فلسفه نماز در بیانات شیخ حسین انصاریان - چرا نماز می خوانیم؟

فلسفه نماز :

فلسفه نماز و علت نماز خواندن شاید بارها و بارها برای هر کسی مطرح شده و تنها جوابی که برای آن پیدا کرده آیه شریفه  56 سوره ذاریات [1] از قرآن کریم است، در این پست سعی داریم پاسخ این سوال را از دیدگاه حجت الاسلام حاج شیخ حسین انصاریان خدمت شما عزیزان تقدیم کنیم، اما در مورد فلسفه نماز چه مطالبی می تواند بهتر از بیانات معصومین علیهم السلام باشد که برگرفته از وحی و مکتب وحی می باشند.

امیدواریم که همه ما و شما عزیزان نمازهای با معرفت و عاشقانه ای اقامه کنیم، و قبل از هر چیز دعا برای فرج مولای غریب مان را فراموش نکنیم إن شاءالله. اللهم عجّل لولیک الفرج

نماز از ارکان عبادات حق است، بنابراین اول باید بدانیم چرا خداوند را عبادت می کنیم تا آنگاه فلسفه نماز نیز روشن گردد. یکی از پایدارترین و قدیمی ترین تجلیات روح آدمی و یکی از اصیل ترین ابعاد وجود آدمی، حس نیایش و پرستش است، هر زمان و مکانی که بشر وجود داشته است، نیایش و پرستش نیز وجود داشته است.

پیامبران پرستش را نیاوردند و ابتکار نکردند، بلکه نوع پرستش را یعنی نوع آداب و اعمالی که باید پرستش به آن شکل صورت گیرد به بشر آموختند. احساس نیایش، احساس و نیاز غریزی است به کمالی برتر که در او نقصی نیست و جمالی که در آن زشتی وجود ندارد، انسان در حال پرستش از وجود محدود خویش می خواهد پرواز کند و به حقیقتی پیوند یابد که در آنجا نقص و کاستی و فنا و محدویت وجود ندارد و به قول – انیشتین – دانشمند بزرگ عصر ما : در این حال فرد به کوچکی آمال و اهداف بشری پی می برد و عظمت و جلالی را که در ماورای امور و پدیده ها در طبیعت و افکار تظاهر می نماید حس می کند.

لذا پرستش جزء غرائز ذاتی و فطری بشر است، یعنی بشر فطرتاً گرایش دارد که یک چیز را تقدیس و تنزیه کند و خویشتن را به او نزدیک کند پیام قرآن این است که ای انسان ! رب خود، پروردگار خود، صاحب اختیار خودت را بپرست. الَّذِي خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ : کسی که شما و گذشتگان شما را آفریده است.﴿آیه شریفه 21 سوره بقره﴾

پرستش نوعی رابطه خاضعانه و ستایشگرانه و سپاسگرانه است که انسان با خدای خود برقرار می کند. عبادت و پرستش علاوه براینکه نیاز فطری بشر است، راز آفرینش انسان نیز عبادت است وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ؛[2] (همانا جن و انس را نیافریدیم مگر برای اینکه مرا پرستش کنند ) عبادت یک پیمان الهی است که انسان در روز ازل با خدای خود پیمان عبودیت بسته است؛ أَلَمْ أَعْهَدْ إِلَيْكُمْ يَا بَنِي آدَمَ أَنْ لَا تَعْبُدُوا الشَّيْطَانَ ۖ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ، وَأَنِ اعْبُدُونِي ۚ هَٰذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ﴿آیات 60 و 61 سوره مبارکه یس﴾ (ای بنی آدم، آیا من با شما پیمان نبستم که شیطان را پرستش نکنید و مرا پرستش کنید که راه راست است و شما را به سعادت می رساند.) عبادت ماموریت انسان است.

وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ....؟﴿آیه شریفه 5 سوره بینه﴾ (آیا مامور نشدید که فقط خدا را خالصانه پرستش کنید) اکنون که روشن شد عبادت و پرستش از غرایز ذاتی و از نیازهای فطری انسان است جایگاه نماز در پرستش و عبودیت روشن می شود : نماز عالی ترین تجلی پرستش و عبادت است، زیرا پرستش یا قولی است یا عملی. و نماز هر دو را در بر دارد چون اذکار نماز مانند قرائت حمد و سوره، ذکر رکوع و سجود و تشهد عبادت قولی است و قیام و رکوع و سجود عبادت عملی است نماز رفیع ترین و با اهمیت ترین جایگاه را در عبادات دارد و در راس آنها می باشد نماز منبع تغذیه روح انسان وامداد الهی است

انسان با نماز می تواند قوت بگیرد و انرژی در جهت نیل به کمالات حاصل کند. وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ....﴿آیه شریفه 45 سوره بقره﴾ (از نماز استمداد کنید...) کسی که می خواهد یک مسلمان واقعی و مجاهد نیرومند باشد باید نماز خوان خالص و مخلص باشد علی (علیه السلام) در آخرین وصایایش که در واپسین لحظات عمر آن حضرت بود فرمود: الله الله فی الصلوه فانها عمود دینکم:[3] ( خدا را خدا را، درباره نماز که نماز استوانه خیمه دین شماست.

امام صادق(علیه السلام) در آخرین نفس های عمر با برکت خویش فرمودند : إنَّ شَفَاعَتَنَا لَا تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلَاةِ.[4] (هرگز شفاعت ما به مردمی که نماز را سبک بشمارند، خواهد رسید ). نماز بنیان اعتقادی انسان را به مبداء و معاد تقویت می کند. از حضرت علی (علیه السلام) سئوال شد : چرا ما دوبار سجده می کنیم. امیر مومنان (علیه السلام) این آیه را خواند : مِنْهَا خَلَقْنَاكُمْ وَفِيهَا نُعِيدُكُمْ وَمِنْهَا نُخْرِجُكُمْ تَارَةً أُخْرَىٰ؛﴿آیه شریفه 55 سوره طه﴾. یعنی سجده یاد آور قیامت و صحنه محشر و مبعوث شدن انسان است.[5]

شخصی از امام صادق (علیه السلام) پرسید : برترین چیزهایی که بندگان با آن به پروردگارشان تقرب می جویند و نزدیک می شوند چیست، حضرت فرمودند : بعد از معرفت و شناخت (خداوند متعال ) من بهتر از نماز نمی دانم. و همین اهمیت نماز است که نسبت به کوتاهی به آن شدیداً نهی شده است.[6]

از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) روایت شده که فرمود: مبادا نماز خود را ضایع سازید، زیرا هرکس که نماز خود را ضایع نماید خدا او را با قارون و فرعون و هامان محشور نماید، و برخدا حق است که او را با منافقان در آتش افکند، پس وای برکسی که بر نماز خود مواظبت و نگهبانی ننماید.[7]

سبب عزت موجود نماز است // نماز زینت درگه معبود نماز است نماز
بی نماز از نظر لطف خدا محروم است // شرع را مقصد و مقصود نماز است نماز
شاه عطشان که همه عاشق و دیوانه اوست // گفت عز و شرف و جود نماز است نماز

پیشنهادی:
نرم افزار و کتاب/ سرود یکتاپرستى - شهید بهشتی
نرم افزار/ آخرین نماز سالار شهیدان
حکمت های ده گانه لقمان در قرآن(حكمت سوم : برپا داشتن نماز )/ بخش چهارم

منبع : پایگاه عرفان/ فلسفه نماز چیست و ما چرا نماز می خوانیم؟
-------------------------
پی نوشت:
[1][2]. آیه 56 سوره ذاریات : وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ؛ من جنّ و انس را نیافریدم جز برای اینکه عبادتم کنند (و از این راه تکامل یابند و به من نزدیک شوند)! - [در برخی تفاسیر فلسفه نماز را که عبودیت است؛ مشروط به معرفت دانسته اند.]
[3]. نهج البلاغة , ج 1 ، ص 421.
[4]. من ‏لایحضره ‏الفقیه، ج 1، ص 206.
[5]. ر.ك: علل الشرايع، شيخ صدوق، ج 2، ص 336.
[6]. عَنْ مُعَاوِیَهَ بْنِ و هْبٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَاعَبْدِاللَّهِ(علیه السلام) عَنْ أَفْضَلِ مَا یَتَقَرَّبُ بِهِ الْعِبَادُ إِلَى رَبِّهِمْ و أَحَبِّ ذَلِکَ إِلَى اللَّهِ عَزَّ و جَلَّ مَا هُوَ فَقَالَ: مَا أَعْلَمُ شَیْئاً بَعْدَ الْمَعْرِفَهِ أَفْضَلَ مِنْ هَذِهِ الصَّلَاهِ أَلَا تَرَى أَنَّ الْعَبْدَ الصَّالِحَ- عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ قَالَ و أَوْصانِی بِالصَّلاهِ؛ معاویه پس وهب می گوید: از امام صادق(علیه السلام) پرسیدم: والاترین چیزی که انسان را به خدا نزدیک کند و عملی نزد خدا محبوب تر از آن نباشد چیست؟ حضرت فرمود: بعد از شناخت خداوند، هیچ کاری را والاتر از همین نماز نمى‏ شناسم. نمی بینی که بنده صالح خدا، عیسى ­بن­ مریم، گفته است: و خداوند مرا به اداى نماز سفارش کرد. (مریم/31)// (کلینی، الکافی، ج‏6، ص7، ص1، باب فضل الصلاه ... .)
[7]. «لاتضیّعوا صلاتکم، فانّ من ضیّع صلاته حشره اللّه مع قارون و فرعون و هامان لعنهم اللّه و اخزاهم و کان حقّاً علی اللّه ان یدخله النّار مع المنافقین، فالویل لمن لم یحافظ صلاته» (بحارالانوار، ج ۸۲، ص ۲۰۲)

به زودی إن شاءالله درباره فلسفه نماز و ارکان آن مطالب بیشتری در سایت درج خواهیم کرد.