پرسش و پاسخ | نمازی برای جبران تمام نمازهای قضا

پاسخ اجمالی:

چنین روایتی در کتاب های معتبر حدیثی وجود ندارد و نماز قضا شده را فقط باید قضا کرد و هیچ عملی جایگزین آن نمی شود.

پاسخ تفصیلی:

دستورات عملی شرع مقدس اسلام بر پنج محور می باشد که هر کدام جایگاه ویژه خودش را داشته و نمی توانند جایگزین همدیگر شوند و این پنج حکم عبارتند از:

1. واجب: هر عملی که انجام دادن آن واجب و ترک کردنش موجب عذاب الهی می گردد مانند: نماز، روزه، حج و حجاب و... .

2. حرام: هر عملی که ترک کردنش واجب و لازم و انجام دادنش موجب عذاب الهی می گردد مانند: بدعت گذاری در دین، دروغ، فریب و جعل روایات و استناد آن به معصومین علیهم السلام 

3. مستحب: هر عملی که انجام دادنش نزد خداوند پاداش دارد ولی ترک آن موجب عذاب الهی نیست مانند: نماز و روزه مستحبی و... .

4. مکروه: هر عملی که انجام ندادنش بهتر و مورد پسند خداوند است ولی انجام دادنش گناه نبوده و موجب عذاب الهی نیست. مانند: صحبت کردن در حین غذا خوردن و... .

5. مباح: کاری که انجام دادنش با ترک کردنش نزد خداوند هیچ تفاوتی نداشته باشد مانند: نشستن در اول یا آخر کلاس و... .

با نگاهی به این احکام و روایات اسلامی بایستی گفت هیچ کدام از این کارها نمی تواند جایگزین دیگری شود، یعنی کسی نمی تواند با ترک کردن مکروهات بگوید در عوض فلان کار حرام را مرتکب می شوم و یا کسی نمی تواند با انجام دادن مستحبات فراوان، واجبی را ترک کند بعنوان نمونه در سوره قدر آمده که شب قدر بهتر از هزار ماه می باشد و این به این مفهوم نیست که کسی با عبادت کردن یک شب قدر در بقیه سال از عبادت سرباز زند و بگوید من عبادت بهتر از هزار ماه را دارم و لزومی برای انجام دادن واجبات دیگر ندارم و گرنه تمام دستورات قرآنی و سنت های واجب رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم لغو می شود و کسی چنین ادعایی نکرده است که با یک عمل مستحبی تمام واجبات را کنار گذارد.

با این حال روایاتی که چنین مطالبی را نقض می کند در این نوشتار آورده می شود تا اطمینان قلبی برای مؤمنان گردد:

1. در کتب معتبر اسلامی روایاتی وجود دارد که می رساند نه تنها باید نمازی که قضا شده، واجب است قضا شود بلکه بایستی ترتیب هم مراعات گردد، یعنی اگر کسی نماز ظهر و عصر را نخواند باید اول ظهر و سپس عصر را قضا کند.[ ر.ک: حرعاملی، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، 1409ق، ج4، ص290، باب 63؛ نوری، حسین، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث، چاپ اول، 1408ق، ج3، ص163، باب 48.]

2. روایاتی وجود دارد که می گویند نماز قضا شده باید همانند ادایش، قضا شود یعنی اگر کسی در مسافرت نمازش را نخوانده و بخواهد در وطن بخواند باید شکسته قضا کند و اگر نمازی که در وطن نخوانده بخواهد در مسافرت قضا کند باید چهار رکعتی قضا کند.[وسائل الشیعه، همان، ج8، ص268.]

3. روایاتی که می رساند اگر کسی نماز قضا داشته باشد، می تواند اول نماز قضایش بخواند و سپس نماز خود را خواند.[مستدرک الوسائل، همان، ج3، ص161]

4. روایاتی وجود دارد که می گوید اگر کسی بمیرد و نمازش قضا شده باشد بر وارث او واجب است نمازش را قضا نماید.[وسائل الشیعه، همان، ج10، ص330]

5. روایاتی که می گوید نماز قضا شده پدر بر عهده فرزند بزرگ است و بعضی مادر را هم ملحق کرده اند،  یا می گوید که میت نماز قضا داشته باشد، اول باید از اموالش برداشته شده و برای قضای نماز میت اجیر گرفته شود و یا روایاتی که می گوید اجیر در قضای نماز باید به مسائل شرعی نماز آشنا باشد و هر کسی نمی تواند اجیر باشد[ابی جمهور، محمد، عوالی اللالی، قم، سید الشهداء، چاپ اول، 1405ق، ج1، ص338] و...

همه و همه، این مطلب را می رساند که با نمازهای مستحبی نمی توان نماز قضا را از عهده خود خارج کرد و گرنه لزومی نداشت که اهل بیت علیهم السلام این همه فروع در مسائل قضای نماز را بیان کرده باشند و فقط کافی بود به جای این همه روایات و تعیین شرایط برای اجیر و... می فرمودند این چهار رکعت نماز مستحبی را بخوانید تا قضای نمازهای خود و پدر و مادر و... ساقط گردد.

روشن بودن لزوم قضای نمازها به هر اندازه و رکعتی که قضا شده آن چنان مسلم است که حتی پذیرش توبه و استغفار مشروط به قضا کردن اعمال واجبی است که ترک شده است و هیچ روایتی وجود ندارد که اهلبیت بگویند به جای قضای نماز، فلان عمل را انجام دهید؛ بلکه مولای متقیان امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: «یکی از شرایط استغفار این است که هر واجبی که از تو ترک شده قضا شود و تمام حقوق دیگران را پرداخت کنی و...».[نهج البلاغه، قم، دارالهجره، بی تا، نسخه صبحی صالح، ص549، حکمت 417]

بنابراین هیچ عمل مستحبی نمی تواند جایگزین عمل واجبی گردد و اگر در روایاتی به برخی از اعمال مستحبی ثواب هایی قرار داده شده به معنی رحمت و فضل خداوندی است که خداوند بر بندگانش عطا نموده، ولی هزاران عمل مستحبی هم نمی تواند حتی یک رکعت از نمازهای واجب را از ذمه انسان بردارد. و متاسفانه چند سالی است عده ای چنین مطالبی را پخش می کنند و به نظر می رسد هدف اصلی این است که مردم دست از نماز خواندن بردارند؛ زیرا با این کار به راحتی می توان فقط در آخر جمعه ماه رمضان دو رکعت نماز خواند و حتی لازم نیست هر سال خوانده شود چون یک نماز طبق این روایت جعلی برابر با دویست، سیصد یا چهار سال نماز است و امروزه هیچ کس بیش از صد سال عمر نمی کند و صد البته عده ای هم هستند که فریب این سخنان را می خورند و تصورشان بر این است که حتما چنین روایتی وجود دارد.