بسم الله الرّحمن الرّحیم
آن چه پیش رو دارید گزیده ای از سخنان حضرت آیت الله مصباح یزدی ( دامت برکاته ) در دفتر مقام معظم رهبری است که در تاریخ 1390.02.14 ایراد فرموده اند. باشد تا این رهنمودها بر بصیرت ما بیافزاید و چراغ فروزان راه هدایت و سعادت ما قرار گیرد.
شگردهای شیطانی بر علیه فاطمه سلام الله علیها
فرا رسیدن ایام شهادت حضرت صدیقه کبری فاطمه زهرا سلام الله علیها را به پیشگاه مقدس ولی عصر اروحناله الفداء و همه علاقه مندان به اهل بیت علیهم السلام تسلیت عرض می کنیم. بحث ما در این محفل شریف در اطراف خطبه شریف فدکیه، به این جا منتهی شد که حضرت زهرا سلام الله علیها بعد از بیانات متعددی رو به انصار کرده و مسئولیت ایشان در آن مقطع زمانی یعنی دفاع از اهل بیت و حقوق آن ها را به ایشان تذکر دادند. حضرت با استفاده از آیاتی از قرآن که لحن بسیار شدیدی داشتند آن ها را انذار فرمودند.
می توان حدس زد که بعد از بیانات حضرت که در چند مورد بسیار کوبنده، محرک و موجب تهییج احساسات و عواطف مردم می شد، چه جوّی در مجلس به وجود آمده بود و مسلماً آرام کردن چنین جوّی به هنر فراوانی نیازمند است. از این رو آن کسی که در مقام خلافت قرار گرفته بود با زیرکی خاصی و با لحن بسیار محبت آمیزی نسبت به اهل بیت، شروع به سخنرانی کرد. این عکس العمل واقعاً نشانه نبوغ این افراد در این گونه مسائل است. وی در جواب حضرت مطالبی گفت که حقیقتاً باید روان شناسان روی آن کار کنند؛ چراکه در این فضا برای آرام کردن مردم ممکن نبود بهتر از این صحبت کرد. در ادامه، سخنان به اصطلاح خلیفه اول را می خوانم تا مقداری با لحن کلام وی آشنا شوید.
اوج فریب کاری برای خنثی کردن تأثیر سخنان فاطمه سلام الله علیها
فأجابها أبو بکر عبد الله بن عثمان قال: یا بنت رسول الله! لقد کان أبوک بالمؤمنین عطوفاً کریماً رؤوفاً رحیماً و على الکافرین عذابا ألیماً وعقاباً عظیماً؛ کنیه وی، ابوبکر و اسمش عبدالله پسر عثمان بوده است. او خطاب به حضرت زهرا شروع به صحبت کرد و گفت: ای دختر رسول خدا! پدر تو نسبت به مؤمنین بسیار مهربان بود و بزرگوارانه رفتار می کرد و البته نسبت به کافران و دشمنان عذابی دردناک بود و با آن ها سرسختی می کرد. ابوبکر قصد دارد به این وسیله به اصطلاح عصبانیت حضرت را فرو بنشاند و بگوید شما باید مثل پدرتان با مهربانی با ما رفتار کنید و سخنان تند و سخت به زبان نیاورید. إن عزوناه وجدناه أباک دون النساء؛ وقتی نسب پدرتان را بررسی کنیم می یابیم که ایشان پدرشماست نه پدر سایر زنان؛ یعنی شما که انتساب به او دارید اولی هستی که از او پیروی کنید. وأخا إلفک دون الأخلاء؛آثره على کل حمیم وساعده فی کل أمر جسیم؛ او برادر همسر شما بود نه برادر سایر دوستان. شوهر تو پیغمبر را بر هر دوستی مقدم داشت و در هر کار سختی به او کمک کرد. البته احتمال دارد ضمیر به پیامبر برگردد؛ یعنی پیغمبر علی را بر دیگران مقدم می داشت و همیشه به او کمک می کرد. لا یحبکم إلا سعید ولا یبغضکم إلا شقی بعید فأنتم عترة رسول الله الطیبون والخیرة المنتجبون على الخیر أدلتنا وإلى الجنة مسالکنا؛هر کس دوست شما باشد سعادتمند و هر کس با شما دشمنی کند اهل شقاوت و بدبختی و دور از رحمت خداست. شما تیره پاک پیغمبر و برگزیدگان خدا و راهنمای ما بر کارهای خوب هستید. شما راه ما به سوی بهشتید.
مقصود وی از این سخنان این بود که آن حالت هیجانی مردم را آرام کند. هیجانی که معنایش این بود که برخورد حضرت زهرا با این ها برخورد خصمانه است و این ها دشمن اهل بیت هستند. وأنت یا خیرة النساء وابنة خیر الأنبیاء صادقة فی قولک سابقة فی وفور عقلک غیر مردودةٍ عن حقّک ولا مصدودة عن صدقک؛ شما ای خانمی که بهترین زنان جهان و دختر بهترین پیامبران هستید! سخنان شما همه صادق است. شما در فراوانی عقل از دیگران سبقت گرفته اید (ما معترفیم که سخنان شما سخنان سبکی نبود) و کسی حق ندارد حق شما را سلب کند و کسی گفتار راست شما را نفی نمی کند.
این سخنان وی تا این جا برای آرام کردن جوّ بود تا مردم احساس کنند که محیط دوستانه ای است. بعد به مسأله اصلی پرداخت. مسأله این بود که حضرت زهرا سلام الله علیها بعد از داستان انتخاب به اصطلاح خلیفه، با بیانات محکم و متعدد، عملکرد دستگاه خلافت را زیر سؤال بردند و به بهانه غصب فدک، بی کفایتی آن ها را نشان دادند که تفصیل آن در جلسات قبل گذست.
از این پس، طرف مقابل حضرت در صدد برمی آید که برای کار خود استدلالی بیاورد و وانمود کند که کار من صحیح بوده است. می گوید:والله ما عدوت رأی رسول الله ولا عملت إلا بإذنه؛ وقتی جو آرام شد و او می خواست حقانیت خودش را به اصطلاح اثبات کند به خدا قسم خورد که من با رأی پیغمبر مخالفت نکردم و بی اذن پیغمبر هیچ کاری انجام ندادم! والرائد لا یکذب أهله؛ این یک مثل شایعی در زبان عربی است. می گویند: «راهنمای کاروان به کاروانیان دروغ نمی گوید.» مقصود وی این بود که: من الان راهنمای این امت هستم و من به شما دروغ نمی گویم. قسم هم خورد که این حرفی که می زنم درست است. إنی أشهد الله وکفى به شهیدا أنی سمعت رسول الله صلی الله علیه وآله یقول: نحن معاشر الأنبیاء لا نورث ذهبا ولا فضة ولا دارا ولا عقارا وإنما نورث الکتاب والحکمة والعلم والنبوة وما کان لنا من طعمة فلولی الأمر بعدنا أن یحکم فیه بحکمه؛ من خدا را شاهد می گیرم که از پیغمبر شنیدم که فرمود: ما گروه انبیا نه طلایی و نقره ای به ارث می گذاریم و نه خانه ای و زمین مزروعی. ارث ما کتاب، حکمت، علم و نبوت است. ارث ما مال نیست. اگر مالی از ما باقی بماند هر کس بعد از ما ولی امر شد اختیار دارد هر طور که می خواهد در آن تصرف کند. وقد جعلنا ما حاولته فی الکراع والسلاح یقاتل بها المسلمون ویجاهدون الکفار ویجالدون المردة الفجار؛ و ما آن چیزی که منظور شماست (مزرعه فدک) را برای تهیه اسب و سلاح قرار دادیم تا مسلمانان از آن در جنگ استفاده کنند و با کفار بجنگند و با آشوب گران و فتنه گران داخلی مبارزه کنند. وذلک بإجماع من المسلمین لم أنفرد به وحدی ولم أستبد بما کان الرأی عندی؛ و همه این کارها به اجماع مسلمین انجام شد. من در این رأی تنها نبودم و استبداد به خرج ندادم که فقط به رأی خودم عمل کنم.
تا این جا دو نقش ایفا شد؛ یک نقش برای آرام کردن مردم و نقش دیگر القاء این مطلب که کارهای من بر طبق وظیفه ای بوده که تشخیص دادم آن هم نه تنها به رأی خودم بلکه همه مسلمانان با نظر من موافق بودند. نکته سومی که می گوید این است که: اگر من می خواستم حق شما را بگیرم آنچه که تصرف کرده بودم را برای خودم صرف می کردم ولی من آن را در اختیار مسلمانان گذاشتم. سپس پا را فراتر می گذارد و می گوید: من اموال خودم را در اختیار شما قرار می دهم تا هر کاری که می خواهید با آن انجام دهید. فدک مال مسلمانان است اما اموال من به خودم مربوط است. هذه حالی ومالی هی لک وبین یدیک لا تزوى عنک ولا ندخر دونک؛ این حال من است و این هم اموالم. همه این ها مال تو و در اختیار تو باشد. کسی این اموال را از شما منع نمی کند و این اموال را ما برای خودمان ذخیره نخواهیم کرد. وأنت سیدة أمة أبیکوالشجرة الطیبة لبنیک لا ندفع ما لک من فضلک ولا یوضع فی فرعک وأصلک. حکمک نافذ فیما ملکت یدای؛ تو برای امت پدرت یک بانوی بزرگوار و سالار هستی. درخت پاکی هستی که فرزندانت شاخ و برگ های آن درخت هستند. ما آن چه مزایای شماست از شما منع نخواهیم کرد. ماچیزی از اصل شما و آن چه مربوط به شاخه های این درخت است نخواهیم کاست. حکم شما در اموالی که در اختیار من است نافذ خواهد بود. فهل ترین أن أخالف فی ذاک أباک؛ آیا گمان می کنی من که اموال خودم را در اختیار تو قرار می دهم آن چیزی را که پدرت برای تو قرار داده دریغ بدارم؟ من طبق آن روایتی که از پدرت شنیدم باید آنچه مقصود شماست را صرف مصالح مسلمین کنم!
قسم دروغ، اولین شگرد ابلیس
با توجه به سه مطلبی که در پاسخ حضرت زهرا سلام الله علیها آمده بود باید به چند نکته که برای زندگی ما نیز مفید است توجه داشته باشیم.
بخش اول پاسخ این بود که وی ادعا کرد من مطیع شما هستم و شما را دوست می دارم و با هر کس که با شما مخالفت کند مخالفم. وی خدا را شاهد گرفت که من با شما دشمنی ندارم و تنها قصد انجام وظیفه داشتم. صرف نظر از این که گوینده این حرف چه کسی است و در چه مقامی این سخنان را گفته است به عنوان یک مطلب کلی این سؤال مطرح است که اگر در یک جریان اجتماعی کسی به ما راهی نشان دهد و برای جلب نظر ما متوسل به قسم شود وظیفه ما در برابر او چیست؟ برای یافتن پاسخ باید بدانیم که بنیان گذار این شگرد ابلیس است. وی به آدم و حوا گفت: «من به شما نصیحت می کنم که از درخت ممنوعه بخورید. من این سخن را از سر خیرخواهی و دلسوزی به شما می گویم.» بعد برای این که آن ها باور کنند قسم خورد. این قسم ابلیس باعث شد که آدم و حوا به خوردن آن درخت تمایل پیدا کنند و واقع شد آن چه واقع شد. این اولین شگردی بود که ابلیس برای گمراه کردن انسان به کار گرفت. این جریان ادامه داشت و شاگردان ابلیس هم این درس را خیلی خوب یاد گرفتند. از این روش در زمان پیغمبر اکرم هم استفاده شد. قرآن خطاب به پیامبر صلی الله علیه وآله می فرماید: إِذَا جَاءکَ الْمُنَافِقُونَ قَالُوا نَشْهَدُ إِنَّکَ لَرَسُولُ اللَّهِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ إِنَّکَ لَرَسُولُهُ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّ الْمُنَافِقِینَ لَکَاذِبُونَ؛[منافقون، 1] وقتی منافقان پیش تو آمدند و گفتند ما شهادت می دهیم تو پیغمبر خدا هستی و قسم خوردند که ما حقیقتا به شما ایمان داریم، تو باور نکن! این ها دروغ می گویند. معلوم می شود وقتی منافقان فهمیدند که اگر اظهار مخالفت کنند در جامعه پذیرفته نمی شوند و بیشتر رسوا می شوند اظهار ایمان کردند. خداوند می فرماید: بله، خدا می داند که تو پیامبر هستی اما هم او شهادت می دهد که این ها دروغ گو هستند. بعد می فرماید: اتَّخَذُوا أَیْمَانَهُمْ جُنَّةً؛[منافقون، 2] این ها قسم هایشان را سپر قرار دادند تا از مخالفت ها و حملات شما در امان بمانند. این همان درسی است که ابلیس عملا به شاگردانش داد. آیا بعد از آن تاریخ هم استفاده از این شگرد ادامه دارد؟ در عصر خودمان بارها دیده ایم که کسانی ادعا کردند که: «ما پیرو خط امامیم. جز راه او راهی نداریم و جز حرف او حرفی نمی زنیم. ما ولایت فقیه را قبول داریم و تا آخر به آن پایبندیم.» اما بعد از چندی معلوم شد که دروغ می گفتند. نه خط امام را قبول دارند و نه ولایت فقیه را؛ این حرف ها هم وسیله ای برای فریب دادن مردم بوده است. این شگردی است که شیطان به آن ها یاد داده و این ها هم خوب یاد گرفته اند. مردم نجیب و دل پاک هم باور می کنند. البته مردم زمان ما علاوه بر پاکی، زیرک هم شده اند و با تجربیاتی که پیدا کرده اند این ادعاها را به این زودی ها باور نمی کنند. ولی هنوز هم گوشه و کنار آدم های ساده دلی هستند که سخنان اینگونه افراد را باور می کنند. قرآن می فرماید: منافقان این قسم ها را سپر قرار داده اند تا از حملات شما در امان بمانند. مراقب باشید که فریب این ها را نخورید. آن ها اگر راست می گویند باید این ادعایشان در عمل ظاهر شود. اگر پیرو خط امام هستند باید ببینند جانشین امام چه می گوید و به آن عمل کنند. اگر اینان پیرو خط امام اند پس چرا رفتارشان با رفتار امام موافق نیست؟! اگر ولایت فقیه را قبول دارند پس چرا امر و نهی او را قبول نمی کنند؟!
این درسی است که ما باید از این جریان بگیریم و حتی فریب قسم و ادعای خشک و خالی اشخاص ظاهرالصلاح را هم نخوریم و تنها وقتی که ادعایشان با عمل توأم بود بپذیریم. البته در مسائل شخصی ممکن است آدم از حق خودش بگذرد، اما وقتی پای دین، پای حقوق جامعه و پای مصلحت کشور به وسط می آید نباید به سادگی گذشت کرد. در چنین موقعیتی باید انسان یقین پیدا کند و به صرف ادعا و قسم و ظاهر خوش نباید فریب بخورد. البته این نکته را هم نباید فراموش کنیم که این طور هم نیست که هر کس ادعای خیرخواهی کرد باید از ابتدا بگوییم دروغ می گویی؛ بلکه تا آن جا که نشانه های عملی، او را تأیید می کنند باید از او حمایت کنیم و هر وقت نشانه های انحراف را در او دیدیم دست از حمایتش برداریم. این یک درس کلی است و به ما می آموزد که سادگی نکنیم. به خصوص در مسائل اجتماعی و امور دینی سهل انگاری پسندیده نیست. انسان باید برای هر قدمی که برمی دارد پیش خدا حجت داشته باشد.
نقد و بررسی حدیث ابوبکر
مطلب دوم این که وی ادعا کرد من از پیغمبر چنین سخنی شنیدم. در این جا این سؤال مطرح می شود که وقتی کسی چنین ادعایی می کند ما چه وظیفه ای داریم؟ قرآن می فرماید: إِن جَاءکُمْ فَاسِقٌ بِنَبَأٍ فَتَبَیَّنُوا؛[حجرات، 6] بنابراین اگر سند خبر معتبر نباشد این خبر هیچ ارزشی ندارد. اما بر فرض که راوی مورد اعتماد باشد ولی مضمون حدیثش با قرآن سازگار نباشد در این جا چه وظیفه ای داریم؟ پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمود:قَدْ کَثُرَتْ عَلَیَّ الْکَذَّابَةُ وَ سَتَکْثُر؛ فَإِذَا أَتَاکُمُ الْحَدِیثُ فَاعْرِضُوهُ عَلَى کِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّتِی؛ فَمَا وَافَقَ کِتَابَ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَخُذُوا بِهِ وَ مَا خَالَفَ کِتَابَ اللَّهِ وَ سُنَّتِی فَلَا تَأْخُذُوا بِه؛[بحارالانوار، ج2 ص225] بعد از من کسانی که به دروغ از قول من حدیث نقل می کنند زیاد خواهند شد. من یک محک به دست شما می دهم؛ هر سخنی که با قرآن و سنت من سازگار نبود رهایش کنید. خب، در این جا هم حدیثی برای ما نقل شده است. بر فرض که گوینده آن صادق باشد، اما قرآن در آیه شانزدهم سوره نمل می فرماید: وَوَرِثَ سُلَیْمَانُ دَاوُودَ؛ همچنین در آیه پنجم و ششم سوره مریم می فرماید: فَهَبْ لِی مِن لَّدُنکَ وَلِیًّا * یَرِثُنِی وَیَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ. او گفت: از پیغمبر شنیدم که هیچ پیغمبری ارثی نگذاشته و ارث پیغمبران فقط علم است. اما این بر خلاف نص قرآن و بر خلاف تاریخ قطعی است.
بر فرض که هم سند و هم مضمون این حدیث درست باشد، باز هم مقصود آنها را نمی رساند، زیرا این حدیث می گوید: «نحن معاشر الانبیاء لانورث». با توجه به آیات قرآن، معنای صحیح حدیث این خواهد بود که: ما پیغمبران از آن جهت که پیغمبریم برای شما علم و حکمت را به ارث می گذاریم؛ پس این علوم ارث ماست و قدرش را بدانید. به عبارت دیگر هر شخصی از لحاظ شخصیت حقیقی اش یک ارث دارد و از لحاظ شخصیت حقوقی اش ارث دیگری. شخصیت حقوقی پیامبر (یعنی مقام نبوت) برای امت جز علم و حکمت ارث باقی نمی گذارد؛ اما شخصیت حقیقی حضرت مانند دیگران، برای همسر و فرزندانش ارث باقی می گذارد.
حتی اگر فرض کنیم که این روایت را پیغمبر فرموده و منظورشان هم این بوده که مالی که پیامبران به جا می گذارند حکم ارث را ندارد، باز هم هدف آنها برآورده نمی شود، چون این حدیث می گوید: اختیار اموالی که از پیامبر باقی می ماند با ولیّ امر است و ولیّ امر آن کسی است که خود پیغمبر تعیین کرده است. هفتاد روز پیش از این ماجرا پیغمبر فرمود: من کنت مولاه فهذا علی مولاه؛ پس طبق همین حدیث، اختیار اموال رسول ا لله با امیرالمؤمنین حضرت علی علیه السلام است.
همه تلاش حضرت برای این بود که به طرف مقابل فهمانده شود این کار شما خطاست و با این کارتان اصلا مسیر حکومت اسلامی را منحرف کردید.
والسلام علیکم و رحمة الله.
مطالب مرتبط
