پرسمان حضرت علی و فاطمه زهرا علیهماالسلام
در این بخش از پرسمان ضیاءالصالحین، آیت الله مظاهری (حفظه الله) به پرسش هایی پیرامون زندگانی حضرت علی و فاطمه زهرا (علیهماالسلام) پاسخ می دهد.
سوال: اینکه در روایات گفته شده: «عقد ازدواج علی و فاطمه علیهم السلام در آسمان بسته شده است» آیا منظور، عقد شرعی است یا منظور دیگری دارد؟
جواب: عَقد و عُلقه بین آن حضرات را خداوند تعالی، با مهریه ای عظیم {الأمالیللطّوسی، ص 668: «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى أَمْهَرَفَاطِمَهَ سلام الله علیها رُبُعَ الدُّنْیَا فَرُبُعُهَا لَهَا وَ أَمْهَرَهَا الْجَنَّهَ وَ النَّارَ تُدْخِلُ أَعْدَاءَهَا النَّارَ وَ تُدْخِلُ أَوْلِیَاءَهَا الْجَنَّهَ ؛ امام صادق علیه السلام فرمودند: همانا خداوند تبارک و تعالى مهریّه فاطمه سلام الله علیها را ربع دنیا قرار داد، پس یک چهارم دنیا به آن حضرت تعلّق دارد، و مهریه او را بهشت و جهنّم قرار داد، بنا بر این دشمنان او داخل جهنّم و آتش مىشوند و دوستانش داخل بهشت.» الطرائف، ج1، ص 254: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى زَوَّجَکَ فَاطِمَهَ وَ جَعَلَ صَدَاقَهَا الْأَرْضَ فَمَنْ مَشَى عَلَیْهَا مُبْغِضاً لَهَا مَشَى حَرَاما ـ پیامبراکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: یا علی! خداوند تعالی، فاطمه سلام الله علیها را به ازدواج تو درآورد و زمین را مهریه او قرار داد؛ هر که با دشمنى فاطمه سلام الله علیها راه رود، بر زمین به حرام حرکت کرده است.» همچنین ر.ک: الکافی، ج 5، ص 378؛ منلایحضرهالفقیه، ج 3، ص 401} در عرش خود و در عالم لاهوت، منعقد فرموده است؛ {بحارالأنوار، ص 43، ص 142: «لَمَّا زَوَّجَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم فَاطِمَهَ مِنْ عَلِیٍّ علیه السلام کَانَ اللَّهُ تَعَالَى مُزَوِّجَهُ مِنْ فَوْقِ عَرْشِهِ وَ کَانَ جَبْرَئِیلُ الْخَاطِبَ وَ کَانَ مِیکَائِیلُ وَ إِسْرَافِیلُ فِی سَبْعِینَ أَلْفاً مِنَ الْمَلَائِکَهِ شُهُوداً ... ـ چون رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فاطمه سلام الله علیها را به تزویج علی علیه السلام درآورد، خداوند در بالای عرش خود منشأ این تزویج بود که در این مراسم، جبرئیل خطبه خوان و میکائیل و اسرافیل به انضمام هفتاد هزار ملک، شهود این تزویج بودند.» } ولی در عالم ناسوت، عقد آن بزرگواران با مهریّه مختصر، توسّط نبیّ مکرّم صلی الله علیه و آله و سلم، منعقد گردیده است. {الکافی، ج 5، ص 377: «زَوَّجَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم فَاطِمَهَ سلام الله علیها عَلَى دِرْعٍ حُطَمِیَّهٍ یَسْوَى ثَلَاثِینَ دِرْهَماً ـ هنگامى که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فاطمه سلام الله علیها را به ازدواج علی علیه السلام درآورد، مهر او را زره حطمیّه قرار داد که ارزش آن سى درهم بود.» همچنین علاّمه مجلسی(ره) مهریّه حضرت زهرا سلام الله علیها را تا پانصد درهم بیان فرموده اند: «زَوَّجَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله و سلم فَاطِمَهَ عَلِیّاً عَلَى أَرْبَعِمِائَهٍ وَ ثَمَانِینَ دِرْهَماً، وَ رُوِیَ أَنَّ مَهْرَهَا أَرْبَعُمِائَهِ مِثْقَالِ فِضَّهٍ وَ رُوِیَ أَنَّهُ کَانَ خَمْسَمِائَهِ دِرْهَمٍ وَ هُوَ أَصَحُّ» [بحارالأنوار، ج 43، ص 113]}
سوال: اینکه می گویند: «در جریان ازدواج حضرت زهرا با امیرالمؤمنین علیه السلام، آب ها بعنوان مهریّه حضرت زهرا سلام الله علیها قرار داده شده»، یعنی چه؟ چه مستندی دارد؟ آیا منظور همه آب های زمین است؟
جواب: در روایاتی که از طریق شیعه و سنّی، درباره عقد سمائی و آسمانی حضرت زهرا سلام الله علیها وارد شده است، مطالبی در مورد مهریّه عرشی آن حضرت نیز آمده، و حتّی در برخی از کتب اهل سنّت هم شبیه به این مضمون وارد شده است که زمین و قسمت هایی از دنیا یا آب ها و نهرهایی جزء مهریّه آن حضرت قرار داده شده {بحارالأنوار، ج 43، ص 113: «وَ جُعِلَتْ نِحْلَتُهَا مِنْ عَلِیٍّ خُمُسَ الدُّنْیَا وَ ثُلُثَ الْجَنَّهِ وَ جُعِلَتْ لَهَا فِی الْأَرْضِ أَرْبَعَهُ أَنْهَارٍ الْفُرَاتُ وَ نِیلُ مِصْرَ وَ نَهْرَوَانُ وَ نَهَرُ بَلْخ ـ مهریه فاطمه سلام الله علیها از علی علیه السلام یک پنجم زمین و یک سوّم بهشت، به اضافه چهار رود فرات، نیل، نهروان و بلخ قرار داده شده بود.» مناقب آل ابی طالب علیه السلام، ج 3، صص 352-351؛ همچینین در مورد روایت: «یَا عَلِیُّ إِنَّ اللَّهَ زَوَّجَکَ فَاطِمَهَ وَ عَلَ صَدَاقَهَا الْأَرْضَ فَمَنْ مَشَى عَلَیْهَا مُبْغِضاً لَکَ مَشَى حَرَاما» در کتب اهل سنّت، ر.ک: المناقب (خوارزمی)، ص 328؛ الفردوس بمأثور الخطاب، ج 5، ص 319 و ...} و در هر صورت حکمت و معنای این مطلب آن است که چون آن بزرگوار علّت غایی برای ماسوی الله هستند. {ر.ک: بحارالانوار، ج 43، صص 143-97؛ ذخائر العقبی، ج 1، صص 32-31؛ تاریخ بغداد، ج 4، ص 352؛ تاریخ مدینه دمشق، ج42، صص 130-125}
لذا آب ها که به تصریح قرآن کریم مایه حیات است: "وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَیْءٍ حَیٍّ" {انبیاء / 30: «و هر چیز زندهای را از آب پدید آوردیم} بعنوان مهریّه عرشی آن حضرت در عقد سمائی و آسمانی با امیرالمؤمنین علیه السلام مقرّر گردیده و البته این فضیلت برای آن وجود مقدّس، در مقابل برخی فضایل دیگر، همانند قطره ای در مقابل دریاست.
سوال: رفتار حضرت فاطمه سلام الله علیها با شوهرشان، حضرت علی علیه السلام چگونه بود؟
جواب: علاوه بر اینکه آن دو بزرگوار، یک روح بودند در دو بدن و علاوه بر اینکه مقام عصمت آنها اقتضاء دارد که بهترین رفتارها در میان آنها حاکم باشد، در روایات هم آمده است که آن حضرت در هنگام وفات، به امیرالمؤمنین علیه السلام گفتند: «یا علی! شما می دانید که در مدّت زندگی مشترک با شما، از من رفتار خلافی حاصل نشد» و امیرالمؤمنین علیه السلام نیز تصدیق فرمودند. {بحارالأنوار، ج 43، ص 191: «قَالَتْ یَا ابْنَ عَمِّ مَا عَهِدْتَنِی کَاذِبَهً وَ لَا خَائِنَهً وَ لَا خَالَفْتُکَ مُنْذُ عَاشَرْتَنِی فَقَالَ علیه السلام مَعَاذَ اللَّهِ أَنْتِ أَعْلَمُ بِاللَّهِ وَ أَبَرُّ وَ أَتْقَى وَ أَکْرَمُ وَ أَشَدُّ خَوْفاً مِنَ اللَّهِ أَنْ أُوَبِّخَکِ غَداً بِمُخَالَفَتِی... ـ حضرت فاطمه سلام الله علیها فرمودند: اى پسر عمو! مىدانى که هرگز دروغ نگفتهام و از هنگامى که با یک دیگر زندگى مشترک داریم با تو مخالفتى نکردهام. على علیه السلام فرمود: پناه بر خدا که تو به احکام خدا داناتر و پرهیزکارتر و بهتر از آنى و بیشتر از آن از خدا مىترسى که من فرداى قیامت بتوانم بگویم که مخالفتى با من روا داشتهاى...»؛ روضهالواعظین، ج 1، ص 150} و این نوع برخورد، حاکی از عظمت رفتاری آن حضرت است. {بحارالأنوار، ج 43، ص 134: «قَالَ عَلِیٌّ علیه السلام: فَوَ اللَّهِ مَا أَغْضَبْتُهَا وَ لَا أَکْرَهْتُهَا عَلَى أَمْرٍ حَتَّى قَبَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا أَغْضَبَتْنِی وَ لَا عَصَتْ لِی أَمْراً وَ لَقَدْ کُنْتُ أَنْظُرُ إِلَیْهَا فَتَنْکَشِفُ عَنِّی الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَان ـ حضرت علی علیه السلام مىفرمایند: به خداوند سوگند من فاطمه سلام الله علیها را غضبناک و ناراحت ننمودم تا از دنیا رحلت نمود. فاطمه هم مرا خشمناک نکرد و از من نافرمانى ننمود. هرگاه من محزون و اندوهناک مىشدم براى رفع غم و اندوه خود به فاطمه نظر مى کردم.»}
سوال: اینکه در روایات فرموده اند: فاطمه زهرا سلام الله علیها در شبانه روز چند مرتبه برای حضرت علی علیه السلام نور افشانی می نمودند، {بحارالأنوار، ج 43، ص 11: «عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ قَال: قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ لِمَ سُمِّیَتِ الزَّهْرَاءُ، زَهْرَاءَ؟ فَقَالَ: لِانَّهَا تَزْهَرُ لأمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فِی النَّهَارِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ بِالنُّور... ـ ابان بن تغلب می گوید به امام صادق علیه السلام گفتم: یابن رسول الله چرا فاطمه زهرا، زهراء نامیده شده است؟ حضرت فرمودند: زیرا او هر روز سه مرتبه برای امیرالمؤمنین علیه السلام نورافشانی می کردند.» } یعنی چه؟ آیا این یک مطلب کنایی است؟
جواب: حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها مانند دیگر معصومین علیه السلام، همگی انوار تابناکی هستند که عالم وجود، همیشه از پرتو آن انوار مقدّسه، مستفیض و روشن است و نورافشانی آنان که عنایت ها و هدایت های تامّه آن حضرات است، لحظه ای از عالم وجود منقطع نیست. و نظیر آنچه در سؤال آمده است، نوعاً دارای معانی کنایی است که اشاره به حقایق باطنی عالم وجود دارد.
سوال: تعداد فرزندان حضرت زهرا سلام الله علیها چند نفر بوده است؟ آیا اُمّ کلثوم سلام الله علیها هم از فرزندان آن حضرت بوده؟ سرانجام ایشان چه شده است؟
جواب: فرزندان آن بزرگوار، پنج تن بودند که عبارتند از: حضرت امام حسن علیه السلام و حضرت امام حسین علیه السلام و حضرت زینب سلام الله علیها و امّ کلثوم سلام الله علیها و جناب محسن علیه السلام، که در جریان حمله به خانه حضرت زهرا سلام الله علیها سقط شده است {بحارالأنوار، ج 43، ص 233: «أَوْلَادُهَا الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ الْمُحَسِّنُ سَقَطَ وَ فِی مَعَارِفِ الْقُتَیْبِیِّ أَنَّ مُحَسِّناً فَسَدَ مِنْ زَخْمِ قُنْفُذٍ الْعَدَوِیِّ وَ زَیْنَبُ وَ أُمُّ کُلْثُومٍ»} و جناب امّ کلثوم سلام الله علیها که در کربلای مُعلی و در جریان اسارت آل الله علیه السلام، مُساعِد و کمک کار حضرت زینب سلام الله علیها بودند، ظاهراً در مدینه به موت طبیعی از دنیا رفته اند. {بنابر شواهد تاریخی و روائی، امّ کلثوم در واقعه کربلا و همچنین همراه اسراء در شام حضور داشته و در دفاع از امام حسین علیه السلام، خطبه هایی نیز از ایشان نقل شده است. ر.ک: بحارالأنوار، ج 45، صص 47-46 و 197؛ اللهوف، ص 82؛ بلاغات النساء، ص 37}
سوال: در برخی از روایات بیان شده است که حضرت زهرا سلام الله علیها با امیرالمؤمنین علیه السلام بر سر بعضی از موضوعات اختلاف پیدا کرده اند و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم بین ایشان داوری کرده اند و ... ، آیا معصومین علیه السلام نیز ممکن است با هم اختلاف داشته باشند؟
جواب: امیرالمؤمنین علیه السلام و حضرت زهرا سلام الله علیها هر دو معصومند و اختلاف در بین اشخاصِ غیر معصوم واقع می شود و از این رو، این گونه نقل ها را نمی توان صحیح شمرد. علاوه بر این که آنان نور واحدند و اختلاف در آنها، مثل این است که انسان با خودش اختلاف داشته باشد.
سوال: چرا حضرت زهرا سلام الله علیها دارای خادمه بودند؟
جواب: امور خانه داری و فرزندداری در آن زمان، از کارهای مشکل بوده و با سختی های فراوانی همراه بوده است؛ مثلاً کارهایی مانند پختن نان، یا آرد کردن گندم و نظایر آن هم جزء امور خانه داری محسوب می شد. ضمن آنکه داشتن مستخدم در آن زمان، امری مرسوم و معمولی بوده است. ولی در عین حال حضرت زهرا سلام الله علیها مواظبت داشتند که کارها را بین خود و مستخدم، تقسیم می کردند و خود آن وجود مقدّس هم به امور مختلف خانه، می پرداختند، چنانکه نبیِّ اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به چنین تقسیمی، توصیه و تأکید داشتند. {الخرائج و الجرائح، ج 2، ص 530: «أَنَّ سَلْمَانَ قَالَ کَانَتْ فَاطِمَهُ سلام الله علیها جَالِسَهً قُدَّامَهَا رَحًى تَطْحَنُ بِهَا الشَّعِیرَ وَ عَلَى عَمُودِ الرَّحَى دَمٌ سَائِلٌ وَ الْحُسَیْنُ فِی نَاحِیَهِ الدَّارِ یَتَضَوَّرُ مِنَ الْجُوعِ فَقُلْتُ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ دَبِرَتْ کَفَّاکِ وَ هَذِهِ فِضَّهُ فَقَالَتْ أَوْصَانِی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله و سلم أَنْ تَکُونَ الْخِدْمَهُ لَهَا یَوْماً فَکَانَ أَمْسِ یَوْمَ خِدْمَتِهَا ... ـ سلمان فارسی می گوید: فاطمه اطهر سلام الله علیها نشسته بود و با آسیابی که در مقابلش بود جو آسیا می کرد، دسته آسیا خون آلوده بود، حسین علیه السلام در یک گوشه اطاق از گرسنگى بىقرارى می کرد؛ من به حضرت زهرا سلام الله علیها گفتم: اى دختر پیامبر خدا! دست هاى تو به وسیله آسیا کردن مجروح شده، در صورتى که فضّه خادمه حاضر و بىکار است! فرمود: پدرم پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرموده: کار منزل یک روز به عهده فضّه و یک روز به عهده من باشد، نوبت فضه دیروز بوده است...» همچنین ر.ک: بحارالأنوار، ج 43، ص 28؛ عوالم، ج 11، ص 115}
مطالب مرتبط
