صادق علیه السلام:

هوا و هوس در زندگی انسان بالاخص در مسائل معنوی و سیر الی الله همواره یکی از بزرگترین موانع و علل زمین گیر شدن اوست. از این رو با بیانی گهربار از امام صادق علیه السلام به بررسی این رذیله به صورت کوتاه می پردازیم و سعی می کنیم تا از خود بیانات امام علیه السلام بیشترین بهره را ببریم تا لسان و عبارات قاصر خود...

احذروا اهوائکم کما تحذرون اعدآئکم؛[1] از هوا و هوس های خود بپرهیزید، همچنان که از دشمنان خود پرهیز می کنید.

انسان همواره باید مشی مدبرانه را در زندگی خود در پیش گیرد و از اموراتی که او را از مقصد و هدف اصیل و حقیقی دور می کند، بپرهیزد. همانگونه که دشمن سعی در ایجاد موانع و سد در مسیر رشد انسان دارد، رذایل هم در حقیقت باطن دشمنی های معنوی انسان هستند و آنجا که «قَالَ اَلنَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : أَعْدَى عَدُوِّكَ نَفْسُكَ اَلَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ»؛[2]پيامبر اکرم صلّى الله عليه و آله چه زیبا فرمودند: «دشمنترين دشمنانت نفس خود تو است كه در درون خويشتن است.»[3]

پس یکی از بزرگترین موانع پیشرفت و سعادت آدمی، هوای نفس و امیال زودگذر و بی مصلحت اوست که باید آنها را تحت امر و کنترل قوه عقل و تدبیر خود قرار دهد و از میدان دادن به آنها اجتناب کند، زیرا که در کلام امام صادق علیه السلام نیز این نفس اماره به مثابه دشمن تلقی شده بود که باید مواظب دشمن بود و هرگز نباید از او غافل شد.

سنایی چه زیبا سروده است:

در تو هم دیوی است و هم ملکی /// هم زمینی به قدر و هم فلکی

ترک دیوی کنی ملک باشی /// از شرف برتر از فلک باشی

تا از این همنشین جدا نشوی /// دان که شایستهٔ خدا نشوی

تاکه دیوت بود به راه دلیل /// نکند با تو همرهی جبریل

پهلو از قدسیان تهی چه کنی‌؟ /// با دد و دیو همرهی چه‌کنی‌؟

شرم بادت که با وجود ملک /// ننهی پای بر رواق فلک

با رفیقان بد چه پیوندی؟ /// زین حریفان چه طرف بربندی

حسد و حرص را بجای بمان /// برهان خویش را ازین و از آن

گرنه یکبارگیت قهر کنند /// نوش در کام جانت زهر کنند.[4]

در جای دیگر امام صادق علیه السلام فرمودند: نفس را با هوا و هوس هایت رها مکن که هوای نفس موجب هلاکت آن می گردد و واگذاشتن نفس با هوسش مایه درد و رنج آن است و باز داشتن نفس از هوا و هوسش باعث درمان آن می باشد.[5]