خانواده از منظر قرآن کریم/ 2. اختلاف در خانواده

وَ إِنِ امْرَأَةٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَیْهِما أَنْ یُصْلِحا بَیْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَیْرٌ وَ أُحْضِرَتِ الْأَنْفُسُ الشُّحَّ وَ إِنْ تُحْسِنُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ اللَّهَ کانَ بِما تَعْمَلُونَ خَبیراً.
و اگر زنی از سرکشی یا اعراض شوی خود بترسد ، بر آن دو گناهی نیست که به نوعی در میان خودشان (هر چند به گذشت از پاره ای از حقوقشان) صلح و آشتی نمایند، و صلح (ذاتاً) بهتر است و (البته) بخل و تنگ چشمی طبعاً ملازم نفوس گردیده است (گذشت از حق بر آنها سخت است). و اگر نیکویی کنید و تقوا ورزید حتما خداوند به آنچه می کنید آگاه است.
اختلاف در خانواده
8. لزوم پیشگیرى از بروز اختلاف در خانواده:
...والّـتى تَخافونَ نُشوزَهُنَّ... * واِن خِفتُم شِقاقَ بَینِهِما فَابعَثوا حَکَمـًا مِن اَهلِهِ وحَکَمـًا مِن اَهلِها اِن یُریدا اِصلـحـًا.... نساء (4) 34 و 35
واِنِ امرَاَةٌ خافَت مِن بَعلِها نُشوزًا اَو اِعراضـًا فَلا جُناحَ عَلَیهِما اَن یُصلِحا بَینَهُما صُلحـًا والصُّلحُ خَیرٌ.... نساء (4) 128
9. مسئولیّت خویشاوندان، در رفع اختلافات خانوادگى، مورد توجّه خداوند:
واِن خِفتُم شِقاقَ بَینِهِما فَابعَثوا حَکَمـًا مِن اَهلِهِ وحَکَمـًا مِن اَهلِها اِن یُریدا اِصلـحـًا یُوَفِّقِ اللّهُ بَینَهُما اِنَّ اللّهَ کانَ عَلیمـًا خَبیرا. نساء (4) 35

عوامل اختلاف در خانواده
1. اعراض از همسر
10. اعراض شوهر از همسرش، از عوامل اختلاف در خانواده:
واِنِ امرَاَةٌ خافَت مِن بَعلِها...اَو اِعراضـًا فَلا جُناحَ عَلَیهِما اَن یُصلِحا بَینَهُما صُلحـًا....نساء (4) 128
2. بخل
11. بخل و عدم گذشت، از عوامل اختلاف خانوادگى:
واِنِ امرَاَةٌ خافَت مِن بَعلِها نُشوزًا اَو اِعراضـًا فَلا جُناحَ عَلَیهِما اَن یُصلِحا بَینَهُما...واُحضِرَتِ الاَنفُسُ الشُّحَّ....[6] نساء (4) 128
3. سحر
12. استفاده از سِحر، از عوامل ایجاد اختلاف و تفرقه در خانواده:
...ولـکِنَّ الشَّیـطینَ کَفَروا یُعَلِّمونَ النّاسَ السِّحرَ وما اُنزِلَ عَلَى المَلَکَینِ بِبابِلَ هـروتَ ومـروتَ...فَیَتَعَلَّمونَ مِنهُما ما یُفَرِّقونَ بِهِ بَینَ المَرءِ وزَوجِهِ.... بقره (2) 102
4. نشوز
13. نشوز و نافرمانى زن، از عوامل اختلاف خانواده:
...والّـتى تَخافونَ نُشوزَهُنَّ فَعِظوهُنَّ واهجُروهُنَّ فِى المَضاجِعِ واضرِبوهُنَّ....نساء (4) 34
14. نشوز شوهر، از عوامل اختلاف خانواده:
واِنِ امرَاَةٌ خافَت مِن بَعلِها نُشوزًا اَو اِعراضـًا فَلا جُناحَ عَلَیهِما اَن یُصلِحا بَینَهُما صُلحـًا....نساء (4) 128

استهزا در خانواده
15. استهزا و لطیفه گویى کافران (صدر اسلام) در جمع خانواده خویش، از خاطره هاى دیدار خود با مؤمنان، امرى لذّت آور براى آنان:
اِنَّ الَّذینَ اَجرَموا کانوا مِنَ الَّذینَ ءامَنوا یَضحَکون * واِذا مَرّوا بِهِم یَتَغامَزون * واِذَا انقَلَبوا اِلى اَهلِهِمُ انقَلَبوا فَکِهین * فَالیَومَ الَّذینَ
ءامَنوا مِنَ الکُفّارِ یَضحَکون.مطففین (83) 29 ـ 31 و 34

اسرار خانواده
16. حفظ و نگهدارى اسرار خانوادگى از دیگران، حتّى از برخى اعضاى خانواده، امرى لازم:
واِذ اَسَرَّ النَّبىُّ اِلى بَعضِ اَزوجِهِ حَدیثـًا فَلَمّا نَبَّاَت بِهِ واَظهَرَهُ اللّهُ عَلَیهِ عَرَّفَ بَعضَهُ واَعرَضَ عَن بَعض... * اِن تَتوبا اِلَى اللّهِ فَقَد صَغَت قُلوبُکُما... . تحریم (66) 3 و 4
نیز => همین مدخل، خانواده محمّد
اصلاح خانواده => آشتى، آشتى در خانواده و اصلاح، اصلاح خانواده

امر به معروف در خانواده
17. امر به معروف و نهى از منکر خانواده، وظیفه اى الهى بر عهده مؤمنان:
یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا قوا اَنفُسَکُم واَهلیکُم نارًا....[7] تحریم (66) 6
18. امر به معروف و نهى از منکر در خانواده، زمینه ساز نجات شان از آتش جهنّم:
یـاَیُّهَا الَّذینَ ءامَنوا قوا اَنفُسَکُم واَهلیکُم نارًا وقودُهَا النّاسُ والحِجارَةُ.... تحریم (66) 6
نیز => همین مدخل، زکات در خانواده و نماز در خانواده

انحراف در خانواده
19. انحراف و کفر، در افراد خانواده نوح:
ونادى نوحٌ رَبَّهُ فَقالَ رَبِّ اِنَّ ابنى مِن اَهلى... * قالَ یـنوحُ اِنَّهُ لَیسَ مِن اَهلِکَ اِنَّهُ عَمَلٌ غَیرُ صــلِح.... هود (11) 45 و 46
فَاَوحَینا اِلَیهِ اَنِ اصنَعِ الفُلکَ...فَاسلُک فیها...واَهلَکَ اِلاّ مَن سَبَقَ عَلَیهِ القَولُ مِنهُم ولا تُخـطِبنى فِى الَّذینَ ظَـلَموا اِنَّهُم مُغرَقون.مؤمنون (23) 27
ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا امرَاَتَ نوح ... کانَتا تَحتَ عَبدَینِ مِن عِبادِنا صــلِحَینِ فَخانَتاهُما فَلَم یُغنیا عَنهُما مِنَ اللّهِ شیــًا... .تحریم (66) 10
20. ظالم بودن برخى اعضاى خانواده نوح:
فَاَوحَینا اِلَیهِ اَنِ اصنَعِ الفُلکَ بِاَعیُنِنا ووحیِنا فَاِذا جاءَ اَمرُنا وفَارَ التَّنّورُ فَاسلُک فیها مِن کُلّ زَوجَینِ اثنَینِ واَهلَکَ اِلاّ مَن سَبَقَ عَلَیهِ القَولُ مِنهُم ولا تُخـطِبنى فِى الَّذینَ ظَـلَموا اِنَّهُم مُغرَقون. مؤمنون (23) 27
21. غرق شدن برخى اعضاى خانواده نوح، به علّت ستمگرى آنان:
فَاَوحَینا اِلَیهِ اَنِ اصنَعِ الفُلکَ بِاَعیُنِنا ووحیِنا فَاِذا جاءَ اَمرُنا وفَارَ التَّنّورُ فَاسلُک فیها مِن کُلّ زَوجَینِ اثنَینِ واَهلَکَ اِلاّ مَن سَبَقَ عَلَیهِ القَولُ مِنهُم ولا تُخـطِبنى فِى الَّذینَ ظَـلَموا اِنَّهُم مُغرَقون. مؤمنون (23) 27
22. انحراف و کفر، در خانواده لوط:
اِلاّ ءالَ لوط اِنّا لَمُنَجّوهُم اَجمَعین * اِلاَّ امرَاَتَهُ قَدَّرنا اِنَّها لَمِنَ الغـبِرین. حجر (15) 59 و 60
قالَ اِنَّ فیها لوطـًا قالوا نَحنُ اَعلَمُ بِمَن فیها لَنُنَجِّیَنَّهُ واَهلَهُ اِلاَّ امرَاَتَهُ کانَت مِنَ الغـبِرین.عنکبوت (29) 32
ضَرَبَ اللّهُ مَثَلاً لِلَّذینَ کَفَرُوا امرَاَتَ نوح وامرَاَتَ لوط کانَتا تَحتَ عَبدَینِ مِن عِبادِنا صــلِحَینِ فَخانَتاهُما فَلَم یُغنیا عَنهُما مِنَ اللّهِ شیــًا.... تحریم (66) 10
23. فراهم کردن زمینه انحراف خود و خانواده خویش، سبب خسران در آخرت:
فاعبُدوا ما شِئتُم مِن دونِهِ قُل اِنَّ الخـسِرینَ الَّذینَ خَسِروا اَنفُسَهُم واَهلیهِم یَومَ القِیـمَةِ اَلا ذلِکَ هُوَ الخُسرانُ المُبین. زمر (39) 15
وتَرهُم یُعرَضونَ عَلَیها خـشِعینَ مِنَ الذُّلِّ یَنظُرونَ مِن طَرف خَفىّ وقالَ الَّذینَ ءامَنوا اِنَّ الخـسِرینَ الَّذینَ خَسِرُوا اَنفُسَهُم واَهلیهِم یَومَ القِیـمَةِ.... شورى (42) 45

بازگشت به خانواده
24. امید دادن خداوند به همسران مؤمن مطلّقه در ایّام عدّه، براى پدید آمدن زمینه هاى بازگشت آنان به زندگى مشترک خانوادگى:
یـاَیُّهَا النَّبىُّ اِذا طَـلَّقتُمُ النِّساءَ فَطَـلِّقوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ واَحصُوا العِدَّةَ واتَّقُوا اللّهَ رَبَّکُم لا تُخرِجوهُنَّ مِن بُیوتِهِنَّ ولا یَخرُجنَ اِلاّ اَن یَأتینَ بِفـحِشَة مُبَیِّنَة...لا تَدرى لَعَلَّ اللّهَ یُحدِثُ بَعدَ ذلِکَ اَمرا. طلاق (65) 1
25. پندار نادرست متخلّفان از حدیبیّه، بر بازنگشتن پیامبر(صلى الله علیه وآله) و مجاهدان به خانواده هاى شان:
بَل ظَنَنتُم اَن لَن یَنقَلِبَ الرَّسولُ والمُؤمِنونَ اِلى اَهلیهِم اَبَدًا وزُیِّنَ ذلِکَ فى قُلوبِکُم وظَنَنتُم ظَنَّ السَّوءِ وکُنتُم قَومـًا بورا.[8]فتح (48) 12
26. کافران مسخره کننده مؤمنان، شادمان از پوزخندها و اشاره هاى طعنه آمیز خود، هنگام بازگشت به خانواده هاى شان:
واِذَا انقَلَبوا اِلى اَهلِهِمُ انقَلَبوا فَکِهین.مطففین (83) 31
27. بازگشت شادمانه اصحاب یمین به خانواده خویش، پس از حسابرسى در قیامت:
فَاَمّا مَن اوتِىَ کِتـبَهُ بِیَمینِه * فَسَوفَ یُحاسَبُ حِسابـًا یَسِیرا * ویَنقَلِبُ اِلى اَهلِهِ مَسرورا.انشقاق (84) 7 ـ 9
28. ناتوانى انسان از بازگشت به خانواده خود، هنگام فرارسیدن صیحه مرگبار:
ما یَنظُرونَ اِلاّ صَیحَةً وحِدَةً تَأخُذُهُم وهُم یَخِصِّمون * ...ولا اِلى اَهلِهِم یَرجِعون.یس (36) 49 و 50

پوشاک خانواده
29. پوشاک متعارف خانواده، ملاک پرداخت کفّاره قسم:
...ولـکِن یُؤاخِذُکُم بِما عَقَّدتُمُ الاَیمـنَ فَکَفّـرَتُهُ ... مِن اَوسَطِ ما تُطعِمونَ اَهلیکُم اَو کِسوَتُهُم ... ذلِکَ کَفّـرَةُ اَیمـنِکُم اِذا حَلَفتُم ... .[9]مائده (5) 89
30. تبیین پوشاک متعارف خانواده، در پرداخت کفّاره قسم، زمینه اى براى شکرگزارى:
...الاَیمـنَ فَکَفّـرَتُهُ اِطعامُ عَشَرَةِ مَسـکینَ مِن اَوسَطِ...اَو کِسوَتُهُم...ذلِکَ کَفّـرَةُ اَیمـنِکُم اِذا حَلَفتُم...کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُم ءایـتِهِ لَعَلَّکُم تَشکُرون. مائده (5) 89
31. تبیین پوشاک متعارف خانواده، براى پرداخت کفّاره قسم، از آیات الهى:
...الاَیمـنَ فَکَفّـرَتُهُ اِطعامُ عَشَرَةِ مَسـکینَ مِن اَوسَطِ ما...اَو کِسوَتُهُم...ذلِکَ کَفّـرَةُ اَیمـنِکُم اِذا حَلَفتُم...کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللّهُ لَکُم ءایـتِهِ....مائده (5) 89

پیدایش خانواده
32. پیدایش خانواده، با پیوندهاى نسبى:
وهُوَ الَّذى خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبـًا....[10]فرقان (25) 54
33. پیدایش خانواده، با پیوندهاى سببى:
وهُوَ الَّذى خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ...وصِهرًا.... فرقان (25) 54
وهُوَ الَّذى خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبـًا وصِهرًا....[11] فرقان (25) 54
34. پیدایش خانواده با پیوندهاى سببى و نسبى، از آیات خداوند:
وهُوَ الَّذى خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبـًا وصِهرًا.... فرقان (25) 54
35. پیدایش خانواده با پیوندهاى سببى و نسبى، از نشانه هاى ربوبیّت و قدرت خداوند:
وهُوَ الَّذى خَلَقَ مِنَ الماءِ بَشَرًا فَجَعَلَهُ نَسَبـًا وصِهرًا وکانَ رَبُّکَ قَدیرا. فرقان (25) 54

تبعیض در خانواده
36. احساس فرزندان یعقوب، در تبعیض محبّت به فرزندان، برانگیزاننده حسادت میان آن:
اِذ قالوا لَیوسُفُ واَخوهُ اَحَبُّ اِلى اَبینا مِنّا ونَحنُ عُصبَةٌ اِنَّ اَبانا لَفى ضَلـل مُبین * اُقتُلوا یوسُفَ اَوِ اطرَحوهُ اَرضـًا یَخلُ لَکُم وجهُ اَبیکُم وتَکونوا مِن بَعدِهِ قَومـًا صــلِحین.یوسف (12) 8 و 9

ادامه دارد...

مطالب تکمیلی: 
خانواده از منظر قرآن کریم/ 1. آرامش خانواده
خانواده از منظر قرآن کریم/ 3. تربیت خانواده
خانواده از منظر قرآن کریم/ 4. تشکیل خانواده
خانواده از منظر قرآن کریم/ 5. تقوا در خانواده
خانواده از منظر قرآن کریم/ 6. حقوق خانواده
خانواده از منظر قرآن کریم/ 7. خانواده انبیاء علیهم السلام؛ اقسام خانواده
خانواده از منظر قرآن کریم/ 8. مباحث مختلف خانواده
---------------------------
پی نوشت:
[6] . «شحّ» بخل همراه با حرص است. (مفردات، ص 446، «شح») ظاهراً بیان بخل پس از صلحى که مستلزم گذشت از حقوق است، بیانگر این معناست که اگر صلح را نپذیرفتند، بدانید که بخل، مانع آن شده است.
[7] . از امام صادق(علیه السلام) در تفسیر آیه سؤال شد: چگونه اهل خود را از آتش نگهدارى کنیم؟ فرمود: به آنان امر و نهى کنید. (الکافى، ج 5 ،ص 62 ، ح 3)
[8] . آیه مزبور درباره متخلّفان از حرکت به حدیبیّه است. (مجمع البیان، ج 9 ـ 10، ص 173)
[9] . ممکن است تقدیر در آیه، «أو کسوتهم من أوسط ما تکسون أهلیکم» باشد. (زبدة البیان، ص 632)
[10] . «نسب» به خویشاوندى از راه زاد و ولد گفته مى شود. (مجمع البیان، ج 7 ـ 8 ، ص 272)
[11] . «صهر» یعنى داماد و خانواده زن. (مفردات، ص 494، «صهر»)