کامل شدن عقل به چیست؟

نکته ای که در احادیث برای عقل بیان کرده اند، پیروی از حق و حقیقت است. امام حسین(علیه السلام) می فرماید: «لا يَكمُلُ العَقلُ إلاّ بِاتِّباعِ الحَقِّ؛[1] عقل جز با پيروى از حق كامل نمى شود.»
اگر مضامین دینی و انسانی را از مقوله عقل جدا کنیم، عقل انسان مترادف است با ابزاری که انسان را در طول زندگی خود به پیش می برد، گر چه با تعرض به حقوق دیگران حاصل شود. در جامعه می بینیم که چه افراد درسخوان و فهمیده ای که به راحتی دست به دزدی و خلافکاری می زنند، با آنکه فریاد «من عاقلم و بالغم» آنها گوش فلک را کر می کند.
اگر علم و دانش انسان، عقل و زیرکی انسان و خیلی از داشته های انسان در خدمت انسانیت و اخلاق قرار نگیرد و در خدمت منافع زودگذر قرار گیرد، به فرموده امام علی(علیه السلام) چه بسا عقل انسان را  به سوی نابودی بکشانند. «يَنبَغى لِلعاقِلِ اَن يَحتَرِسَ مِن سُكرِ المالِ وَ سُكرِ القُدرَةِ، وَ سُكرِ العِلمِ، وَ سُكرِ المَدحِ وَ سُكرِ الشَّبابِ، فَاِنَّ لِكُلِّ ذالِكَ رياحا خَبيثَةً تَسلُبُ العَقلَ وَ تَستَخِفُّ الوَقارَ؛[2] سزاوار است كه عاقل، از مستى ثروت، قدرت، دانش، ستايش و مستى جوانى بپرهيزد، چرا كه هر يك را بادهاى پليدى است كه عقل را نابود مى كند و وقار و هيبت را كم مى نمايد.»
سخن آخر اینکه؛ انسان، بی عقل و شعور نمی تواند زندگی عادی و طبیعی خود را بگذراند؛ اما اگر عقل انسان، در پیروی از اصول اخلاقی و آموزه های دینی، کوتاهی به خرج دهد، گرفتار حواشی نامطلوبی خواهد شد، که خلافکاران به ظاهر عاقل و فهمیده، شاهد مثال ما در این مورد است.

پی نوشت:
1ـــ بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏75، ص 127.
2ــ تصنیف غرر الحكم و دررالکلم، ص66.