آیا تکامل گرایی (داروینیسم) با خداپرستی در تضاد است؟

آیا تکامل گرایی (داروینیسم) با خداپرستی در تضاد است؟

در این بخش از ضیاءالصالحین، از سلسله شبهات دانش آموزی، به مسئله تکامل گرایی (داروینیسم) و تضاد آن با خداپرستی می پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

کوتاه ترین جوابی که می توانیم به این سوال بدهیم، این است که:

نه، اصلاً خود داروین خداپرست بوده و بسیاری از کسانی که طرفدار داروین و فرضیه اش هستند و جزو تکامل گرایان بزرگ محسوب می شوند هم خداپرستند.

اما اگر بخواهیم جواب این سوال را کمی مفصل تر بدهیم، باید بگوییم که : تکامل گرایی یا داروینیسم (Darwinsim) یک فرضیه است که می گوید منشأ همه ی موجودات زنده ی مختلفی که می بینیم، یک تک سلولی است که چند هزار میلیون سال پیش به وجود آمده؛ بعد، آن سلول کم کم و در طی میلیون ها سال، بسته به شرایط محیط، دچار تغییراتی شده و با جهش های ژنتیکی که رخ داده، گونه های مختلف گیاهان و ماهی ها و خزندگان و پرندگان و پستانداران و ... به وجود آمده اند.

البته فرضیه ی داروین، پیچیدگی ها و نقاط مبهم زیادی دارد که ما قصد نداریم وارد آن مباحث بشویم. ولی همانطور که در علوم ششم و هفتم خوانده اید یا بعدا می خوانید، دانشمندان برای پاسخ به سوالاتی که از مشاهده ی طبیعت به ذهن شان می رسد، از «روش علمی» استفاده می کنند. روش علمی، 5 مرحله دارد:

مشاهده

طرح مسئله

فرضیه سازی

طراحی و انجام آزمایش

نتیجه گیری

داروین، دانشمندی بود که پس از مشاهده ی گونه های مختلف گیاهی و جانوری، به این سوال رسید که چرا در بین گونه های مختلف جانداران، شباهت هایی وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال، حدس یا فرضیه ای را مطرح کرد که می گفت: شاید همه ی موجودات زنده ای که دور و برمان وجود دارند، خیلی سالِ پیش از یک سلول اولیه ناشی شده باشند.

اما چون این مسئله به میلیون ها سال قبل برمی گشت، قابل تجربه و آزمایش کردن نبود. بنابراین، در حد یک فرضیه باقی ماند. فرضیه ای که نه باطل شده و نه اثبات! راستش را بخواهی خیلی از مباحثی که در علوم وجود دارند، فرضیه هایی هستند که فعلا باطل نشده اند. این امکان وجود دارد که بعدها یکی بتواند خلاف آنها را ثابت کند و آن فرضیه ها باطل شوند. فرضیه ی داروین یا همان تکامل گرایی هم همین طور است (نه اثبات شده، نه رد).

البته یک قسمت هایی از حرف های داروین که مثلا درباره ی این موضوع صحبت می کند که گیاهان یا جانوران مختلف سعی می کنند برای زنده ماندن، با هم رقابت کنند یا خود را با شرایط جدید وفق دهند، مورد پذیرش قرار گرفته. چون هم قابل آزمایش هستند و هم مثال های زیادی از چنین اتفاقی دور و بر ما وجود دارند. ولی این موضوع که در طول سال ها یک گونه ی جانوری به گونه ی دیگری تبدیل شود و مثلا میمون ها از ماهی ها یا پرندگان از خزندگان به وجود آمده باشند، قابل آزمایش نیست و در نتیجه در حد یک فرضیه باقی مانده است.

با این حال، حتی اگر فرض کنیم، فرضیه ی تکامل گراییِ داروین درست باشد، باز هم با خداپرستی در تضاد نیست. همانطور که گفتیم، داروین، خودش خداپرست بود و تا آخر عمر هم به خدا باور داشت. او و بیشترِ تکامل گرایان، فقط دنبال توضیح این موضوع بودند که در این خلقت عظیم و پیچیده ای که خداوند خلق کرده، گونه های مختلف جانداران چگونه به وجود آمده اند؟ یک حدس این بود که همه ی جانداران از یک سلول زنده به وجود آمده باشند. اما چه کسی آن سلول اولیه را خلق کرده؟ چه کسی این نظم و قابلیت تکامل را با این همه ظرافت و پیچیدگی در هستی قرار داده؟ آیا جز این است که یک آفریدگار مدبّر، دانا و توانا همه ی این قابلیت ها و قوانین را در طبیعت جاری کرده است؟

اگر ماشین پیچیده ای را ببینی که بتواند در طول زمان، خود را بر اساس نیازهایش تکامل بدهد، آیا با خودت نمی گویی عجب مهندس ماهر و دانشمندی داشته؟ آیا اگر کسی بگوید این ماشین پیچیده و عظیم چون خودش کار خود را پیش می برد، پس نیازی هم نداشته از اول کسی آن را درست کرده باشد، به عقلش شک نمی کنی؟ پس چطور بگوییم با پذیرش فرضیه تکامل گرایی، می توان به این نتیجه رسید که خدایی وجود ندارد؟!

بنابراین، با آنکه هنوز اشکالات و سوال های زیادی در این فرضیه وجود دارد و ممکن است یک روزی نادرستیِ آن ثابت شود، اما با فرضِ اینکه نظر داروین درست باشد، باز هم خداپرستی زیر سوال نمی رود. بلکه می توان تکامل گرایی را یکی از دلایل محکم و نشانه های بزرگ برای حکمت خدا و هدفداری آفرینش عنوان کرد.

حالا که از تکامل گرایی صحبت شد، خوب است این را هم بدانی که: آنچه در تکامل گرایی با آموزه های دینی ما تضاد دارد، بحث خلقت انسان است. ما معتقدیم حتی اگر بقیه ی جانداران بنا بر فرضیه ی داروین بصورت تدریجی و تکاملی از گونه های قبلی به وجود آمده باشند و مثلا پستانداران تکامل یافته ی ماهی ها باشند یا گربه ها از نسل ببر باشند، خلقت انسان یک استثناست. به عقیده ی ما، خدای بزرگ با قدرت و اراده ی خود، جد اولیه ی ما (حضرت آدم) را به یکباره و مستقل خلق کرده، نه اینکه انسان در ادامه ی نسل میمون ها باشد. فرضیه ی تکامل و یا هیچ آزمایش یا فرضیه ی دیگری نمی تواند این نظر را که انسان ها بیرون از فرآیند تکامل و به یکباره خلق شده اند، رد کند. پذیرش این موضوع هم خللی به کلیت فرضیه تکامل گرایی وارد نمی کند. فقط آفرینش ما را متفاوت و استثنا شده از بقیه موجودات می داند.