غسل
گاهی اوقات باید برای نماز (و هر کاری که باید با وضو انجام شود) غسل کرد؛ یعنی برای اطاعت فرمان خداوند، تمام بدن را شست.
اکنون به بیان موارد غسل و چگونگی آن می‌پردازیم:
1- جنابت
مشترک بین‌مردان‌وزنان 2- مس‌میت
3- میت
اقسام غسلهای واجب
1- حیض مخصوص‌بانوان 2- استحاضه
3- نفاس
پس از تعریف و تقسیم غسل به بیان مسائل هر یک از غسلهای واجب می‌پردازیم:
غسل جنابت
1- چگونه انسان جنب می‌شود؟
کم باشد یا زیاد.
1- بیرون آمدن منی
در خواب باشد یا بیداری.
عوامل جنابت
با حلال باشد یا با حرام.
2- جماع (آمیزش)
منی بیرون بیاید یا نیاید. «(1)» 2- اگر منی از جای خود حرکت کند، ولی بیرون نیاید سبب جنابت نمی‌شود. «(2)» 3- کسی که می‌داند منی از او خارج شده است و یا می‌داند آنچه بیرون آمده است منی می‌باشد، جنب است و باید غسل کند. «(3)» 4- کسی که نمی‌داند آنچه از او بیرون آمده منی است یا نه درصورتی که نشانه‌های منی را داشته باشد جنب است و در غیر اینصورت حکم به جنابت نمی‌شود. «(4)»
1- تحریرالوسیله- ج 1 ص 36.
2- تحریرالوسیله- ج 1 ص 36، م 1.
3- تحریرالوسیله- ج 1 ص 136 و العروةالوثقی- ج 1 ص 378.
4- . تحریرالوسیله- ج 1 ص 136 و العروةالوثقی- ج 1 ص 378.
5- نشانه‌های منی: «(1)»
* با شهوت بیرون آید.
* با فشار و جستن بیرون آید.
* بعد از بیرون آمدن، بدن سست شود. «(2)»
بنابراین کسی که آبی از او خارج شده و نمی‌داند منی است یا نه، درصورتی که تمام این نشانه ها را داشته باشد جنب است وگرنه جنب نمی‌باشد، حتی اگر یکی از نشانه‌ها وجود نداشته باشد، بجز زن و مریض که وجود یک نشانه؛ یعنی بیرون آمدن از روی شهوت، کافی است. «(3)»
6- مستحب است انسان بعد از بیرون آمدن منی بول کند و اگر بول نکند و بعد از غسل رطوبتی از او خارج شود که نداند منی است یا رطوبت دیگر، حکم منی را دارد. «(4)»
کارهایی که بر جنب حرام است
* رساندن جایی از بدن به خط قرآن، اسم خداوند و بنابر احتیاط واجب اسامی پیامبران و ائمه و حضرت زهرا (علیهم‌السلام). «(6)»
* رفتن به مسجدالحرام و مسجدالنبی (صلی‌اللَّه علیه وآله) هر چند از یک در داخل شود و از در دیگر بیرون رود.
1- تحریرالوسیله- ج 1 ص 136 و العروةالوثقی- ج 1 ص 378.
2- گلپایگانی چنانچه با شهوت و جستن بیرون آمده و یا با جستن بیرون آمده و بعد از بیرون آمدن آن بدن سست شده، آن رطوبت حکم منی دارد. مسأله 352
3- خوئی اگر با شهوت بیرون آید و بدن سست شود، در حکم منی است. مسأله 352
4- توضیح‌المسائل م 348.
5- . تحریرالوسیله- ج 1 ص 39- 38.
6- خوئی اسامی پیامبران و امامان علیهم السلام هم حرام است. مسأله 361
* توقف در مساجد.
* گذاشتن چیزی در مسجد هر چند از بیرون مسجد باشد. «(1)»
* خواندن سوره‌هایی از قرآن که سجده واجب دارد، حتی یک حرف از آن. «(2)»
* توقف در حرم امامان علیهم‌السلام، بنابر احتیاط واجب). «(3)»
سوره‌های سجده‌دار قرآن: «(4)» سوره شماره 32/ سجده
سوره شماره 41/ فُصِّلت
سوره شماره 53/ نَجم
سوره شماره 96/ عَلَق
3- اگر جنب از یک درِ مسجد وارد شود و از در دیگر خارج شود (عبور بدون توقف) مانع ندارد، بجز مسجدالحرام ومسجدالنبی که عبور هم جایز نیست. «(5)» 4- اگر شخصی در خانه‌اش مکانی را برای نماز قرار دهد و همچنین نمازخانه مؤسسه‌ها و ادارات، حکم مسجد ندارد. «(6)»
1- اراکی اگر توقف نداشته باشد، گذاشتن چیزی در مسجد، اشکال ندارد؛ خوئی وارد شدن برای برداشتن چیزی هم حرام است. مسأله 352
2- گلپایگانی- خوئی تنها خواندن آیات سجده واجب حرام است. مسأله 361
3- اراکی توقف در حرم امامان هم در حال جنابت حرام است. مسأله 352
4- تحریرالوسیله- ج 1 ص 38- 39.
5- تحریرالوسیله- ج 1 ص 38- 39.
6- العروةالوثقی- ج 1 ص 288، م 3.
انجام غسل
در غسل باید تمام بدن و سر و گردن شسته شود، خواه غسل واجب باشد مانند جنابت، و یا مستحب، مانند غسل جمعه، به عبارت دیگر تمام غسلها در انجام فرقی ندارند مگر در نیّت.
غسل، به گونه‌های زیر انجام می‌شود:
اول سر و گردن،
1- ترتیبی «(1)» و سپس نیمه راست بدن.
و بعد از آن نیمه چپ بدن را بشوید.
نحوه‌انجام‌غسل* با نیت غسل یکباره زیر آب می‌رود بطوری‌که تمام بدن در آب قرار گیرد.
* یا به تدریج زیر آب می‌رود، که در 2- ارتماسی نهایت تمام بدن در آب قرار گیرد.
* و یا زیر آب رفته و در آب به نیت غسل بدن را تکان می‌دهد.
توضیح:
غسل را به دوصورت می‌توان انجام داد: «ترتیبی» و «ارتماسی».
در غسل ترتیبی، ابتدا سرو گردن شسته می‌شود، سپس نیمه راست بدن و بعد از آن نیمه چپ.
در غسل‌ارتماسی، تمام بدن یکباره در آب قرار می‌گیرد، پس در غسل ارتماسی باید آب به قدری باشد که انسان بتواند تمام بدن را زیر آب برد.
1- توضیح‌المسائل- م 361 و 367 و 368.
شرایط صحیح بودن غسل:
1- تمام شرطهایی که برایصحیح بودن وضو گفته شد، درصحیح بودن غسل هم شرط است، بجز موالات. و همچنین لازم نیست بدن را از بالا به پائین بشوید. «(1)»
2- کسی که چند غسل بر او واجب است، می‌تواند به نیّت همه آنها یک غسل بجا آورد. «(2)»
3- کسی که غسل جنابت کرده، نباید برای نماز وضو بگیرد، ولی با غسلهای دیگر نمی‌شود نماز خواند و باید وضو هم بگیرد. «(3)» «(4)»
1- توضیح‌المسائل- م 380.
2- توضیح‌المسائل- م 389.
3- توضیح‌المسائل- م 391.
4- خوئی با غسلهای واجب دیگر غیر از غسل استحاضه متوسطه و غسلهای مستحب نیز می‌تواند بدون وضو نماز بخواند اگر چه احتیاط مستحب آن است که وضو هم بگیرد. مسأله 397
4- در غسل ارتماسی باید تمام بدن پاک باشد، ولی در غسل ترتیبی پاک بودن تمام بدن لازم نیست، و اگر هر قسمتی را پیش از غسل دادن همان قسمت، تطهیر کند کافی است. «(1)» «(2)»
5- غسل جبیره‌ای مثل وضوی جبیره‌ای است ولی بنابر احتیاط واجب «(3)» باید آن را ترتیبی بجا آورد. «(4)»
6- کسی که روزه واجب گرفته، نمی‌تواند در حال روزه غسل ارتماسی انجام دهد، چون روزه‌دار نباید تمام سر را در آب فرو برد ولی اگر از روی فراموشی غسل ارتماسی کندصحیح است. «(5)»
7- در غسل لازم نیست تمام بدن با دست شسته شود، و چنانچه با نیت غسل، آب به تمام بدن برسد کافی است. «(6)»
غسل مَسّ میّت
اگر کسی جایی از بدن خود را به بدن انسان مرده‌ای که سرد شده و غسلش نداده‌اند برساند، باید غسل مَسّ میت کند. «(7)»
1- توضیح‌المسائل- م 372.
2- خوئی در غسل ارتماسی یا ترتیبی پاک بودن تمام بدن پیش از غسل لازم نیست، بلکه اگر به فرو رفتن در آب یا ریختن آب به قصد غسل، بدن پاک شود، غسل محقق می‌شود. مسأله 378
3- اراکی احتیاط مستحب است، آن را ترتیبی بجا آورند نه ارتماسی؛ خوئی باید آن را ترتیبی بجاآورند. مسأله 337؛ گلپایگانی اگر ترتیبی انجام دهند بهتر است، گر چه ارتماسی هم صحیح است. مسأله 345
4- توضیح‌المسائل- م 339.
5- توضیح‌المسائل- م 371.
6- استفتائات- ج 1 ص 56، س 117.
7- توضیح المسائل- م 521.
غسل میّت
1- هرگاه مؤمنی «(1)» از دنیا برود، بر همه مکلفین واجب است که او را غسل داده و کفن کنند و بر او نماز بخوانند و سپس دفن کنند، و اگر بعضی انجام دهند، از دیگران ساقط می‌شود. «(2)»
2- واجب است میّت را سه غسل بدهند:
اول: به آبی که با سدر مخلوط باشد.
دوم: به آبی که با کافور مخلوط باشد.
سوم: با آب خالص. «(3)»
3- غسل میّت مثل غسل جنابت است، و احتیاط واجب آن است که تا غسل ترتیبی ممکن است، میّت را غسل ارتماسی ندهند. «(4)»
1- سایر مراجع مسلمانی مسأله 548.
2- توضیح المسائل- م 542.
3- . توضیح‌المسائل- م 550.
4- توضیح‌المسائل- م 565.
غسلهای اختصاصی بانوان
حیض، نِفاس، استحاضه:
1- خونی که زن هنگام تولد بچه می‌بیند خون نفاس است. «(1)»
2- خونی که زن در ایّام عادت ماهانه می‌بیند، حیض است. «(2)»
3- وقتی که زن از خون حیض و نفاس پاک شد، باید برای نماز و طواف و سایر کارهایی که نیاز به طهارت دارد، غسل کند و وضو هم بگیرد. «(3)»
4- اگر زن در ایام عادت ماهانه، طواف بجا آورد باطل است. «(4)»
5- طهارت از حدث شرط طواف مستحبی نیست، ولی زن حایض و نفساء چون نباید به مسجد الحرام وارد شوند، نمی‌توانند طواف مستحبی بجا آورند. «(5)»
6- اگر سهواً یا از روی غفلت و یا به جهت ندانستن مسأله، طواف را بی‌وضو یا با حال جنابت یا حیض یا نفاس بجا آورد، باطل است. «(6)»
1- . توضیح‌المسائل- م 508.
2- توضیح المسائل- ص 55.
3- توضیح‌المسائل- م 515 و 446.
4- مناسک، ص 109، م 1.
5- مناسک، ص 109، م 2.
6- مناسک، ص 120، م 32.
7- اگر زنی قبل از احرام یا هنگام احرام و در بین اعمال عمره یا حج حایض شود، وظایف خاصی دارد، که در مناسک حج آمده است، به آنجا مراجعه کند «(1)» و یا از روحانی کاروان سؤال نماید.
8- یکی دیگر از خون‌هایی که زنها می‌بینند، استحاضه است و در برخی از موارد آن، باید برای نماز و عبادتهایی که نیاز به طهارت دارد غسل کنند. «(2)»
9- استحاضه بانوان از نظر کمی و زیادی خون، به سه دسته تقسیم می‌شود؛ قلیله، متوسطه و کثیره. «(3)» وظیفه مستحاضه نسبت به طواف و نماز طواف
1- مستحاضه قلیله برای انجام طواف واجب و نماز آن، باید مانند نمازهای یومیّه، بدن و لباس را تطهیر کند و وضو هم بگیرد. «(4)»
2- مستحاضه متوسطه، به علاوه کارهای قلیله، باید برای طواف و نماز طواف، غسل استحاضه انجام دهد، و بنابر احتیاط واجب، به غسلی که برای انجام نمازهای یومیّه به‌جا آورده اکتفا نکند. «(5)»
3- مستحاضه کثیره باید تمام وظایفی که برای نماز یومیه انجام می‌دهد، برای طواف واجب و نماز آن نیز جداگانه انجام دهد، و احتیاط واجب آن‌است به وظایفی که برای نمازهای یومیه انجام داده اکتفا نکند. «(6)»
1- نویسنده این اثر،« احکام ویژه بانوان در حج» را در مجموعه‌ای گردآوری کرده که با همین نام به چاپ رسیده است.
2- توضیح المسائل- م 395 و 396.
3- توضیح المسائل، م 393.
4- العروةالوثقی، ج 1، ص 253، م 18.
5- همان مدرک.
6- همان مدرک.
