اينترنت: گسترش امكانات و مسؤوليتها

تاریخ انتشار: 23 فوریه 2018 شماره مطلب: 16285 تعداد بازدید: 1388 نظرات: 0

موضوع نوشتار:

سخنرانی علامه مصباح یزدی؛؛

یکى از این مسایل که امروز براى ما مطرح است، همین وسایل اطلاع رسانى جدیدى است که یک شاخه اش اینترنت است و متأسفانه بسیارى از ما هنوز اطلاعات ساده اى نیز درباره این تکنولوژى نداریم؛ چه رسد به این که بهره درست ببریم و در راه مقاصد اسلامى از آن استفاده کنیم. این بهترین وسیله اى است که مى توانیم اسلام را با کمترین هزینه به وسیله آن به دنیا معرفى کنیم؛ دنیایى که تشنگان شناخت حقیقت در آن کم نیستند.

« بسم الله الرحمن الرحیم »
تالار مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى(ره) _ تاریخ: 1376/09/23
ایام به وجود مقدس آقا امام زمان ارواحناله الفدا تعلق دارد. فرا رسیدن این میلاد مسعود را به همه علاقه مندان آن حضرت خصوصاً شما عزیزانى که رابطه بیشترى با حضرت دارید، تبریک و تهنیت عرض مى کنم. امیدواریم خداوند بزرگ به برکت این وجود مقدس و ایامى که به ایشان تعلق دارد، همه ما را مشمول عنایت هاى خاص خودش قرار دهد و توفیق خدمت گزارى شایسته به پیشگاه مقدس آن حضرت را به همه ما عنایت فرماید. تقارن این جلسه را با این ایام به فال نیک مى گیریم و آن را نشانه توجه حضرت به این گونه فعالیت ها به حساب مى آوریم و امیدواریم ما را در انجام این خدمات یارى بفرماید.
عالمى را که خداى تعالى آفریده و ما به عنوان پدیده اى از یک نظر کوچک و از یک نظر بسیار بزرگ در آن خلق شده ایم، سرسرى نیست. در این عالم، آن قدر رمز و رازها وجود دارد و آیات الهى در هر گوشه و کنارش نهفته است که با مقیاس هاى ما به هیچ وجه قابل شمارش نیست. وجود این رمز و رازها آن گاه نتیجه حکیمانه خود را خواهد بخشید که موجود ذى شعورى آنها را درک کند و عظمت آنها را بشناسد و از آن، در راه تکامل خود بهره بگیرد. اگر این آیات و رمز و رازهاى عالم، هم چنان ناشناخته بماند، رازى سر به مهر است که حکمت آفرینش آنها آشکار نمى شود. خداوند، انسان را در این جهان آفریده تا به این راز و رمزها آشنا شود و از یک طرف براى تکامل خود از اینها استفاده کند و از طرف دیگر آیات الهى را از آن جهت که آیات «خدا»؛ هستند، بشناسد؛ ببیند و درک کند و مسأله مهم تر نیز همین است؛ گرچه هدف اوّل هم بى ارتباط با این هدف نیست؛ چون همه کمال هاى انسان نیز به معرفت الله بازمى گردد.
در هر مقطعى از تاریخ و در طول قرن ها تمدن بشرى، پاره اى از این آیات و علوم آشکار شده و افراد به صورت هاى مختلف از آن استفاده کرده اند. آن طور که آثار باستان شناسى نشان مى دهد، در دوران هایى از تاریخ، علومى در میان انسان ها وجود داشته که منقرض شده و دنباله آنها دیگر وجود ندارد؛ نمونه اش مثلاً در اهرام مصر است که روز به روز آثار علمى به کار گرفته شده در آنها، از طریق کاوش ها به دست مى آید و نشان مى دهد که سازندگان این اهرام از علوم خاصى بهره مند بوده اند که دنباله اش در کتاب ها نوشته نشده و به دست ما نرسیده است؛ پس آن دوران علمى منقرض شده و دوران دیگرى شروع شده است؛ به هر حال، خداى بزرگ همیشه آیات خود را به صورت هاى مختلفى براى انسان ها به اندازه استعداد و همتشان آشکار مى کند و آنها هم از آن استفاده هایى مى کنند.
در این باره سؤال ها و مسایل قابل بحث بسیارى وجود دارد؛ مثلاً هم امروز و هم در دوران هاى گذشته مى بینیم بسیارى از این علوم و این رمز و رازها به دست کسانى کشف شده که چندان رفتار یا عقاید درستى نداشته و ندارند و به اصطلاح خودمان کافرند. اگر هدفِ آگاهى از این رمز و رازها خداشناسى است، چرا مؤمنان در این راه ها پیشگام نبوده و بیشتر، از دیگران بهره گرفته اند و خودشان کمتر در اختراعات و کشفیات پیشگام بوده اند؟ این پرسشى است که جاى طرح و بحث دارد و البته پاسخى هم در ذهن بنده براى آن وجود دارد؛ ولى فعلاً نمى خواهم وقت شما را بگیرم. به هر حال، به هر دلیلى بوده، اکنون که بسیارى از علوم در اختیار ما قرار گرفته و دیگران زحمت کشف و به ثمر رساندنش را متحمل شده اند و امروز امکان بهره بردارى از آن ها براى ما فراهم شده، باید قدر بدانیم و خدا را شکر کنیم که گرچه ما زحمتش را بر دوش نکشیده ایم، ولى مى توانیم از آن ها بهره ببریم.
معمولاً در برخورد با این پدیده هاى نو که امکانات جدیدى را به خصوص در زمینه ارتباطات و اطلاع رسانى در اختیار مى گذارد، دو نوع برخورد افراطى و تفریطى وجود دارد: کسانى چنان دل باخته و خودباخته مى شوند که گویى این اوج کمال انسانى است و کسانى که از این وسایل و فن آورى ها بهره مندند، کامل ترین انسان هایند و باید در حد پرستش به آنها احترام گذاشت و به هر بها، خضوع و خشوعى که شده، باید از آنها استفاده و در مقابلشان کرنش کرد. دسته دیگرى هم در جهت تفریط، به بهانه هاى مختلف، از جمله این که از این وسایل استفاده هاى غلط و سوء استفاده مى شود، آنها را تحریم مى کنند و مى گویند چون کفار اینها را اختراع کرده اند یا چون از اینها استفاده هاى نامطلوبى در جهان مى شود، پس ما باید از آنها بپرهیزیم؛ اما هر دوى این سخن ها نادرست است. نعمت خدا که به دست ما مى رسد، چه آن را کفار به دست ما بدهند و چه مؤمنان، وسیله اى براى آزمایش من و شما است. باید نعمت را قدردانى و از آن در راه درست استفاده کرد؛ وسیله اش هر که باشد و هر چه باشد. از آن طرف هم اگر فکر کنیم که این اوج کمال انسانى است و کسانى که چنین وسایلى را در اختیار دارند، کامل ترین انسان ها در انسانیت هستند نیز اشتباه است. نعمت هاى دنیا هر چه باشد؛ از اموال و فرزند و نعمت هاى مادّى گرفته تا هوش و استعداد و نعمت هاى غیر مادّى، همه وسیله آزمایش است؛ همه شمشیر دو دم است؛ هم مى شود از آن استفاده درست کرد هم استفاده نادرست؛ حتى مقدس ترین علوم هم از جهتى که مفاهیمى در ذهن، و قابل نقل و انتقال و تعلیم و تعلم است نیز کمال نهایى انسان نیست؛ کیفیت بهره بردارى از آنها ملاک است؛ چه رسد به ابزار بى جان و اختراعاتى که خود بشر انجام داده و وسایلى که براى زندگى مادّى اش فراهم کرده است. اینها نه نجس، پلید، دورانداختنى و طرد کردنى است و نه بسیار مقدس، مطلوب و پرستیدنى؛ بلکه وسایلى براى آزمایش است، منتها هر قدر این وسایل بیشتر باشد، هم امکان ترقى، صعود و عروج بیشتر است و هم امکان تنزل و سقوط. وقتى که وسایل کمتر باشد، هم عروج و صعود محدودتر است و هم سقوط و نزول؛ اگر انسان ترقى کند، در درجه محدودى ترقى مى کند و اگر تنزل کند، تنزلش نیز محدود است؛ اما وقتى وسایلش زیاد شد، اگر ترقى کند، خیلى ترقى کرده و اگر تنزل کند، تنزلش خیلى زیاد خواهد بود.
پس نکته اوّل مورد توجه، برخورد ما با وسایلى است که جدیداً کشف شده؛ به خصوص وسایل ارتباطى که امروز باب عظیمى از دنیاى جدیدى را به روى بشر گشوده و نزدیک است زندگى بشر را به کلّى متحوّل کند. باید به این وسایل با چشم وسیله آزمایش نگاه کرد: وَنَبْلوکُمْ بِالشَّرِّ وَالخَیْرِ فِتْنَةً1. نباید آن چنان تقدیس کرد و خود را در مقابل آنها باخت که تصور کنیم اگر ما نداشته باشیم پس دیگر هیچیم و نباید آن چنان تحریم کرد که چون سوءاستفاده هایى از این وسایل مى شود، پس ما به کلى آنها را کنار بگذاریم و استفاده مطلوب و درست هم از آنها نکنیم. آنچه باید در مقابل همه این وسایل بدان توجه کنیم، این است که اولاً نسبت به خودمان چگونه مى توانیم از این وسایل بهتر استفاده کنیم و ثانیاً نسبت به جامعه چه راهى را مى توانیم انتخاب کنیم که استفاده مطلوب از آن بیشتر شود و جلو مفاسدش تا حد امکان گرفته شود؛ یعنى ببینیم خودمان شخصاً براى مقاصد مشروع خودمان چه استفاده هاى بهترى مى توانیم بکنیم و هم چنین با توجه به مسؤولیتى که در قبال جامعه داریم، چه کار کنیم که عموم مردم هر چه بیشتر از این وسایل به شکل صحیح استفاده کنند و جلو مفاسد آن هر قدر ممکن است، گرفته شود. این مسؤولیتى است که ما به عهده داریم؛ وگرنه برخورد منفى و طرد آنها و این که بگوییم باید به کلى از اینها جلوگیرى کرد و نباید چنین چیزهایى وجود داشته باشد، کار درست و معقولى نیست. چه بخواهیم و چه نخواهیم، این وسایل وجود خواهد داشت و گسترش هم پیدا خواهد کرد. از آن طرف، این برخورد هم درست نیست که بى تفاوت از کنارش بگذریم و بگوییم: بالاخره این واقعیتى است که وجود دارد و مردم هم به صورت هاى مختلفى (غلط یا درست، مناسب یا نامناسب) از آن استفاده خواهند کرد. پس ما چه کاره ایم؟ مگر ما مسؤولیتى نداریم؟ مسؤولیت ما در جامعه این است که سعى کنیم راه استفاده مشروع از همه وسایل جدید بیشتر باز شود و تا حدى که ممکن است، کارى کنیم از مفاسد آن کاسته شود.
یکى از این مسایل که امروز براى ما مطرح است، همین وسایل اطلاع رسانى جدیدى است که یک شاخه اش اینترنت است و متأسفانه بسیارى از ما هنوز اطلاعات ساده اى نیز درباره این تکنولوژى نداریم؛ چه رسد به این که بهره درست ببریم و در راه مقاصد اسلامى از آن استفاده کنیم. این بهترین وسیله اى است که مى توانیم اسلام را با کمترین هزینه به وسیله آن به دنیا معرفى کنیم؛ دنیایى که تشنگان شناخت حقیقت در آن کم نیستند. ما ـ با توجه به کمبود امکانات و نیرویى که داریم ـ اگر نمى توانیم حضوراً نیازهاى دنیا را براى شناختن اسلام، تشیع و حقایق برطرف کنیم، با استفاده از این وسیله مى توانیم بسیارى از کمبودهایمان را جبران کنیم. اگر بتوانیم برنامه درستى ارائه دهیم، با نیروى انسانى کم مى توانیم بهره هاى بسیار زیادى ببریم؛ امّا آیا براى همین کارهاى کوچک هم که نیروى کم مى برد، آمادگى داریم؟ شاید سال ها کسانى یا در اندیشه بودند یا مى گفتند و مى نوشتند که اگر فرستنده اى مثل رادیو و تلویزیون در اختیار ما بود، چنین و چنان مى کردیم. اکنون بعد از انقلاب این امکان فراهم آمده و به ما پیشنهاد مى کنند که بیایید و کارهاى تلویزیون و رادیو را اداره کنید؛ امّا آیا ما توان اداره اش را داریم و خودمان را براى اجراى برنامه اى براى یک جمع آماده کرده ایم؟ اگر امکانات کامل اینترنت در اختیار شما قرار گرفت که بتوانید هر پیامى بخواهید به دنیا بدهید، چقدر آمادگى دارید که پیام هاى اسلامى را به صورت سریع و قابل فهم و پذیرش به دنیا ارائه نمایید؟
ما باید در عین حال که سعى مى کنیم از همه وسایل هر چه زودتر استفاده کنیم، در تکمیل آن نیز پیشگام شویم. مسلمان ها فقط ما نیستیم و ایران هم فقط به ما و حوزه علمیه و مدرسه ما ختم نمى شود؛ کسان دیگرى هم هستند که تلاش مى کنند و زحمت مى کشند و استعدادهاى خوبى دارند که کارهاى بزرگى مى توانند انجام دهند و بحمدالله پیشرفت هاى چشم گیرى هم داشته اند. ما باید با استفاده از این امکانات، وظیفه اى را که داریم، انجام دهیم و رسالت خودمان را به جهان ابلاغ کنیم و تکلیف شرعیمان را که معرفى اسلام است، به این وسیله انجام دهیم.
امیدواریم به برکت عنایت خاص حضرت ولى عصر علیه السلام و به برکت خون هاى پاکى که در راه برقرارى نظام اسلامى ریخته شده و تلاش هایى که انجام گرفته، ملت ما و از جمله گروه کوچک ما این توفیق را پیدا کند که به وظایف خودمان بیشتر آشنا شویم و از نعمت هایى که خداوند بزرگ در اختیار ما قرار داده، هم براى تکامل شخصیمان و هم براى رشد جامعه مان و هم براى انجام آن رسالت جهانیمان که هدایت همه انسان ها به سوى کمال نهایى است، بهره بگیریم.
والسلام علیکم و رحمة الله وبرکاته