مختصری از زندگی حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام)

همزمان با فرارسیدن سالروز شهادت حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) شرح مختصری از زندگینامه این حضرت را در زیر بخوانید.

رسالت پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) از ابتدا مورد خشم و مخالفت مشرکان و کفار قرار گرفت و همیشه برای اینکه بر سر راه ایشان و اسلام سد راه هایی ایجاد کنند اقدام به آزار و اذیت پیامبر (صلی الله علیه وآله) و یارانشان می کردند یکی از بزرگترین حامیان پیامبر(صلی الله علیه وآله) حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) بود و تا آن زمانی که ایشان در حیات بودند کسی جرات آسیب رساندن به پیامبر (صلی الله علیه وآله) را نداشت و به خاطر همین موضوع، حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) در یک توطئه به طرز فجیعی به شهادت رسید؛ بر اساس روایات بسیار هند همسر ابوسفیان دستور به قتل رساندن حضرت حمزه سیدالشهدا را به غلام حبشی داد و بدن آن حضرت (علیه السلام) را مثله کرد و تکه ای از جگر حضرت حمزه (علیه السلام) را بر دهان گذاشت؛ هند از قبل کینه دیرینه با پیامبر (صلی الله علیه وآله)، امام علی (علیه السلام) و حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) داشت، سرانجام قرعه انتقام گیری کینه هند به حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) افتاد و در ۱۵ شوال سال سوم هجری قمری ایشان به شهادت رسید.

حضرت حمزه سیدالشهدا علیه السلام در بدو اسلام که بود؟

بر اساس بسیاری از روایات حمزه بن عبدالمطلب (علیهما السلام) عموی پیامبر(صلی الله علیه وآله) و از شهدای احد، مادر گرامی ایشان هاله بنت اهیب (وهیب) بن عبدمناف بن زهره بود، ملقب به اسدالله و اسد پیامبر(صلی الله علیه وآله) بود؛ به فرمان خداوند جبرئیل پس از شهادت حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) نازل شد و این لقب را به آن حضرت (علیه السلام) به ارمغان داد؛ کنیه ی حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) ابوعماره و ابوعلی است؛ واژه حمزه نیز به معنای شیر یا تیز فهم و از مهم ترین القاب آن حضرت (علیه السلام) سیدالشهدا است.

برخی معتقدند؛ ثویبه کنیز ابولهب، به پیامبر (صلی الله علیه وآله) و حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) شیر داده است و برادر رضاعی هم هستند؛ عده ای اختلاف سنی پیامبر (صلی الله علیه وآله) و حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) را حداکثر دو سال و برخی چهار سال دانسته اند، ولی ممکن است این اختلاف سنی بیشتر هم باشد؛ به احتمال زیاد حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) دو تا چهار سال قبل از عام الفیل و قبل از سال تولد پیامبر (صلی الله علیه وآله) متولد شده است.

جایگاه حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) در قریش

حضرت حمزه (علیه السلام) در زمان جاهلیت از میان فرزندان حضرت عبدالمطلب (علیه السلام)، عهده دار ریاست قبیله قریش شد و چنان جایگاهی داشت که عده ای با ایشان پیمان بستند؛ در سال قطحی و خشکسالی قریش به پیشنهاد رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) برای کمک به حضرت ابوطالب (علیه السلام) که فردی عیال وار بود، حضرت حمزه (علیه السلام) سرپرستی جعفر بن ابوطالب (علیهما السلام) را به عهده گرفت؛ حضرت حمزه (علیه السلام) شکارچی بود و به شکار می رفت و از این راه امور زندگی خود را می گذارند.

سیدالشهدا (علیه السلام) قبل از اینکه به اسلام روی آورد و مسلمان شود نیز به همراه حضرت ابوطالب (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه وآله) در برابر آزار مشرکان حمایت و بر اساس برخی روایات آن حضرت (علیه السلام) توهین های ابولهب به پیامبر (صلی الله علیه وآله) را تلافی می کرد؛ حمزه در جنگ های فِجار و در پیمان حلف الفضول شرکت داشته است؛ روزی که پیامبر (صلی الله علیه وآله) خویشان نزدیک خود را برای دعوت به اسلام گردآورد (یوم الإنذار)، حمزه نیز حضور داشت؛ ایمان آوردن حمزه به اسلام و پیامبر (صلی الله علیه وآله) در کتاب سیره النبی که در قرن یازدهم هجری به دستور سلطان مراد سوم حاکم عثمانی و توسط سید سلیمان کسیم پاشا تهیه شده است.

حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) به همراه ابوطالب (علیه السلام) و عمو های دیگر پیامبر (صلی الله علیه وآله) در خواستگاری حضرت خدیجه (سلام الله علیها) نیز حضور داشتند؛ بر اساس برخی از منابع، با وجود فاصله سنی کم آن حضرت (علیه السلام) با پیامبر (صلی الله علیه وآله) و خواندن خطبه ازدواج توسط ابوطالب، در ماجرای خواستگاری حضرت خدیجه (سلام الله علیها) فقط از حضرت حمزه (علیه السلام) نام برده اند.

حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) چگونه مسلمان شد؟

حضرت حمزه (علیه السلام) در سال دوم یا ششم بعثت پس از آنکه پیامبر (صلی الله علیه وآله) دعوت خود را آشکار کرد به اسلام روی آورد و مسلمان شد؛ مسلمان شدن حضرت حمزه (علیه السلام) در گرویدن خویشاوندان ایشان به اسلام موثر بود و آن حضرت قبل از مسلمان شدن ابوذر اسلام آورد.

روزی ابوجهل نزدیک کوه صفا به پیامبر (صلی الله علیه وآله) برخورد و سخنانی ناشایست به آن حضرت (صلی الله علیه وآله) گفت. پیامبر (صلی الله علیه وآله) به او پاسخی نداد. کنیزی در آنجا بود و این ماجرا را دید. کمی بعد از آن ماجرا حضرت حمزه (علیه السلام) از شکار به مکه بازگشت. عادت حمزه چنان بود که، چون از شکار برمی گشت، کعبه را طواف می کرد، سپس به انجمن های قریش می رفت و با آنان سخن می گفت. قریش حضرت حمزه (علیه السلام) را به دلیل جوانمردی هایش خیلی دوست داشتند؛ این بار نیز آن حضرت (علیه السلام) به عادت همیشگی به دیدن آن ها رفت، آن کنیز نزد حضرت حمزه (علیه السلام) رفت و گفت: نبودی ببینی ابوجهل به برادرزاده ات چه گفت؟!

حضرت حمزه (علیه السلام) به سروقت ابوجهل رفت، او را دید که در مسجدالحرام در میان مردم نشسته است، کمان خود را بر سر ابوجهل کوبید، چنان که سر او زخمی بزرگ برداشت. سپس گفت: تو محمد را دشنام می دهی، مگر نمی دانی من به دین او درآمده ام. هر چه او بگوید من هم می گویم. بنی مخزوم خواستند به یاری ابوجهل برخیزند، لکن وی گفت: حضرت حمزه (علیه السلام) را رها کنید، چون من به برادرزاده او دشنام های ناخوشایند داده ام. این پیشامد سبب شد که حضرت حمزه (علیه السلام) مسلمان شود. از آن پس، قریش، چون دیدند پیامبر (صلی الله علیه وآله) پشتیبانی قوی مانند حضرت حمزه (علیه السلام) دارد و ایشان را از آسیب آنان نگاه خواهد داشت، کمتر معترض شدند.

براساس روایتی از امام سجاد (علیه السلام)، عامل اسلام آوردن حضرت حمزه (علیه السلام)، غیرت او در ماجرایی بود که مشرکان بچه دان شتری را روی سر پیامبر (صلی الله علیه وآله) انداختند. با این حال، برخی از محققان معتقدند اسلام آوردن حضرت حمزه (علیه السلام) از ابتدا، مبتنی بر آگاهی و شناخت بوده است.

حضرت حمزه (علیه السلام) چگونه به شهادت رسید؟

حضرت حمزه (علیه السلام) به روایتی در روز شنبه ۷ شوال یا ۱۵ شوال سال سوم هجری قمری در جنگ احد به دست وحشی بن حرب غلام حبشی دختر حارث بن عامر بن نوفل یا غلام جبیر بن مطعم به شهادت رسید؛ طبق روایتی، دختر حارث با وعده آزادی وحشی، از او خواست به انتقام پدرش که درغزوه بدر کشته شده بود، حضرت محمد (صلی الله علیه وآله)، حمزه یا علی (علیه السلام) را بکشد؛ بنا بر روایت دیگر، جبیر بن مطعم در برابر گرفتن انتقام عمویش، طعیمه بن عدی که در بدر کشته شده بود، به وحشی وعده آزادی داد؛ اما گفته شده است که انگیزه هند دختر عتبه و زن ابوسفیان، برای انتقام گرفتن به دلیل کشته شدن پدر، برادر و عمویش در جنگ بدر، بیشتر از جبیر یا دختر حارث بود. طبق برخی نقل ها، از ابتدا هند با وعده مال، وحشی را به این کار ترغیب کرد.

به روایتی، هند برای خوردن جگر حضرت حمزه (علیه السلام) نذر کرده بود؛ وحشی ابتدا قول کشتن حضرت علی (علیه السلام) را داد، اما در میدان، حضرت حمزه (علیه السلام) را به شهادت رساند و جگر او را نزد هند برد. هند لباس و زیور خود را به وحشی داد و به او وعده ده دینار در مکه داد. سپس کنار بدن حضرت حمزه (علیه السلام) آمد و او را مثله کرد و از اعضای بریده او، برای خود گوشواره، دست بند و خلخال درست کرد و آن ها را با جگر حمزه به مکه برد؛ گفته شده است معاویه بن مغیره و ابوسفیان هم بدن حمزه را مثله یا زخمی کردند.

از شدت ناگواری آنچه بر پیکر حمزه آمده بود، بعضی اصحاب سوگند خوردند در مقابل، ۳۰ تن یا بیشتر از قریش را مثله کنند؛ اما آیه ۱۲۶ سوره نحل نازل شد که گرچه به ایشان اجازه مقابله به مثل می داد، لیکن صبر را عملی بهتر می دانست. برخی منابع تفسیری اهل سنت، این قسم را به پیامبر (صلی الله علیه وآله) نسبت داده اند.

مصیبتی که بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) سنگین بود

حجت الاسلام و المسلمین مظفر کاوه با اشاره به اینکه پیامبر(صلی الله علیه وآله) در مصیبت شهادت و فقدان حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام)، رنج سنگینی را متحمل شدند، اظهار کرد: حضرت حمزه (صلی الله علیه وآله) قدرت بزرگی برای اسلام و پیامبر (صلی الله علیه وآله) بودند و پس از شهادت آن حضرت (علیه السلام)، پیامبر فرمودند: هیچ موقفی تلخ تر از این موقف برای من نبود که بر سر بدن مثله شده عموی گرامی ام حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام) حاضر شدم؛ ایشان در لحظه بسیار گریست و روایت است پیامبر(صلی الله علیه وآله) هیچگاه چنین گریه نکرد.

احادیث پیامبر (صلی الله علیه وآله) در خصوص جایگاه و منزلت حضرت حمزه سیدالشهدا (علیه السلام)

حجت الاسلام و المسلمین کاوه با اشاره به اینکه پیامبر(صلی الله علیه وآله) احادیثی در خصوص جایگاه و منزلت حضرت حمزه(علیه السلام) بیان کردند، تصریح کرد: حضرت حمزه (علیه السلام) شخصیتی شجاع و قدرتمند بودند و نام ایشان (حمزه) در لغت به معنای شیر است؛ پیامبر(صلی الله علیه وآله) در حدیثی ایشان را شیر خدا و شیر پیامبر (صلی الله علیه وآله) معرفی کردند و این امر بیانگر جایگاه و منزلت حضرت حمزه (علیه السلام) در پیشگاه خداوند است، در حدیثی دیگر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در خصوص مقام والای حضرت حمزه (علیه السلام) فرمودند: هر فردی به مدینه بیاید وبر سر مزار من نیاید و به کوه و غار احد برود و بر سر مزار عمویم حمزه (علیه السلام) نرود بر ما و خود جفا کرده است، در حدیثی پیامبر(صلی الله علیه وآله) در هنگام مصیبت شهادت حضرت حمزه (علیه السلام) فرمود: بزرگترین موقفی که بر من وارد شد موقف شهادت و مثله شدن حضرت حمزه (علیه السلام) و حاضر شدن من بر سر پیکر مبارک ایشان است.

پس از شهادت حضرت حمزه سید الشهدا (علیه السلام) پیامبر (صلی الله علیه وآله) چه گذشت؟

این کارشناس مذهبی با اشاره به اینکه در جنگ احد، مصیبتی بر پیامبر (صلی الله علیه وآله)، اسلام و مسلمانان وارد شد، بیان کرد: مشرکان به کینه جنگ بدر که هفتاد نفر از یاران خود را از دست داده بودند در جنگ احد دست به فتنه زدند؛ عده ای با وجود تذکرات پیامبر(صلی الله علیه وآله) از فرمان ایشان سرپیچی کردند و ضربه ای بزرگ و سنگین بر بدنه اسلام وارد شد؛ در جنگ احد علاوه بر حضرت حمزه اولین شهید احد، تعداد زیادی از مسلمانان به شهادت رسیدند و در این جنگ پیامبر (صلی الله علیه وآله) و امام علی (علیه السلام) مجروح شدند.

فضای احد پس از شهادت حضرت حمزه چگونه بود؟

حجت الاسلام و المسلمین کاوه با اشاره به حوادث پس از شهادت حضرت حمزه (علیه السلام) گفت: در جنگ احد حضرت فاطمه (سلام الله علیها) در غار حرا مشغول شستن دست و صورت پیامبر (صلی الله علیه وآله) بود؛ در این هنگام پیامبر (صلی الله علیه وآله) آرام و قرار نداشت و هر دفعه شخصی را برای جویای حال حضرت حمزه (علیه السلام) می فرستادند، اما خبری از احوال آن حضرت (علیه السلام) نبود، در این هنگام امام علی (علیه السلام) به نزد حضرت حمزه (علیه السلام) رفت و با منظره ای مصیبت وار مواجه شد؛ آن حضرت (علیه السلام) توان بازگویی این مصیبت را نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) نداشت تا اینکه رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) خود بر سر پیکر عموی گرامی شان حاضر شد.

این کارشناس مذهبی افزود: پیامبر (صلی الله علیه وآله) با رویداد بسیار سنگین و بدن مثله شده حضرت حمزه (علیه السلام) مواجه شد و پیراهن خود را بر پیکر مبارک سیدالشهدا انداخت، اما به دلیل قامت بزرگ حضرت حمزه (علیه السلام) پوشانده نشده بود، پیامبر(صلی الله علیه وآله) به یارانش فرمود بدن مبارک ایشان را با علف های بیابان بپوشانید.

هند چه بر سر حضرت سیدالشهدا (علیه السلام) آورد؟

حجت الاسلام و المسلمین کاوه با اشاره به اینکه پیامبر (صلی الله علیه وآله) به دلیل اینکه خواهر حضرت حمزه (علیه السلام) بدن مبارک برادرش را در این وضعیت نبیند این فرمان را داد؛ اما تلخ تر از این ماجرا خواهری بود که در واقعه عاشورا و در کرب و بلا در مقابل چشمانش برادرش را مثله کردن و با سم اسبان بر پیکر مبارکش تاختند، عنوان کرد: در این مصیبت، هند همسر ابوسفیان اقدام به مثله کردن، بریدن انگشتان دست و پا و بینی حضرت حمزه (علیه السلام) کرد و بینی آن حضرت (علیه السلام) را به عنوان گردن بند بر گردن خود انداخت و به عنوان بهترین گردن بند از آن یاد کرد؛ همچنین هند سینه و پهلو حضرت حمزه سید الشهدا را درید و از جگر آن حضرت (علیه السلام) خورد.

جایگاه و منزلت حضرت حمزه (علیه السلام) پس از شهادت

این کارشناس مذهبی با اشاره به جایگاه و منزلت حضرت حمزه (علیه السلام) پس از شهادت، گفت: حضرت فاطمه زهرا (سلام الله علیها) در هفته دوبار بر سر مزار حضرت حمزه (علیه السلام) و کوه احد حاضر می شدند و عرض ادب می کردند؛ در مراسم حج به فرمان پیامبر (صلی الله علیه وآله) توصیه شده تا حجاج در کوه احد و بر سر مزار حضرت حمزه (علیه السلام) حاضر شوند و عرض ادب کنند.

حضرت حمزه توجه ویژه ای به صله رحم داشت  

حجت الاسلام و المسلمین کاوه در خصوص توجه خاص حضرت حمزه (علیه السلام) به صله رحم و ارتباط با خویشاوندان، اظهار داشت: حضرت حمزه بزرگترین پشتیبان برای پیامبر(صلی الله علیه وآله) قبل و بعد ازاسلام بود؛ اسلام آوردن حضرت حمزه (علیه السلام) بعد از بی حرمتی به پیامبر(صلی الله علیه وآله) آغاز شد؛ پس از ماجرای بی حرمتی ابوجهل به پیامبر(صلی الله علیه وآله) و با خبر شدن حضرت حمزه (علیه السلام) از این ماجرا، حضرت حمزه (علیه السلام) به شدت با ابوجهل برخورد کرد و نزد پیامبر (صلی الله علیه وآله) رفت و فرمود: ای برادر زاده من! راضی شدی؟ پیامبر(صلی الله علیه وآله) پاسخ داد: نه! زمانی راضی می شوم که شما اسلام بیاورید، حضرت حمزه (علیه السلام) اسلام آورد و به دین اسلام قدرت بخشید و تا زمانی که ایشان زنده بودند بهترین پشتیبان برای اسلام و پیامبر (صلی الله علیه وآله) بودند.

وی افزود: در سال قطحی حضرت ابوطالب (علیه السلام) به علت مشکلات اقتصادی قادر به تامین فرزندانش نبود و به توصیه پیامبر(صلی الله علیه وآله) هر خویشاوندی سرپرستی یکی از فرزندان حضرت ابوطالب (علیه السلام) را به عهده گرفت؛ پیامبر(صلی الله علیه وآله) سرپرستی امام علی (علیه السلام) و حضرت حمزه سرپرستی حضرت جعفر (علیه السلام) را به عهده گرفت.

این کارشناس مذهبی گفت: حضرت حمزه (علیه السلام) در اولین جلسه دعوت پیامبر(صلی الله علیه وآله) به اسلام در نزد خویشاوندان حضور داشت و تاثیر زیادی در تبلیغ اسلام و گرویدن خویشاوندان پیامبر (صلی الله علیه وآله) داشت.