شب حکومت اهل بیت علیهم السلام بر سرنوشت ها
از آنجا که شب قدر، شب حکومت اهل بیت علیهم السلام بر سرنوشت ها است، مخالفین تلاش کرده اند؛ بگویند با رفتن پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم) شب قدر هم رفت، اما اهل بیت علیهم السلام با استناد به قرآن این تلاش مذبوحانه را محکوم کرده و آن را یک فتنه و یک آزمایش معرفی فرموده اند.
بخوانید: پنج تصمیم مهم و طلایی در شب قدر
معنا و مفهوم قدر
از جمله برکات عظیمه ماه مبارک رمضان این است که شب قدر در آن قرار گرفته است، حال باید ببینیم که قدر چیست و به چه معنی است؟
لفظ قدر به معنی اندازه و مقدار است.
راغب در مفردات می گوید: (قدر و تقدیر عبارت است از بیان کیفیت و مقدار چیزی)[1]
و چون طبق معارف اسلامی در شب قدر، میزان مقدرات انسان و سرنوشت آنان از این سال تا سال دیگر، از آسمان بر ولی امر، نازل می شود، این شب را «شب قدر» نامیده اند.
امام باقر علیه السلام میفرمایند: قال الله عزوجل؛ فِیهَا یفْرَقُ کلُّ أَمْرٍ حَکیمٍ[2]، یعنی: در شب قدر هر چیزی اندازه گیری می شود، هرچیزی که در این سال خواهد شد، تا سال دیگر، از خیر و شر، طاعت و معصیت، مولود و اجل یا رزق مقدور می شود، پس هر چه در این سال اندازه گیری شد و بر آن داوری شد، تحقق آن حتمی است...
شب قدر چه شبی از سال است؟
ابو حنیفه گفته است، شب قدر در تمام شبهای سال پنهان است،و اگر کسی طلاق زنش را مقید به شب قدر کند،طلاق واقع نخواهد شد، مگر آنکه یکسال بگذرد.[3]
از ابن مسعود روایت شده است که هر کسی تمام سال را شب زنده داری کند، شب قدر را درک خواهد کرد.[4]
از ابن زید عقیلی نیز نقل شده است شب قدر، شب اول ماه رمضان است.
و از ابی بن کعب و عایشه نیز نقل شده است شب قدر شب بیست و هفتم ماه رمضان است.[5]
مفسران شیعه چه می گویند؟
مفسران و علمای شیعه بر این عقیده اند که شب قدر از ماه رمضان بیرون نیست، به دلیل دو آیه از قرآن که خداوند می فرماید: شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ،[6] و در سوره قدر می فرماید: إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ؛[7] که این دو آیه تصریح دارند شب قدر در ماه رمضان است.
بر اساس اعتقادات بیشتر اهل سنت، آنان شب بیست و هفتم را احیاء می گیرند و طبق روایات اهل بیت علیه السلام و فرموده رسول گرامی اسلام که شب قدر از شبهای نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم ماه رمضان بیرون نیست، عامه از درک فضیلت احیاء شب قدر محروم هستند.
نظر اهل بیت علیهم السلام و پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) در مورد شب قدر
از امام صادق علیه السلام نقل شده است، از آن حضرت پرسیدند؛ شب قدر چه شبی است؟ فرمودند؛ شب قدر را در شبهای نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم جستجو کنید.[8]
عبدالله بن بکیراز زراره از امام صادق علیه السلام روایت می کند، از آن حضرت پرسیدم در ماه رمضان چه شبهایی غسل کردن در آن مستحب است؟ فرمودند؛ شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست سوم سپس فرمودند: شب بیست و سوم، شب جُهنی است و حدیث آن چنین است که به پیامبر خدا صلی الله علیه و آله گفت: منزل من از مدینه دور است، به من دستور بده که شبی به مدینه بیایم. حضرت به او فرمود، شب بیست و سوم بیا.[9]
قطب راوندی در کتاب دعوات خود از امام صادق علیه السلام روایت می کند، شب بیست وسوم از ماه رمضان همان شب جهنی است که درآن هر امر مهمی تعیین می شود و در این شب بلا ها و آرزوها و اجل ها و ارزاق داوری ها و تمامی آن چه خداوند تا سال آینده مثل همین شب مقدر می کند تعیین می شود، خوش بحال بنده ای که این شب ها را در حال رکوع وسجود زنده بدارد و گناهان خود را در جلوی چشم بیاورد و بر آن گریه کند، که اگر این کار را کرد امیدوارم که ناامید نشود.[10]
مراحل تقدیر در این سه شب
از روایت جهنی استفاده شده است، شب قدر تنها یک شب است و همان شب بیست و سوم ماه می باشد، اما واقعیت چیز دیگری است که از محتوای روایات شب قدر، تدریجی بودن شب قدر و تقسیم مراحل تقدیر در این سه شب فهمیده می شود.
زراره از امام صادق علیه السلام روایت می کند که فرمودند: مرحله اندازه گیری و تقدیر شب قدر، در شب نوزدهم است، و قطعی شدن آن در شب بیست و یکم و امضای آن در شب بیست وسوم می باشد.[11]
در روایت دیگری امام صادق علیه السلام فرموده اند: شب نوزدهم ماه رمضان مرحله تقدیر است و شب بیست و یکم حکم صادر می شود و شب بیست و سوم تقدیرها تا سال آینده همین شب قطعی می شود، ولی آن چه خدا بخواهد خواهد شد.[12]
بنابر این روشن شد که چرا پیامبر خدا صلی الله علیه و آله برای جهنی، روی شب بیست و سوم تأکید فرمودند؟ زیرا شب های قبل مراحل مقدماتی است،و این شب، شب قطعی شدن سرنوشت هاست.
حکومت اهل بیت علیهم السلام بر سرنوشت ها
در شب قدر به وسیله جبرئیل و فرشتگان همراهش و فرشته روح از جانب خداوند، امور سال بر صاحب امر نازل می شود. صاحب امر کسی جزء اهل بیت (علیهم السلام) نیست.
امری که بر صاحب آن نازل می شود، چیست؟
مرحوم طبرسی در تفسیر امر می گوید: «من کل امر» یعنی هر امری از خیر و برکت و بعضی گفته اند؛ منظور از «امر» سرنوشت انسانهاست و سرآمد عمرشان، و میزان رزق آنان است که از این سال تا سال آینده مشخص می شود.[13]
مرحوم علی بن ابراهیم قمی در تفسیر امری که در شب قدر نازل می شود گفته اند: فرشتگان و روح القدس بر امام زمان علیه السلام نازل می شوند و آنچه را که از امور نوشته اند به او تقدیم می کنند.[14]
با توجه به اهمیت شب قدر، و این که سرنوشت ها در این شب از سوی جبرئیل وفرشتگان بر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نازل می شود، اهل بیت (علیهم السلام) سوره قدر را مهمترین فراز دین شمرده اند
علت مخالفت عامه با ادامه شب قدر بعد از پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم)
از آنجا که شب قدر، شب حکومت اهل بیت علیهم السلام بر سرنوشت ها است، مخالفین تلاش کرده اند؛ بگویند با رفتن پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم) شب قدر هم رفت، اما اهل بیت (علیهم السلام) با استناد به قرآن این تلاش مذبوحانه را محکوم کرده و آن را یک فتنه و یک آزمایش معرفی فرموده اند .
امام سجاد علیه السلام می فرماید: ... خداوند در قسمتی از قرآن مجید فرموده است: وَاتَّقُواْ فِتْنَةً لاَّ تُصِیبَنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکمْ خَآصَّةً وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ شَدِیدُ الْعِقَابِ؛[15] بترسید از فتنه ای که تنها دامنگیر ستمگرانتان نمی شود و آن در مورد، انا انزلناه فی لیله القدر می باشد.
باز خداوند در جایی دیگر از قرآنش فرموده است: وَمَا مُحَمَّدٌ إِلاَّ رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِن مَّاتَ أَوْ قُتِلَ انقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِکمْ وَمَن ینقَلِبْ عَلَىَ عَقِبَیهِ فَلَن یضُرَّ اللّهَ شَیئًا وَسَیجْزِی اللّهُ الشَّاکرِینَ؛[16] خداوند در آیه اول می فرماید: وقتی پیامبر از دنیا رفت، مخالفین امر خداوند بزرگ گویند: شب قدر هم با رسول خداوند رفت و این همان فتنه ای است که دامنگیرشان شده است و با این فتنه به عقب بازگشتند، زیرا اگر بگویند شب قدر نرفته است، پس ناگزیرخداوند در این شب امری دارد و چون اقرار به امر خدا کردند، چاره ای ندارند که بگویند این امر صاحبی دارد.[17]
شیعیان با سوره انا انزلناه استدلال کنند
با توجه به اهمیت شب قدر، و این که سرنوشت ها در این شب از سوی جبرئیل وفرشتگان بر امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) نازل می شود، اهل بیت (علیهم السلام) سوره قدر را مهمترین فراز دین شمرده اند و آن را حجت خدا بر خلق و غایت علم خود دانسته اند و می فرمایند: با سوره قدر با مخالفین خود استدلال کنید، پیروز خواهید شد.
امام باقر علیه السلام می فرماید: ای جماعت شیعه با سوره انا انزناه استدلال کنید، بر مخالفان خود پیروز می شوید، به خدا سوگند بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله که حجت خدا بر خلق است و این سوره مهمترین فراز دین شما نهایت علم ماست. ای جماعت شیعه استدلال کنید به سوره دخان؛ حم، وَالْکتَابِ الْمُبِینِ، إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیلَةٍ مُّبَارَکةٍ إِنَّا کنَّا مُنذِرِینَ، که این شب مخصوص والیان امر بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله است.[18]
شب قدر تا قیامت ادامه دارد
از ابوذر روایت شده که می گوید: گفتم: یا رسول الله آیا شب قدر چیزی است که در دوران پیامبران در آن شب چیزهایی نازل شده است، وقتی پیامبران رفتند شب قدر هم برداشته می شود؟ فرمودند: نه؛ بلکه شب قدر تا روز قیامت ادامه دارد.[19]
داود بن فَرقَد می گوید: یعقوب برای من حدیث کرد و گفت: از مردی شنیدم که از امام صادق علیه السلام درباره شب قدر می پرسید؟ گفت: به من از شب قدر بفرمایید، آیا این شب همه ساله بوده و خواهد بود؟ امام صادق علیه السلام فرمودند: اگر شب قدر برداشته شود قرآن هم برداشته می شود.[20]
خلیفه اول و دوم و پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلم) درباره شب قدر
از امام صادق علیه السلام روایت شده است که حضرت علی علیه السلام بارها می گفت؛ بسیاری از اوقات خلیفه اول و دوم نزد رسول خدا (صلی الله علیه وآله و سلم) جمع می شدند در حالتی که پیامبر سوره انا انزلناه را با خشوع و گریه می خواند، آن دو می گفتند: چرا شما نسبت به این سوره بسیار حساس هستید؟ رسول خدا صلی الله علیه آله می فرمود: برای آنچه که چشمم می بیند و قلبم گواهی می دهد، و برای آنچه که قلب این (علی) بعد از من خواهد دید، می پرسیدند شما چه چیز می بینید و علی چه می بیند؟ علی (علیه السلام) گوید: پیامبر برای آنان روی خاک می نوشت: (وتنزل الملائکه و الروح ...) سپس می فرمود: آیا پس از قول خداوند: (کل امر) چیزی باقی می ماند؟ می گفتند: نه، سپس می فرمود آیا می دانید که این امر به چه کسی نازل می شود؟ می گفنتد ای رسول خدا کسی که امر بر او نازل می شود شما هستید، حضرت می فرمود: بله، آیا شب قدر بعد از من هم خواهد بود؟ می گفتند: بله، می فرمود: آیا در شب قدر بعد از من این امر نازل می شود؟ می گفتند: بله، حضرت می فرمود: بعد از من این امر بر چه کسی نازل می شود؟ می گفتند: نمی دانیم، حضرت سر مرا می گرفت و می فرمود: اگر نمی دانید پس بدانید این علی است که «امر» در شب قدر بعد از من بر او نازل خواهد شد،.
امام صادق علیه السلام می فرماید: خلیفه اول و دوم بعد از رسول خدا صلی الله علیه و آله عظمت شب قدر را می دانستند، و در این شب سخت به وحشت می افتادند. [21]زیرا می دانستند حق کسی را غصب کرده اند، که حاکم شب قدر است.
علی آل کاظمی – رمضان المبارک 1390 - شب قدر، شب سرنوشت
[1] مفردات راغب ص395.
[2] کافی157/4 باب فی لیلةالقدر.
[3] مجمع البیان ج10 ص786.
[4] مجمع البیان ج10 ص786.
[5] مجمع البیان ج10 ص788.
[6] بقره، آیه 185.
[7] سوره قدر، آیه 1.
[8] خصال صدوق (ره) ج2، ص519- ح8.
[9] من لا یحضره الفقیه ج2 ص160.
[10] مستدرک الوسایل ج7 ص474 باب 23.
[11] نورالثقلین ج5 ص627.
[12] نوالثقلین ج5 ص627.
[13] مجمع البیان ج10 ص786.
[14] تفسیر قمی ج2 ص431.
[15] سوره انفال، آیه 25.
[16] آل عمران، آیه 144.
[17] اصول کافی ج1 ص248 کتاب الحجة.
[18] کافی ج1 ص249 کتاب الحجة.
[19] اصول کافی ج1 ص249 کتاب الحجة.
[20] کافی ج4 ص159، کتاب الصیام، باب لیلةالقدر.
[21] اصول کافی، ج1 ص248 کتاب الحجة.
مطالب مرتبط
