حکم برگزاری جشن طلاق از دیدگاه اسلام

پرسش : برگزاری جشن طلاق از نظر اسلام چه حکمی دارد؟

پاسخ اجمالی :
آنچه که امروزه به عنوان «جشن طلاق» در برخی گروه های اجتماعی در حال رواج است، شاید در نگاه اول موضوعی کاملاً ناهمخوان با آموزه های دینی ارزیابی شود، اما حقیقت آن است که از دو دیدگاه می توان به این موضوع نگریست که از یک نگاه، چنین جشنی با آنچه اسلام به دنبال آن است در تضاد بوده، اما از نگاه دیگر نه تنها هیچ ناهمخوانی با تعالیم دینی ندارد، بلکه در قرآن و سنت بدان تأکید هم شده است.
بر این اساس، این جشن را در دو بخش مختلف مورد بررسی قرار خواهیم داد.
دیدگاه اول: جشن طلاقی که مورد پذیرش نیست
می دانیم که طلاق و جدایی زن و شوهر اگرچه به دلایلی در فقه و حقوق اسلامی مورد پذیرش قرار گرفته است، اما همواره به عنوان آخرین راه حل توصیه می شود و تأکید شده است که ناپسندترین حلال در پیشگاه خدا همین جدایی ها و از هم پاشیدگی خانواده ها است.
اکنون اگر هر رفتار و رویکردی در جامعه اسلامی رواج یابد که قبح طلاق را از بین برده، و جدایی را که اکنون موضوعی ناپسند در جامعه دینی است، انتخابی پسندیده وانمود کند و نابودی یک زندگی مشترک را نه به عنوان آخرین راه، بلکه به عنوان اولین و ساده ترین راه حل معرفی نماید، بدیهی است که چنین نتیجه ای مخالف با روح آموزه های اسلامی - که بر استحکام خانواده ها تأکید دارد - خواهد بود.
افزون بر این، اگر برگزاری چنین جشن هایی همراه با فخرفروشی، چشم و هم چشمی، رفتارهای حرام، کپی برداری از فرهنگ های غیر دینی و ... باشد، ناهمخوانی آن با تعالیم دینی واضح و آشکارتر خواهد شد.
به هر حال نباید این فرهنگ در جامعه رواج یابد که طلاق امری عادی بوده و حتی می توان قبل از آنکه زوجین اولین سالگرد ازدواج خود را گرامی دارند، از هم جدا شده و در پی آن، جشن و شادمانی به راه بیاندازند!!
دیدگاه دوم: جشن طلاقی که برگزاری آن ارزشمند است
در زندگی اجتماعی به هر حال و به هر دلیل، واقعه تلخ طلاق رخ می دهد و در مواردی هم گریزی از آن نیست. رخداد تلخ طلاق گاه حواشی و پیامدهای تلخ تری را نیز به دنبال دارد، مانند:
1. سرگردانی و آشفتگی خاطر فرزندانی که پدر و مادر را دیگر جدا از هم می بینند و نمی دانند که باید طرفدار و در کنار کدامشان باشند و نیز نگرانی والدین زن و شوهری که از هم جدا شده اند تا جایی که در بسیاری از موارد، زندگی عادی آنان نیز بعد از چنین طلاقی دچار اختلال می شود.
2. دشمنی و کدورت بین اعضای خانواده و نیز دوستان و آشنایان دو طرف که شاید بسیاری از آنها نه تنها هیچ نقشی در این اختلاف و جدایی نداشتند، بلکه صادقانه نهایت تلاش خود را برای جلوگیری از طلاق انجام دادند.
3. درگیر شدن با محاکم دادرسی جهت حل و فصل مشکلات مالی، حضانت فرزندان و ... که برخی از آنها شاید سال های سال به طول انجامد.
4. پایین آمدن شانس تشکیل زندگی جدید و موفق برای هر کدام از زوجین به ویژه برای بانوان.
همان گونه که مشاهده نمودید پیامدهای تلخ بعد از طلاق، گاه تلخ تر از خود آن می باشد. اما اکنون چاره چیست؟!
بیان شد که اسلام، طلاق را پذیرفته اما به عنوان آخرین راه حل و ناپسندترین حلالی که آن هم به معنای اعلان جنگ بین زوجین نیست!
زن و شوهری که از هم جدا شده اند دشمن هم نیستند، بلکه تنها آنان نتوانسته اند یک زندگی موفق مشترک را ادامه دهند. آنان می توانند در آینده و بعد از طلاق - البته با رعایت موازین مرتبط با روابط محرم و نامحرم - شریک کاری و یا تجاری هم باشند، در یک کاروان مسافرتی و یا در یک مهمانی مشترک حضور یابند، در مناسبت ها به هم هدیه دهند، ابراز محبت مشترک به فرزندان خویش داشته باشند، در بیماری ها از حال هم باخبر شده و در گرفتاری های سنگین به یاری هم بشتابند و ...!
اگرچه رعایت موارد فوق برای یک زوج جدا شده از هم، کمی آرمانی و دست نیافتنی به نظر می رسد، اما باید گفت که هرچه تقوای یک مسلمان بیشتر باشد حقوق طرف مقابل را بیشتر محترم داشته و به دشمنی ها دامن نخواهد زد.
در همین راستا توصیه هایی در دین مقدس اسلام وجود دارد و تدابیری برای یک طلاق بهتر و آرام تر در نظر گرفته شده است که توجه به آنها می تواند پیامدهای تلخ یک طلاق را کاهش دهد.
شاید بتوان مجموعه توصیه های اسلام در این زمینه را در این دو عبارت خلاصه کرد:
«زندگی شیرین و اگر نشد جدایی شیرین!» که هم خود این دستور العمل به صورت صریح در قرآن آمده و هم دیگر قوانین اسلامی مرتبط با طلاق در همین راستا است.
بر این اساس، ایرادی ندارد که این جدایی شیرین را در قالب مراسمی؛ مانند «جشن طلاق» اجرا کرد، البته به شرطی که چنین جشنی خالی از نکاتی منفی باشد که در دیدگاه اول به برخی از آنها اشاره شد.
«جشن طلاق اسلامی» و یا با تعبیری مناسب تر «مراسم طلاق اسلامی» می تواند با اهداف زیر برگزار شود:
1. دو طرف به همدیگر هدیه مناسبی بدهند، با توجه به این که اختیار طلاق در اختیار مرد است. در منابع دینی به مرد توصیه شده است که بعد از استفاده از چنین اختیاری، در حد توان و امکاناتش بهترین هدیه ها را برای همسر مطلقه اش تهیه نماید، اما مانعی نیست که زن نیز هدیه مناسبی برای شوهر سابقش تدارک ببیند.
2. به فرزندان خود که دیگر پدر و مادر را در کنار هم نمی بینند، اطمینان  دهند که این جدایی مانع از آن نخواهد شد که هر دو به فکر تأمین سعادت آینده آنها باشند. بر این اساس، صرف نظر از این که سرپرستی فرزندان بر عهده کدامشان باشد، و صرف نظر از این که آیا آنان ازدواج مجددی داشته باشند یا نه، فرزندان می توانند با آرامش و اطمینان از پشتیبانی پدر و مادر برخودار باشند و از دیدار هیچ کدامشان محروم نباشند، و با آرامش به زندگی عادی خود ادامه دهند.
3. علاوه بر مهمانی  دادن که به خودی  خود ارزشمند است، دو طرف به اعضای خانواده و دوستانشان که در این جشن شرکت کرده اند، اعلام  کنند که جدایی آنها موضوعی شخصی بوده و نباید در روابط افراد دیگر با هم تأثیری منفی بگذارد. به عنوان نمونه، والدین مرد و زنی که فرزندانشان از هم جدا شده اند می توانند در آینده روابط کاملاً طبیعی داشته باشند.
4. دو طرف متعهد  شوند که تمام حق و حقوقی را که دین و قانون برای طرف مقابل در نظر گرفته رعایت کنند، و اگر واقعاً به این نتیجه رسیدند که همسر سابقشان در ادای کامل برخی حقوق، دچار مشکلی اساسی و جدی می شود، تا جایی که ممکن است و در اقدامی اخلاقی از برخی حقوق خود صرف نظر نموده و یا اجرای آن را به تأخیر اندازند.
5. دو طرف به تمام حاضران اعلام کنند که برپایی این جشن، تنها برای دست یابی به مقاصد فوق بوده و برای تمامشان آرزو کنند که هیچ گاه آنان چنین جشنی را برگزار ننمایند!
اگر مراد از «جشن طلاق» چنین جشنی باشد، می توان آن را در راستای عمل به آموزه های دینی دانست، علاوه بر آن که بعد از تلخی طلاق، دست کم خاطره شیرینی برای طرفین، فرزندان، دوستان و بستگان باقی خواهد ماند و ارزش های اخلاقی اسلام در آن تجلی خواهد یافت، و اگر روزی طرفین تصمیم به بازگشت به زندگی نیز گرفتند، این گونه نیست که پیامدهای تلخ طلاق، مانعی در برابر این تصمیمشان شود.
آنچه در مورد نگاه مثبت به «جشن طلاق» مطرح شد، برگرفته از توصیه هایی دینی و قرآنی است که در ذیل به برخی از آیاتی که در این ارتباط از آنها استفاده شده، اشاره خواهیم کرد:
1. دو مرتبه می توان طلاق رجعی داد. به هر حال یا باید به خوبی زندگی کرد و یا آن که به خوبی از هم جدا شد و شما مردان حق ندارید که مهریه(و هدیه هایی) که به همسرتان دادید را بازگردانید، مگر آن که زن به خواست خودش پیشنهاد دهد که برای راضی کردن شوهرش به طلاق، بخشی از مهرش را می بخشد.[1]
2. زمانی که طلاق دادید و زنانتان به آخرین روزهای عده رسیدند، (و هنوز در مورد جدایی تردید دارید) پس یا تصمیم بگیرید که زندگی خوبی را ادامه دهید و یا به خوبی از هم جدا شوید و این گونه نباشد که هدفتان از نهایی نکردن طلاق این باشد که همسرتان را در تنگنا قرار داده، تا از برخی حقوق خود صرف نظر کند و هرکس این گونه رفتار کند در حقیقت به خود ستم کرده است.[2]
3. حتی اگر طلاق زن و شوهری نهایی شد و آنها دوباره تصمیم گرفتند که زندگی بهتری را آغاز کنند، شما اطرافیان نباید برای ازدواج مجددشان مانع تراشی کنید.[3]
4. مادران باید دو سال کامل به فرزندانشان شیر دهند. پدر هم باید خوراک و پوشاک کودک را تأمین کند، البته تنها به اندازه توان هر فرد به او تکلیف کردیم. نه پدر(به دلیل اختلاف با مادر) حق آسیب زدن به فرزند را دارد و نه چنین حقی برای مادر وجود دارد... .[4]
5. هنگام طلاق، هدیه ای شایسته به همسرانتان بدهید. ثروت مند به اندازه توانش و تنگ دست به اندازه توانش و این هدیه دادن، تکلیفی بر افراد نیکوکار است.[5]
6. اگر قبل از آن که زنانتان را به خانه ببرید، طلاقشان دادید، نصف مهر را به آنان بپردازید، مگر آن که گذشت کنند و اگر تمام مهر را بپردازید بهتر است و گذشت و نیکوکاری را در میانتان فراموش نکنید.[6]
7. و لازم است که شوهران، هدیه مناسبی به همسران مطلقه شان پرداخت کنند. این وظیفه ای برای افراد باتقوا است.[7]
8. ای همسران پیامبر! اگر آرزو دارید از زندگی ظاهری دنیا و زر و زیور آن بهره مند شوید(که فراهم سازی آن در توان و یا در شأن پیامبر نیست)، بیایید تا هدیه ای به شما داده و با شیرینی و زیبایی از شما جدا شوم![8]
9. ای افراد باایمان! اگر ازدواجی کردید و هنوز زنانتان را به خانه نبرده، تصمیم به طلاق گرفتید، آنان نباید عده نگه دارند. پس هدیه ای به آنان داده و با شیرینی از هم جدا شوید.[9]
10. تقوا داشته باشید. اگر همسران مطلقه تان مرتکب فساد و فحشا نشدند حق ندارید در زمان عده، آنها را از خانه بیرون کنید. آنان هم بیرون نروند ... شاید در این مدت خدا کاری کند(که دوباره به زندگی برگردید).[10]
11. گناهان و اشتباهات برخی از افراد، دامنگیر دیگران نخواهد شد.[11]
بر اساس آنچه گفته شد، اگر خدای ناکرده طلاقی رخ داد و طرفین به دنبال برگزاری مراسمی هستند که کاهش دهنده تلخی طلاق باشد، چه مناسب است که این مراسم بر اساس موازین و آموزه های اسلامی باشد.

منبع: اسلام کوئست
-------------------------------------
&&&&&&&&& پی نوشتــــــــــــــــــها :
[1]. بقره، 229.
[2]. همان، 231.
[3]. همان، 232.
[4]. همان، 233.
[5]. همان، 236.
[6]. همان، 23.
[7]. همان، 241.
[8]. احزاب، 28.
[9]. همان، 49.
[10]. طلاق، 1.
[11]. انعام، 164.