اخلاق در خانواده

مسائل اخلاقی زن و مرد و نقش آنها در زندگی خانوادگی را بفرمایید؟
خانواده یك واحد كوچك اجتماعی است كه با پیمان ازدواج یك زن و مرد شكل می گیرد و با تولید و تكثیر فرزندان توسعه و استحكام می یابد. جوامع بزرگتر نیز از همین واحدهای كوچك تشكیل می شود. بشر از آغاز، زندگی خانوادگی را به عنوان بهترین نوع زندگی برگزیده و در همه زمانها و مكانها بدان پایبند بوده و هست. این نوع زندگی از امتیازات انسان محسوب می شود و فواید گوناگونی را دربر دارد، از جمله اینكه زن و مرد را از پریشانی و بی هدفی نجات می دهد و به خانواده وابسته و دلگرم می سازد. زن و مرد در كانون گرم و با صفای خانوادگی از نعمت انس و مودت و لذت جوییهای مشروع زناشویی بهره مند می شوند و فرزندان مشروعی را تولید كرده، در تعلیم و تربیت آنان می كوشند و به عنوان بهترین آینده سازان و یادگار از خویشتن باقی می گذارند. پرورش فرزندان و انس با آنان یكی از بهترین لذتهای زندگی است.
بنابراین سلامت و سعادت یك جامعه، تا حدود زیادی به وضع خانواده ها و كیفیت روابط بین زن و شوهر و والدین و فرزندان بستگی دارد. هرچه روابط اعضای خانواده بهتر و سالمتر باشد زندگی شیرین تر و با صفاتر خواهد بود و فرزندان نیز بیشتر به خانواده وابسته می مانند و از خطر انحراف مصونیت پیدا می كنند.
اسلام برای تحقق اهداف ازدواج و تحكیم بنیاد خانواده روی دو امر تأكید دارد: یكی ایمان و دیگری اخلاق و به كسانی كه قصد ازدواج دارند توصیه می كند كه دین و اخلاق همسر خود را نیز منظور بدارند. در روایات آمده است؛ مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و در امر ازدواج با ایشان مشورت نمود. آن حضرت فرمود: با زن دیندار ازدواج كن تا خیر فراوانی نصیب تو شود. (وسائل الشیعه ج 20 ص 39).

رعایت اخلاق عامل بقای خانواده
دین اسلام برای حسن رابطه بین زن و شوهر، بقاء و استحكام بنیاد خانواده و برای جلوگیری از اختلافات خانوادگی و وقوع طلاق نیز بهترین وسیله را رعایت ارزشهای اخلاقی می داند و در این باره توصیه های فراوانی دارد . اسلام ازدواج را پیمانی مقدس می داند كه در بین یك زن و مرد، به اعتبار اینكه دو انسان هستند بسته می شود و مهمترین هدفش تأمین نیازهای انسانی و آرامش و سكون و انس زن و مرد با یكدیگر است و حتی لذّت جوییهای مشروع جنسی و اشباع غریزه و تولید و پرورش فرزندان را نیز در راه تأمین هدف عالی انسانی محسوب می دارد.
قرآن در این باره می گوید: و از نشانه های خداست كه برای شما از جنس خودتان همسرانی بیافرید تا بسوی آنان آرامش بیابید، و در میان شما محبت و دلسوزی قرار داد، همانا كه در این موضوع برای اندیشمندان نشانه هایی است. (روم آیه 21).
در آیه مذكور انس و آرامش خانوادگی به عنوان ثمره ازدواج معرفی شده است و این موضوع بسی برتر از امكان اشباع مشروع غریزه جنسی است. در پیمان زناشویی زن و مرد با تمام وجود به سوی همدیگر جذب شده، متحد و یك دل می گردند و در تمام ابعاد زندگی در خدمت یكدیگر قرار می گیرند و مأنوس و هم فكر و هم راز و یك هدف می شوند.
در آیه یاد شده زندگی خانوادگی بر دو پایه نیرومند مودّت و رحمت استوار گشته است. یكی از پایه های ازدواج مودت و علاقه زن و شوهر نسبت به یكدیگر است، یعنی خوبیها و نقاط مثبت یكدیگر را مورد توجه قرار می دهند و از صمیم قلب همدیگر را دوست می دارند. هر یك از آنان، دیگری را نعمتی ارزشمند از جانب خدا و وسیله انس و الفت و آرامش و دلگرمی و شریك در زندگی می شمارد و از این نعمت بزرگ قدر دانی و سپاسگذاری می كند.
پایه دیگر ازدواج كه در آیه بدان اشاره شده، رحمت یعنی مهربانی و دلسوزی است. هرگاه یكی از زوجین با نقصان و ضعف و نیازی در همسرش مواجه شد با دیده ترحم و دلسوزی به آن می نگرد و فكر می كند كه او یك انسان است و انسان بی نقص نیست، چنانكه خودش نیز بی عیب نیست. لذا دلش به حال او می سوزد و سعی می كند با نرمی و مدارا و از روی مهربانی و دلسوزی نقص او را در صورت امكان برطرف سازد، و در غیر این صورت او را با همان حال می پذیرد و نقصانش را نادیده می گیرد و به زندگی ادامه می دهد. لازمه رحمت و دلسوزی این است كه همچنانكه زن و شوهر خیر و صلاح خود را می خواهد در همه حال خواستها و تمایلات همسرش را نیز منظور بدارد و هرچه را برای خود می خواهد برای او نیز بخواهد و همواره به فكر تأمین سعادت، آسایش و آرامش او نیز باشد.
قرآن در این باره تعبیر بسیار جالبی دارد و زن و شوهر را چنین توصیف می كند: زنان برای شما لباس هستند و شما نیز برای آنان لباس هستید. (بقره آیه 187).
لباس مجموع بدن انسان را با همه كمالات و نواقص، خوبیها و بدیها و زیباییها و زشتیها در بر می گیرد، از سرما و گرما و خطرها حفظ می كند، بر زیباییهایش می افزاید و عیوبش را می پوشاند. لباس نزدیكترین اشیاء نسبت به انسان است و از جمله نیازهای اولیه به شمار می رود. زن و شوهر نیز نسبت به یكدیگر باید همانند لباس باشند و همدیگر را با همه نواقص و كمالات بپذیرند، حافظ و نگهبان و آرامش بخش یكدیگر باشند، بر زیباییهای هم بیافزایند، عیوب هم را بپوشانند و راز نگهدار و محرم اسرار همدیگر باشند.
اسلام در مورد روابط بین زن و شوهر و زندگی خانوادگی این گونه می اندیشد و آن را بر چنین پایه هایی استوار ساخته است. تشكیل چنین خانواده هایی در خور انسان است و سعادت جسمانی و نفسانی، دنیوی و اخروی او را تأمین می كند. اگر بنیاد خانواده ها بر پایه های ایمان و محبت و دلسوزی استوار گشت، كانون خانواده را گرم و با صفا می سازد و از كشمكشها و اختلافات و طلاق و فروپاشی جلوگیری می كند.
امام سجاد (علیه السلام) در رساله حقوق خود می فرمایند: اما حق كسی كه به جهت ازدواج رعیت تـو حساب می شـود؛ بر تو آنست كه بدانی؛ خداوند متعال قرار داده است اورا تسكین دهنده و آرامش بخشنده و نگهدارنده و مونس برای تو؛ پس بر هردو نفر شما واجب است كه قدر این مصاحبت را بدانید و از خداوند متعال به خاطر این نعمت تشكر نمائید ؛ زیرا كه ایـن نعمت از ناحیـه اوست و واجب است كه با نعمت خداوند بدیده تكریم و احترام نگاه شـود و با مهربانی و لطف و خوشروئی با آن برخورد نمائید .
همچنین برای آگاهی بیشتر و آشنا شدن با فضائل اخلاقی و رعایت آنها در زندگی و محیط خانواده می توانید به كتب زیر مراجعه نمایید:
- معراج السعاده، ملا احمد نراقی
- خودشناسی برای خودسازی، مصباح یزدی
- تهذیب نفس، ابراهیم امینی
- مقالات استاد محمد شجاعی
- خودسازى، شهید باهنر
----------------------------------------
منبع: پرسمان دانشجویی اخلاق وعرفان