1. خودشناسی اصل و ریشه همه چیز است

خودشناسی اصل و ریشه همه چیز است

خودشناسی اصل و ریشه همه چیز است ؛ جلسه اول از سری مباحثات خانواده آسمانی استاد محمد شجاعی است که در سال 1389 برگزار شده است...

⫸ دانلود صوت جلسه اول - خانواده آسمانی استاد شجاعی ⫷

بحث خانواده آسمانی شاخه ای از بحث انسان شناسی است. اگر بحث انسان شناسی را بعنوان یک درخت و ریشه آن را توحید در نظر بگیرید، تنه و مهم ترین شاخه این درخت بحث خانواده آسمانی ماست. که بدون این قسمت، بحث انسان شناسی یک بحث عقیم خواهد بود.

اگر کسی خانواده آسمانی خودش را نشناسد، واقعاً خودش را هم نشناخته است. ما درباره خودشناسی و انسان شناسی فرمایشات بسیار مهمی در کلام معصومین داریم که خودشناسی را اصل و ریشه همه چیز دانسته اند. «لا تَجهَل نَفسَكَ فَإِنَّ الجاهِلَ مَعرِفَةِ نَفسِهِ جاهِلٌ بِكُلِّ شَيءٍ»؛[غرر الحكم : ح ۱۰۳۳۷، عيون الحكم والمواعظ : ص ۵۲۴ ح ۹۵۴۷] جاهل به خودت نباش چون کسی که خودش را نشناسد جاهل به همه چیز است.

اگر بخواهیم بدانیم اجمالاً خودشناسی یعنی چه؟ امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمودند: «رَحِمَ اللهُ اِمْرَاً عَلِمَ مِن أینَ وَفی أینَ وَ إلی أینَ»؛[بحارالانوار، ج 58، ص99] رحمت خدا شامل حال کسی می شود که بداند از کجا آمده؟ در کجا هست؟ و به کجا می رود؟ یعنی ریشه قبل از دنیایی دارد. این که در کجا هست یعنی الان دروضعیت دنیایی چگونه است و اینکه به کجا می رود یعنی جایگاهی بعد از حیات ابدی دارد. اگر کسی خودش را نشناسد هیچ چیز را نمی شناسد و سایر علوم هم به درد او نمی خورد.

ما با بدن به دنیا آمدیم. نفس ما یک حیات و سابقه قبل از دنیایی دارد. در کجا هستیم و قرار است به کجا برویم؟ نظام ابدی باید شناخته شود. اگر اینها را نداند و دو تای آن را بداند باز هم بی فایده است.

نبی اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «إنَّ اللهَ تباركَ و تعالى يُبغِضُ كلَّ عالِمٍ بالدُّنيا جاهلٍ بالآخِرَةِ؛[كنز العمّال : 28982] خداوند تبارک و تعالی دشمن کسی است که عالم به دنیاست اما جاهل به آخرت است. یعنی بخش پایانی زندگی خودش را نمی شناسد.

طبیعی است کسی که نمی داند قرار است به کجا برود هرگز خودش را برای آنجا آماده نمی کند. این باید به یک باور و ایمان تبدیل شود. ایمان به ابدیت مهم است نه دانستن ابدیت. یعنی این فهم جزء وجود من شود. همان طور که من الآن ایمان دارم که به غذا و لباس و نور خورشید احتیاج دارم. حتی اگر یکی از این سه علم را نداند از هدف خلقت ساقط شده است. حضرت می فرماید: رحمت شامل حال کسی می شود که ایمان بیاورد که از کجا آمده، در کجا هست و به کجا می رود. از خود حقیقی اش درک درستی ندارد. این اجمال انسان شناسی است. بداند که این سه علم که باید به سه باور تبدیل شود، هرقدر دانش داشته باشد به دردش نمی خورد. تمام پیشرفتی که بشر در طول هزاران سال کرده نتوانسته بشر را به خوشبختی برساند. هرقدر علوم پیشرفت کرده، معضلات و مشکلات زندگی بشر بیشتر شده است. خودکشی ها، افسردگی ها، مصرف مواد مخدر، زندان ها و گرسنگی ها زیاد شده است. هیچ وقت بشر به اندازه الآن گرسنه نداشته چون تمام این پیشرفت ها به دور از این سه دانش بوده است. وقتی خود شناخته نشود، در نظام اجتماعی علم پیشرفت کند، هرگز خوشبختی نمی آورد و مشکلات را بیشتر می کند. در نظام فردی هم اگر دانش انسان بالا برود، در هر دانشی به غیر از خودشناسی باز هم انسان به مشکل برمی خورد. یعنی قرآن، فقه و فلسفه بدون خودشناسی. یعنی یک موجود با ساختار ابدی سقط می شود. کارکردش با کارکردهای ضعیف دنیایی منحصر می شود و از نظام حیات ماقبل طبیعی و مابعد دنیایی خودش بریده است.

تمام مشکلات فردی و اجتماعی بشر در هر زمینه اقتصادی، سیاسی و... به این برمی گردد که آدم ها خودشان را نمی شناسند.

اگر کسی دچار ترس و اضطراب و افسردگی است، به دلیل این است که خودش را نمی شناسد و اگر خودش را می شناخت آدم شاد و آرامی بود.

اگر یک اجتماع دچار بیماری است، در آن محیط خودشناسی وجود ندارد. اگر هم یک شهر، قاره یا کل کره زمین دچار این بیماری هست به دلیل کمبود خودشناسی است. سایر روابط بدون شناخت، تضمین و تأمین حقوق انسان جلو می رود و این روابط برقرار می شود.

وقتی ما نمی دانیم علت اصلی بیماری های روحی و جسمی، مظلومیت انسان و جهل انسان است، این حقیقت مورد غفلت قرار گرفته است. حال باید تلاش کنیم جلوی بیماری های جسمی را بگیریم. بیش از هر زمانی امکانات پزشکی و بیمارستانی داریم اما بیش از هر زمانی آدم های افسرده، بیمار روانی داریم.

سال های سال است که کارشناس ها تلاش کردند جلوی بیماری های روانی و اختلافات و مشکلات مردم را بگیرند اما متأسفانه کارشان عقیم مانده است. برای این است که توجه به آن موجودی که باید خوشبخت باشد وجود ندارد.

ما می خواهیم موجودی را خوشبخت کنیم که نمی دانیم چه کسی است و قرار است کجا برود؟ آن هایی که بیشترین تولیدکننده علم هستند، بیشترین مشکلات را دارند. چرا این همه سمینار و جلسات و... به دادشان نرسیده؟ در نظام فردی که سطح سواد و فهم مردم بیشتر شده پس چرا هر سال شناخت غلطی که از خودشان دارند دست به انتخاب، ارتباط، رفتارها و افکار غلط می زنند. به ندرت شخصی را پیدا می کنید که انتخاب ها، ارتباطات، رفتارها و افکارها و حب و بغض هایش را بر اساس شناخت صحیح از ساختار شخصیتی خودش انجام دهد. در صورتی که سطح سواد افراد خیلی بیشتر شده است. نرم افزارهای علمی و آموزشی بیشتر می شود ولی مشکلات حل نمی شود. دسترسی ها به دانش بیشتر می شود. اما آرامش، شادی و خوشبختی انسان ها کم تر شده است.

مهم ترین بخش انسانی این است که من دارای یک خانواده آسمانی هستم. همه مشکلات انسان ها در این خلاصه می شود که همه انسان ها بدون ارتباط با خانواده آسمانی شان زندگی می کنند. (ما مبانی علمی و اصول این بحث را قبلاً در مباحث انسان شناسی و اسماءالله عرض کردیم.)

طبق مباحث انسان شناسی، انسان سه مرحله حیات دارد؛ قبل از دنیا، دنیا و بعد از دنیا. اثبات این سه مرحله از دو طریق امکان پذیر است. یکی از طریق بحث معاد است که همه ادیان به آن اعتقاد دارند. شاید کم تر کسی را روی زمین بتوان پیدا کرد که معاد را قبول نکند. معاد ،یعنی بازگشت، منطقاً زمانی درست است که ما یک رفت داشته باشیم. تمام ادله، چه آیات و چه روایات همه حرف از بازگشت می زنند. یعنی قبل از این که به دنیا بیاییم طبق فرمایش صریح قرآن و روایات در جایی زندگی می کردیم. بعد یک استقرار و زندگی موقت در دنیا داریم. «وَ لَكُمْ فِي الْأَرْضِ مُسْتَقَرٌّ وَ مَتاعٌ إِلى‌ حِينٍ‌»؛[آیه 36 سوره بقره] برای شما در دنیا استقرار موقت داریم. همه روایات و آیات در مورد محل گذر بودن دنیا هست. در دنیا موقت زندگی می کنیم و بعد از دنیا می رویم و برمی گردیم به جایی که قبلاً زندگی می کردیم. من باید خودم را با حیثیت این سه مرحله حیات باور کنم و بشناسم و دلم به این مراحل محکم شود که قبلاً کجا بودم الان کجا هستم و به کجا خواهم رفت؟ بدون باور و ایمان به این سه مرحله، هر انتخاب، ارتباط و رفتاری عقیم است و غلط از کار درمی آید.

یکی از راه های فهم این که ما یک مرحله حیات قبل از دنیا داریم این است که از طریق معاد عمل کنیم. یعنی ما از جایی آمدیم که به آنجا برمی گردیم. «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ‌»[آیه 156 سوره بقره]/ «إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»[آیه 83 سوره یس]/ «إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ»[آیه 15 سوره لقمان] و... طریق دوم که ما می توانیم به این یقین برسیم از گزارش های تخصصی صاحبان علم، خود آیات و روایات است. قبلاً جای دیگری زندگی می کردیم از یک حقیقت غیرمادی و غیردنیایی برخوردار هستیم که به این کالبد پوستی و ظاهر انسانی ما تعلق گرفته است. یعنی یک انسان یک حیثیت زمینی و طبیعی ندارد بلکه از یک حقیقت الهی برخوردار است. «نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي»[آیه 72 سوره ص] خیلی نزدیک است و خیلی شرافت را می رساند. تنها موجودی که خداوند در موردش در قرآن چنین فرموده است انسان است. به شیطان می فرماید: چرا در مقابل کسی که من با دو دست خودم خلقش کردم سجده نکردی؟ «مَا مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ»[آیه 75 سوره ص] خدا که دست ندارد پس با دو دست خودم خلق کردم یعنی چه؟ یعنی چه چیز که خدا از آن تعبیر به دست کرده آمده و انسان را با این ترکیب ساخته است؟ تعبیر بلندی است که «من از روح خودم آدم را خلق کردم» و بعد می فرماید: من همه چیز را برای انسان خلق کردم. هرچه در آسمان ها و زمین است برای شما خلق کردم. "هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً"[آیه 29 سوره بقره]

ما خیلی بزرگ و مهم هستیم. ملائکه الله، بهشت، جهنم، جبروت و دنیای با این عظمت همه برای ما خلق شده است. مگر ما کی هستیم؟ آیا فقط برای این که در دنیا زندگی کنیم، ازدواج کنیم و بچه دار شویم و... بعد بمیریم به دنیا آمده ایم؟ این که خیلی مسخره است. چه قدر تأکید کرده که ما شما را عبث خلق نکردیم؟ این زندگی که محدود به هیکل و بدن و خورد و خوراک و ازدواج و تولید مثل است حیوانی و گیاهی است. اصلاً حیات انسانی یک تعریف و ساختار ویژه دارد که غیر از این نحوه زندگی ماست.

والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته