حقوق دانش آموز بر معلم

اگر با یادگیرندگان به عنوان موجوداتی شبیه به ربات كه قرار است بازیچه دست آموزگاران خود باشند، برخورد شود بیم آن می رود كه تمام عواطف و علایق و نگرش آنان نسبت به آموزش، مدرسه و یا هر نوع محیط آموزشی منفی شود. دانش آموزان معلم خویش را تکیه گاه می دانند و علم، آگاهی و رفتار شایسته وی آنان را در یادگیری تقویت می سازد بنابراین معلم باید در آموزش دانش آموزان نکاتی را رعایت کند.
انسان گرایانی چون راجرز، بر تأثیر نقش سازنده معلم در یادگیری تأكید داشتند به نظر راجرز معلمان به عنوان حمایت کننده و راهنمایی كننده، می توانند باعث تسهیل روند یادگیری شوند. در یك محیط آموزشی سازنده معلم با شاگرد همكاری و مشاركت پی گیر داشته و گام به گام با دانش آموز پیشرفت می کند، او با ایجاد حس اعتماد و پذیرش دو جانبه و عاری از سلطه و برتری جویی، انگیزه بیشتری را برای رشد و ارتقای درسی در یادگیرندگان فراهم می آورد. در این شرایط، دانش آموز احساس می کند كه موجودی شایسته و قابل احترام بوده و می تواند خود به كاوش، بررسی و پژوهش بپردازد؛ لذا در مسیر تعالی و پیشرفت قرار می گیرد.
از نگاه راجرز، موردم و سایر روان شناسان انسان گرا، در یك محیط آموزشی فعال و پویا معلمان به جای طرح درس و استفاده از روش های سنتی، می توانند با تدارك منابع تجربی، عملاً دانش آموزان را به جست وجو و كشف پاسخ ها هدایت كنند، به این ترتیب یادگیرندگان در عمل، تلخی و شیرینی پژوهش و یافتن را تجربه می کنند. در این شرایط شاگردان می آموزند كه چگونه بیاموزند.

دریسكول یكی از پیروان اصلی روش شاگرد محوری در سال 1999 معتقد است كه آموزگاران می توانند از راه درگیر كردن یادگیرندگان با تكالیف چالش انگیز و نزدیك به موقعیت های واقعی شاگردان را متحول سازند و این بهترین و مناسب ترین فرصت برای آموزگاران است تا نقش سازنده خود را به نحو احسن اجرا كرده و دانش آموزان را در یافتن منابع مورد نیاز یاری دهند.

در این میان برخورد با دانش آموزان به عنوان اشخاصی لایق و محترم نیز بسیار مهم است. اگر با یادگیرندگان به عنوان موجوداتی شبیه به ربات كه قرار است بازیچه دست آموزگاران خود باشند، برخورد شود بیم آن می رود كه تمام عواطف و علایق و نگرش آنان نسبت به آموزش، مدرسه و یا هر نوع محیط آموزشی منفی شده و این امر شرایط انحطاط و ركود فكری آن ها و نهایتاً جامعه را فراهم آورد و یادگیری به معنای واقعی صورت نگیرد.
در همین راستا جالب است بدانیم طی پژوهشی كه در مورد وضعیت و نگرش جوانان ایران توسط سازمان ملی جوانان در سال 1380 صورت گرفته، نتایجی به دست آمده كه حاكی از نگرش منفی جوانان نسبت به محیط مدرسه در برنامه ها و عملكردهای آن است. در این نظرسنجی بیش از نیمی از دانش آموزان از عملكرد مدارس خود احساس نارضایتی كرده و حدود 62 درصد از آنان محیط آموزشی خود را اضطراب زا توصیف کرده اند.
اگر قرار باشد بهترین و پیشرفته ترین قشر جامعه یعنی دانش آموزان جوان ما محیط آموزشی خود را دلچسب ندانند، موضوعات درسی را مفید نشمارند و نوع روابط مدیر و مربیان مدرسه را دلپذیر ندانند، باید منتظر بود تا بلایی سخت بر روح و جان تعلیم و تربیت فرود آید و روح كاوش گر و كمال طلب دانش آموزان تخریب شود.
هر نوع فعالیت آموزشی یا تدریس باید منجر به یادگیری شود. معلمی كه می خواهد فعالیت، یا مهارتی را در كلاس دنبال كند باید توجه داشته باشد. نتیجه این فعالیت ها می بایست منجر به یادگیری شود. و این امر در صورتی محقق خواهد بود که دانش آموزان معلم خویش را تکیه گاه بدانند و علم، آگاهی و رفتار شایسته وی، آنان را در یادگیری تقویت سازد.
بیست  نکته از ویژگی های یک معلم خوب:
از لحاظ وضع ظاهری مرتب و آراسته باشد. به عبارت دیگر پوشش وی در عین سادگی متناسب با محل و فضای آموزشی باشد و همواره پاکیزگی و نظافت را رعایت نماید.
1. متواضع باشد و از کبر و عجب پرهیز نماید و از انجام اموری که در عهده و توانایی او نیست خودداری نماید.
2. روش او در تربیت، عمل به علم باشد! یعنی به چیزی که دیگران را به آن امر می کند عامل و همه حالاتش  حاکی از کمال و وقار باشد.
3. برای پیشگیری از سوء رفتار شاگردان و جلوگیری از ارتکاب خلاف، با آنان با اشاره و کنایه عمل نماید و شاگردان را جهت تخلف و سوء رفتار سرزنش ننماید. در صورت لزوم ، آشکار گویی و تصریح وی برای شاگردان همراه با لطف، محبت، صبر و مودت باشد.
4. در جهت تقویت اعتماد به نفس دانش آموزان کوشا باشد زیرا اگر دانش آموز دچار عدم اعتماد به نفس گردد دایماً خود را از امور محوله ناتوان می یابد.
5. برای پیشبرد اهداف تربیتی و آموزشی در محیط های آموزشی از محرک هایی چون تحسین، تقدیر، تشویق، ترغیب، پاداش و...استفاده نماید.
6. خوبی ها را افشا کند و بدی ها را بپوشاند؛ زشتی را آشکار نکند زیرا این خود باعث می شود که بدی ها و زشتی های فاعلِ عمل، کم شود.
7. در کلاس به جهت رشد و شخصیت اجتماعی دانش آموزان به اصول ارتباط کلامی توجه کافی نماید.
8. نسبت به آنچه که می خواهد تعلیم دهد آگاه باشد و عنایت داشته باشد که نیمی از شرایط حسن اداره کلاس به این امر اختصاص دارد .
9. دارای ثبات عاطفی باشد، که بهترین عامل جلب اعتماد دانش آموزان نسبت به معلم است؛ در صورت بروز رفتار نامناسب از سوی دانش آموز رفتارهای گذشته وی را برعلیه آنان به کار نگیرد و گذشته نامطلوب او را چون بر چسبی بر پیشانی فراگیر نزند.
10. خود را کامل نداند و دایماً در صدد ایراد گرفتن از دیگران نباشد؛ چرا که روش فوق، زمینه را جهت بروز رفتارهای نامناسب فراهم می سازد.
11. دانش آموز را به عنوان یک انسان قبول داشته باشد، او را درک کند و از ارزشیابی شخصیتی وی خصوصاً جنبه های منفی شخصیتش در حضور جمع اجتناب ورزد. به عنوان یک الگوی رفتاری باید در افکار و اعمالش ثبات داشته باشد و تصمیم گیری او متأثر از حالات هیجانی نباشد.
12. عنایت داشته باشد که دانش آموزان به اظهار نظر معلم در مورد خودشان خیلی اهمیت می دهند، لذا چنانچه آنان احساس کنند که ارزشیابی مربی بدون غرض بوده و با رعایت کامل انصاف صورت گرفته است، برای آن ارزش قایل می شوند  و جهت رفع در نقاط ضعف خود تلاش می کنند. ولی اگر ارزشیابی منصفانه نباشد، موجب کینه و در نتیجه دوری گزیدن آنان از معلم می شود که پیامدهای نامطلوب دیگری نیز در بر خواهد داشت.
13. به طور مستمر از کار خود ارزیابی به عمل آورد یعنی با توجه به هدف های آموزش و رفتاری که در شروع درس در نظر دارد. بیندیشد که تا چه حد به هدف های خود نائل گردیده و تا چه حد توانسته است در دانش آموزان نفوذ کند و مورد تأیید واقع شود .
14. خوش صحبت بوده و دارای قدرت بیان باشد. زیرا قدرت بیان و نفوذ کلام معلم در ایجاد رابطه با دانش آموزان و تفهیم مطالب درسی به آنان بسیار مۆثر است. در عین معلم بودن، مربی نیز باشد یعنی علاوه بر تعلیم دانش آموزان، به تزکیه و تهذیب اخلاق آنان اهتمام ورزد.
15. از برنامه های تکراری و غیرضروری پرهیز نماید و دارای خلاقیت باشد. همچون یک باغبان تمام وجود و اندیشه اش را در خصوص شکوفایی دانش آموزان که گردانندگان جامعه فردا می باشند به کار گیرد. شاگردان خود را بهترین دوستان و حتی فرزندان خود محسوب نماید و راه رسم کار و روش تصمیم گیری در یک امر را با آنان در میان بگذارد.
16. با خلوص نیت و قصد خدمت کار کند و توقع تقدیر، جز از خدای سبحان نداشته باشد.به تحولات جوامع آگاه باشد و فن تربیت اطفال را بداند.
17. با شیوه های پرورش و روش های آموزش آشنا باشد و در ایجاد نظم و امنیت محیط آموزشی خود کوشا و توانایی استقرار عدالت در کلاس را دارا باشد. از طبقه بندی دانش آموزان در صورتی که به لحاظ استعداد مختلف باشند، پرهیز نماید و عملش، قولش را تکذیب نکند.
18. به پرسش های دانش آموزان توجه داشته باشد و عادلانه پاسخ گوید به حدی که هیچ کس از سۆال کردن محروم نماند. به افراد ممتاز و سرآمد کلاس به عنوان سه گروه مسئولیت تقویت درسی دانش آموزانی که متوسط یا ضعیف هستند واگذار کند و احساس مسئولیت را به دانش آموزان بیاموزد.
19. نه کسی را تحقیر کند و نه به حقارت تن دهد؛ گمان بد نبرد و تحقیق نکرده قضاوت نکند و پس از آنکه حقی مسلم شد در تصمیم گیری قاطع باشد. کلاس او به گونه ای باشد که شوق فراگیری علم و حکمت در دانش آموزان ایجاد گردد. دانش آموزان در کنار او احساس امنیت و آرامش کنند.
20. در نهایت اگر این حقوق دانش آموز که همان نگرش مثبت معلم به وی است رعایت گردد؛ مدرسه ای ایده آل خواهیم داشت که اولیای آن به فرزندانمان اهمیت می دهند و این اهمیت سبب ارتقای دانش آموزان و جامعه می گردد.

برگرفته از: تبیان