شرح فرازهایی منتخب از آیات جزء شانزدهم قرآن کریم

شرح فرازهایی منتخب از آیات جزء شانزدهم قرآن کریم

شرح فرازهایی منتخب از آیات جزء شانزدهم قرآن کریم در قالب نکته های کلیدی و معارف این جزء از قرآن به مناسبت فرارسیدن ماه مبارک رمضان تقدیم حضورتان میگردد...

مأموریت عجیب دو پیامبر

وَ أَمَّا الجِْدَارُ فَکاَنَ لِغُلَامَینْ ِ یَتِیمَینْ ِ فیِ الْمَدِینَةِ وَ کاَنَ تحَْتَهُ کَنزٌ لَّهُمَا وَ کاَنَ أَبُوهُمَا صَلِحًا فَأَرَادَ رَبُّکَ أَن یَبْلُغَا أَشُدَّهُمَا وَ یَسْتَخْرِجَا کَنزَهُمَا رَحْمَةً مِّن رَّبِّکَ  وَ مَا فَعَلْتُهُ عَنْ أَمْرِی(82- کهف)

و اما داستان دیوار که متعلق به دو پسر یتیم این شهر بود و زیر آن گنجی برای آن ها وجود داشت و پدرشان مرد صالحی بود. پروردگارت می خواست وقتی که آن ها بالغ شدند، آن گنج را از زیر دیوار خارج کنند. این لطفی از جانب پروردگارت بود و من این کار را از پیش خود نکردم.

این آیه، پرده از راز یکی از سه مأموریتی بر می دارد که موسی به همراه خضر علیهمالسلام و به رهبری او انجام دادند. آن ها در این مأموریت، دیوار در حال تخریبی را بازسازی کردند(آیه 77 سوره کهف) و وقتی موسی علیه السلام از سرّ این کار سوال کرد؛ خضر علیه السلام پاسخ داد: گنجی در زیر این دیوار نهفته که متعلق به دو بچه یتیم است. خدا اراده کرد تا زمانی که این ها بزرگ می شوند و آن را استخراج می کنند گنجشان محفوظ بماند. چون پدر آن ها مرد صالحی بود ما مأمور شدیم دیوار را بازسازی کنیم تا مبادا گنج ظاهر شود و اموال این یتیم ها به خطر افتد.(ر.ک به تفسیر نمونه، ج12، ص504)

نکته عجیب در این داستان: چون پدر این دو بچه یتیم، انسان صالحی بود خدا دو پیامبر را مأمور می کند تا از اموال فرزندان او محافظت کنند.

نکته عجیب تر اینکه: امام صادق علیه السلام فرمود: « انه کان بینهما و بین ذلک الأب الصالح سبعة آباء»(تفسیر نورالثقلبن، ج3، ص291) آن مرد صالح، جد هفتم این دو یتیم بود.

نتیجه اینکه: کسی چند صد سال قبل می زیسته؛ چون انسان صالح و متدینی بوده است خداوند متعال به دو پیامبر خود که یکی از آن ها نیز اولوالعزم است مأموریت می دهد تا از اموال دو یتیم در نسل او مراقبت کنند و این امر بسیار شگفت انگیز است.

⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂

زیانکارترین انسان ها چه کسانی اند؟

قُلْ هَلْ نُنَبِّئُکُم بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالاً(103)الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُُمْ فیِ الحَْیَوةِ الدُّنْیَا وَ هُمْ یحَْسَبُونَ أَنهَُّمْ یحُْسِنُونَ صُنْعًا(104- کهف)

بگو: [می خواهید] شما را از زیانکارترین مردم با خبر کنم؟ آن ها کسانی اند که تمام سعی و تلاششان در زندگی دنیا به هدر رفته با این حال خیال می کنند کار خوبی انجام می دهند.

این آیه از کسانی خبر می دهد که در عمل از هر زیانکاری زیان کارترند و آن ها کسانی هستند که در زندگی دنیا هم از عمل خود بهره نگرفتند؛ چون «ضلال سعی» همان خسران و بی نتیجگی عمل است(تفسیر المیزان، ج13، ص399) و چون این ها علاوه بر غفلت از ضرر، آن را سود هم تلقی می کنند از این رو به زیانکار ترین افراد لقب گرفته اند.

خسران و خسارت در کسب و کارهایی صورت می گیرد که به منظور سود انجام می شود و وقتی خسران تحقق می یابد که کاسب به غرضی که از تلاش خود داشته، نرسد؛ بلکه مقداری از سرمایه هم نابود شود و یا حداقل منفعتی عاید او نگردد در نتیجه سعیش بی نتیجه شود. و این همان است که آیه شریفه آن را «ضلال سعی» خوانده است.(تفسیر المیزان، ج13، ص399)

اگر کسی ضرر کرد و فهمید ضرر کرده است به فکر چاره افتاده و سعی می کند که جبران کند؛ اما بیچاره کسی که ضرر می کند و گمان می کند که دارد سود می برد. چنین کسی چون امیدی به بازگشت و جبرانش نیست پس در حقیقت زیانکار تر از او هم کسی پیدا نمی شود.

آنگاه در دو آیه بعد ریشه این وارونه انگاری آن ها را چنین بیان می کند که: آن ها کسانی هستند که به آیات پروردگارشان کافر شدند و دیدار [قیامت و محاسبه اعمال] را به وسیله او منکر شدند و آیات من و پیامبرانم را به باد استهزاء و تمسخر گرفتند.

خدا عنایت می کند؛ اما تو هم تکانی بخور!

وَ هُزِّی إِلَیْکِ بجِِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَیْکِ رُطَبًا جَنِیًّا(25- مریم سلام الله علیها)

تکانی به این تنه نخل بده تا برایت رطب تازه فرو ریزد.

این سخن زمانی به مریم سلام الله علیها گفته می شود که او برای دنیا آوردن فرزندش از مسجد فاصله گرفته و پای تنه نخلی خشکیده نشسته است. وقتی فرزندش به دنیا می آید به او گفته می شود تو این نخل خشکیده را تکان بده به قدرت الهی این تنه، صاحب رطب تازه شده و بر تو فرو می ریزد.(برگرفته از تفسیر المیزان، ج14، ص43)

⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂

نکته قابل توجه در این داستان

برای خدایی که نخل خشکیده را پر ثمر کرده و آن را در یک چشم بر هم زدن، صاحب رطب تازه می کند؛ بی شک ریختن آن ها و در دسترس قراردادنشان نیز ممکن بود؛ اما این جریان به ما می آموزد که قرار نیست تمام امور بشر حتی برگزیدگان الهی(آیه 42 سوره آل عمران) از راه امدادهای غیبی اداره شود. کمک های ویژه و امدادهای غیبی الهی که از مسیر غیر عادی و ناشناخته  نصیب برخی می شود حقیقتی است انکار ناپذیر؛ اما این بدان معنا نیست که چون خدا می تواند پس بشر بابد دست روی دست گذاشته و فقط منتظر غیب باشد.

انسان باید بداند که این عنایت ها به مانند سایر اموری که از خداوند متعال صادر می شود تحت مدیریت حکمت الهی قرار دارند و هر کجا که حکمتش اقتضاء کند انسان را به امداد غیبی یاری می کند.

⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂

راه محبوب شدن در بین مردم

إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَ عَمِلُواْ الصَّلِحَاتِ سَیَجْعَلُ لهَُمُ الرَّحْمَانُ وُدًّا(96- مریم سلام الله علیها)

بی تردید کسانی که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام می دهند، [خدای] رحمان به زودی برای آنان محبتی [در دل ها] قرار خواهد داد.

کلمه «وُدّ» و «مودّت» به معنای محبت است. این آیه شریفه وعده ای زیبا از ناحیه خدای متعال است به کسانی که ایمان آورده و عمل صالح می کنند که به زودی محبت آن ها را در دل ها قرار می دهد. همان گونه که در آیه نمایان است این بشارت را مقید به قیدی نکرده است از این رو دلیلی ندارد که ما آن را منحصر در فرد خاصی کنیم و یا آن را مربوط به بهشت یا قلوب همه مردم در دنیا و یا مقید به قیود دیگری کنیم.(تفسیر المیزان، ج 14، ص113)

به عبارت دیگر آیه مطلق است و پیامش این است هر کس اهل ایمان و انجام عمل صالح باشد خداوند محبت او را در دل دیگران انداخته و او بدون اینکه قدمی در این جهت برداشته باشد محبوب دیگران می شود.در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آ له آمده است: هنگامی که خداوند کسی از بندگانش را دوست دارد به فرشته بزرگش جبرئیل می گوید من فلان کس را دوست دارم او را دوست بدار! جبرئیل هم او را دوست خواهد داشت. سپس در آسمان ها ندا می دهد که ای اهل آسمان! خداوند فلان کس را دوست دارد او را دوست بدارید! که به دنبال آن، همه اهل آسمان او را دوست می دارند؛ آنگاه پذیرش این محبت در زمین نیز منعکس می شود.

و هنگامی که خداوند کسی را دشمن بدارد به جبرئیل می گوید من از او متنفرم، او را دشمن بدار! جبرئیل هم او را دشمن می دارد. سپس در میان اهل آسمان ها ندا می دهد که خداوند از او متنفر است او را دشمن دارید! همه اهل آسمان ها از او متنفر می شوند؛ آنگاه این تنفر در زمین نیز منعکس می شود.(به نقل از تفسیر نمونه، ج13، ص146)

⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂⁂

اصلی ترین عامل سختی های آزار دهنده

قَالَ اهْبِطَا مِنْهَا جَمِیعَا  بَعْضُکُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ  فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُم مِّنیّ ِ هُدًی فَمَنِ اتَّبَعَ هُدَایَ فَلَا یَضِلُّ وَ لَا یَشْقَی(123)وَ مَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکاً وَ نحَْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَمَةِ أَعْمَی(124- طه)

خداوند متعال به آدم و حوا فرمود: از بهشت به سوی زمین فرود آیید که برخی از شما دشمن برخی دیگرند. زین پس هرگاه از سوی من هدایتی به شما رسید، اگر کسی از هدایتم پیروی کند، نه گمراه می شود و نه به مشقت و رنج می افتد و اگر کسی از هدایت من که سبب یاد نمودن من در همه امور است، روی بگرداند برای او زندگی تنگ و سختی خواهد بود و روز قیامت او را نابینا محشور می کنیم.

از این فراز شریف چند مطلب فهمیده می شود:

1. اگر کسی از هدایتگران الهی که انسان را به سوی خدا و آن کمال مطلق هدایت می کنند پیروی کند؛ نه گمراه می شود و نه به مشقت و رنج می افتد.

2. اینکه به طور مطلق فرموده «گمراه و شقی نمی شود» می رساند که هم ضلالت و شقاوت دنیایی از او نفی شده هم آخرتی.

3. به جای اینکه بفرماید «و من لم یتبع هدای؛ و هر که هدایت مرا پیروی نکند» فرمود: «وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِکْرِی» تا به علت حکم اشاره کند و معلوم شود که علت تنگی معیشت در دنیا و کوری در روز قیامت، فراموش کردن خدا و اعراض از یاد او است.(ر.ک به تفسیر المیزان، ج14، ص224)

4. آرامش غیر از آسایش است. آسایش راحتی تن است و آرامش راحتی جان. پیام آیه ناظر به سلب آرامش در صورت غفلت از یاد خداست؛ چون بسیارند کسانی که از یاد خدا اعراض کرده اند؛ اما غرق در ثروت و امکانات و آسایشند؛ ولی همان طور که می بینیم و آیه به آن اشاره دارد این افراد از آن آرامش روحی «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ »(آیه 28 سوره رعد) بهره ای ندارند.

5. اصولاً تنگی زندگی بیشتر به خاطر کمبودهای معنوی و نبودن غنای روحی است، دلیل آن هم عدم اطمینان به آینده و ترس از نابود شدن امکانات موجود و وابستگی بیش از حد به جهان ماده است؛ ولی آن کس که به خدا ایمان دارد و دل به ذات پاک او بسته، از همه این نگرانی ها در امان است.(تفسیر نمونه، ج13، ص328)