دعا درمانی چیست؟

دعا درمانی چیست و کیفیت آن چگونه است؟

دعا کردن از زمان های قدیم و سال های خیلی دور بین همه ی مردم رواج داشت. دعا کردن یا دعا درمانی در همه ی زمان ها مخصوصا در زمان گرفتاری و بیماری کاربرد بخصوصی داشته است. 

پیشینه دعا درمانی

پس از انقلاب صنعتی و ورود تکنولوژی به زندگی بشر تا حدی تأثیر دعا کم رنگ تر دیده شد تا حدی که تاثیر دعا را در سلامتی و ... انکار کردند. اما در این سال ها دانشمندان تاثیر دعا را در سلامتی و بیماری ها بسیار دانسته اند. همه ی افراد هنگامی که با یک آسیب جدی یا بیماری سخت مواجه می شوند، دست به دعا بر می دارند و از تواناترین طبیب هستی، شفا می جویند. 

امروزه نیز در سراسر جهان شاهد ظهور و توسعه بسیاری از روش های درمانی طب مکمل یک دید کلی نگری نسبت به جسم، ذهن و روح انسان هستیم. این دیدگاه در سال های اخیر از پذیرش بالایی برخوردار گشته و به طور اصول بدون پذیرفتن آن، هر گونه سخن از این نوع درمان ها، بی فایده و ناقص خواهد ماند. 

اصولا مشیت خداوند بر این قرار گرفته که مردم در این عالم برای رسیدن به مقصود از اسباب و وسایل موجود کمک بگیرند. در حدیث معروف از امام صادق علیه السلام آمده است: اراده الهی بر این قرار گرفته که همه چیز مطابق اسباب جریان یابد، به همین جهت برای هر چیزی سببی قرار داده است. بنابراین بی اعتنایی به عالم اسباب نه تنها توکل نیست، بلکه به معنای بی توجهی به سنت های الهی است و این با روح توکل ناسازگار است.

پس به طور خلاصه، توکل بر خداوند یعنی اعتماد کردن به او و واگذار کردن کار به او و تسلیم اراده او بودن و استقلال ندادن به اسباب و توجه کامل به مسبب الاسباب یعنی خداوند متعال. یعنی در عین استفاده از اسباب (درمان) توجه داشته باشیم که اسباب از خود چیزی ندارند و در تأثیر مستقل نمی باشند بلکه تکیه گاه آنها نیز خداوند متعال است. در مورد دعا باید اثبات کنیم که دعا درمان است و همچنین باید اثبات کنیم دعا درمان عام برای کل بیماریهاست. 

معنی کلمه ی دعا

۞ دعا از جهت لغوی به معنای «کسی را صدا زدن- کسی را خواندن» و «خواندن و حاجت خواستن و استمداد»

۞ تأثیر دعا را بسیاری از افراد تجربه کرده اند، آنهایی که انرژی درمانی کار کرده اند، می گویند دعا انرژی را زیاد میکند. عده ای بر این باور هستند که دعا فعالیت های سلول را بیشتر میکند. 

۞ دعا موجب افزایش انرژی مثبت و دفع انرژی منفی میشود. 

۞ دعا سیستم ایمنی بدن را قوی می کند چرا که دعا موجب افزایش انرژی مثبت و دفع انرژی منفی می شود, در نتیجه سیستم دفاعی بدن تقویت میشود. 

۞ نسبت به نود و پنج درصد بیماری ها دعا داریم علاوه بر دعاهایی که عمومیت دارند. مانند داروهایی که بعضی عمومیت دارند و بعضی برای بیماری خاصی هستند دعا نیز همین گونه است. مانند دعای تب، سرماخوردگی، سرطان، فلج، لقوه، شب کوری، شب ادراری و همینطور باقی بیماری ها.

فضیلت و آثار دعا از دیدگاه قرآن

۞ خداوند متعال در قرآن کریم می فرمایند: «قُلْ ما يَعْبَؤُا بِكُمْ رَبِّي لَوْ لا دُعاؤُكُمْ فَقَدْ كَذَّبْتُمْ فَسَوْفَ يَكُونُ لِزاماً»

بگو: «پروردگارم براى شما ارجى قائل نيست اگر دعاى شما نباشد؛ شما (آيات خدا و پيامبران را) تكذيب كرديد، و (اين عمل) دامان شما را خواهد گرفت و از شما جدا نخواهد شد!».

خداوند در این آیه بیان میکند که اگر دعا نبود هیچ جایگاه و اهمیتی برای مردم قرار نمی داد. بنابراین از این کلام فهمیده میشود که جایگاه و منزلت انسان در نزد خداوند به اندازه ی دعا کردن اوست.

برخی گفته اند که در این آیه منظور از دعا «عبادت و پرستش خداوند» است. ولی این درست نیست، بلکه آنچه که از امامان معصوم علیه السلام درباره ی این آیه نقل شده است، نشان می دهد که منظور از دعا در این آیه همان دعایی است که در عرف شرع فهمیده میشود.

مضمون این آیه نشان دهندۀ آن است که اهتمام خداوند به انسان از سوی دعا سرچشمه می گیرد، یعنی همان حاجت خواستن، که اهتمام خداوند شامل دادن نعمت – سلامتی و ... است. 

۞ خداوند متعال می فرماید: «فَلَوْ لا إِذْ جاءَهُمْ بَأْسُنا تَضَرَّعُوا وَ لكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ»

چرا هنگامى كه مجازات ما به آنان رسيد، (خضوع نكردند و) تسليم نشدند؟! بلكه دلهای آنان قساوت پيدا كرد.

خداوند متعال در این آیه 3 هشدار می دهد که اگر کافران تضرع و زاری می نمودند، خداوند سختی و ناگواری و ختم و عذاب و ناراحتی های آنان را برطرف می نمود. البته منظور از ناراحتی ها انواع ناراحتی های جسمی و روحی و عذاب را شامل میشود.

لذا خداوند متعال در آیه ی شریفه اشاره به این مطلب دارد که انسان در تمام گرفتاری ها مانند بیماری و مشکلات روحی و جسمی باید به خداوند متوسل شود و دعا را فراموش نکند.

دعای آیت الله خوانساری در زمان بیماری :

آیت الله سید احمد خوانساری نقل میکند که در خوانسار بیماری واگیرداری شایع شده بود و در اغلب خانه ها یک نفر یا بیشتر از دنیا رفتند؛ مگر خانه هایی که هر روز این دعا را بعد از نماز صبح می خواندند که به آنها هیچ صدمه ای وارد نشد! و این مرجع بزرگ عالم تشیع، به جهت اهمیت و مجرب بودن این دعای شریف، از یک خطاط با ایمان درخواست کردند که این آیات را بنویسند، و آن را بین فرزندان و خویشاوندان خود توزیع کردند. و آن دعا این است:

«قُلْ لَنْ یُصِیبَنا إِلَّا ما کَتَبَ اللَّهُ لَنا هُوَ مَوْلانا وَ عَلَى اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ‏[10]

وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللَّهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِنْ یُرِدْکَ بِخَیْرٍ فَلا رَادَّ لِفَضْلِهِ یُصِیبُ بِهِ مَنْ یَشاءُ مِنْ عِبادِهِ وَ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ ‏[11]

وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللَّهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ [12]

وَ کَأَیِّنْ مِنْ دَابَّةٍ لا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ یَرْزُقُها وَ إِیَّاکُمْ وَ هُوَ السَّمِیعُ الْعَلِیمُ [13]‏

ما یَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلا مُمْسِکَ لَها وَ ما یُمْسِکْ فَلا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ [14]‏

قُلْ أَ فَرَأَیْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ أَرادَنِیَ اللَّهُ بِضُرٍّ هَلْ هُنَّ کاشِفاتُ ضُرِّهِ أَوْ أَرادَنِی بِرَحْمَةٍ هَلْ هُنَّ مُمْسِکاتُ رَحْمَتِهِ قُلْ حَسْبِیَ اللَّهُ عَلَیْهِ یَتَوَکَّلُ الْمُتَوَکِّلُونَ ‏[15]

حَسْبِیَ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ [16]

‏ وَ أَمْتَنِعُ بِحَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ مِنْ حَوْلِهِمْ وَ قُوَّتِهِمْ وَ أَسْتَشْفِعُ‏ بِرَبِّ الْفَلَقِ مِنْ شَرِّ ما خَلَقَ‏ وَ أَعُوذُ بِمَا شَاءَ اللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ.» [17]

۞  ۞  ۞  ۞  ۞  ۞

آیت الله سید احمد خوانساری گفتند :

این آیات در کنار هم یک وجود خاصی پیدا کرده است که انشاء و جعل آن توسط امام معصوم علیه السلام است. مثل داروهای ترکیبی که اثر مکمل چند دارو را در یک دارو جمع میکند، همین ترکیب در معنا و تفسیر این معجون هم وجود دارد و توجه به این حقیقت و معنا است که بلا را دور میکند لذا چند جمله ای در توضیح آیات این دعا عرض می کنم و رفع زحمت می کنم.

این دعا در واقع ترکیبی از 6 آیه از آیات کریمه قرآن و بخشی از یک آیه هفتمی هست که هرکدام خواص و آثاری دارند و اینجا در کنار هم، ترکیب معنایی جدیدی پیدا کرده اند و آثار خاصی دارند.

دعای مرحوم آیت الله خوانساری (ره) به هنگام بیماری

تحقیق درباره تاثیر دعا بر چند بیماری :

دعا درمانی، يكی از روش های درمان كل نگر است كه اثربخشی آن در مورد بيماری های مختلفی نظير بيماری های قلبی ـ عروقی، روماتوئيد آرتريت و ناباروری ثابت شده است. هدف اين مطالعه تعيين اثر دعا درمانی روی فريتين و هموگلوبين بيماران مبتلا به تالاسمي ماژور است. اين بيماری در افراد مديترانه ای و نيز ايران بيش از ساير ملل ديده میشود. تالاسمی ماژور، شديدترين فرم اين بيماری است كه در آن فقدان كامل پروتئين بتا در هموگلوبين، منجر به كم خونی تهديد كننده حيات میشود.

به طوری كه زندگی فرد لزوما به تزريق منظم خون و مراقبت های مكرر پزشكی بستگی دارد از طرف ديگر تزريق مكرر خون كه برای درمان اين بيماران ضرورت دارد منجر به انباشتگی آهن و افزايش فريتين سرم در اين بيماران میشود كه بايد با درمان شلاتور مناسبی (Chalating agent)  مانند دفروكسامين فريتين سرم زير 1000 نانوگرم در ميلی ليتر نگه داشته شود، سمی نخواهد بود.

اين مطالعه آزمايشی روی هفت بيمار كه به يک كلينيک مراجعه می كرده اند انجام شده است. اين بيماران علاوه بر درمان معمول خود، دعا درمانی را نيز دريافت كرده اند. جهت تحليل آماری از نرم افزار SPSS استفاده شده است. در اين مطالعه 7 بيمار مورد مداخله قرار گرفتند كه 6 نفر (85.6 درصد) مونث و يک نفر (14.3 درصد) مذكر بودند.

قبل از مداخله حداقل هموگلوبين 7.5 و حداكثر آن 10.7 بود و ميانگين هموگلوبين بيماران 9.7 (انحراف معيار 0.45) گرم در دسی ليتر بود. فريتين بيماران نيز در 5 بيمار در دسترس بود كه ميانگين آن 2246.8 با ميانه 1580 بود. ميانگين هموگلوبين بيماران پس از مداخله به 10.8 رسيد (خطای استاندارد 0.242) كه اين اختلاف از نظر آماری معنی دار است (P=0.028). متوسط كاهش فريتين 566 واحد با خطای استاندارد 313.1 و ميانه 780 بود. در 4 مورد از بيماران فواصل دريافت خون (ترانسفوريون) به حدودا دو برابر افزايش يافت.

نخستين بار است كه اين روش در مورد بيماران تالاسمی به كار گرفته میشود و اثربخشی آن در كاهش فريتين، افزايش هموگلوبين و افرايش فواصل خونگيری بيماران در اين مطالعه كوچک نشان داده شده است و برای اثبات اين اثر مطالعه كارآزمايی بالينی ضرورت دارد. بنابراين در صورت وجود بستر مساعد جهت انجام چنين پژوهش هايی به صورت گسترده تر، انجام اين بررسی بر روی تعداد بيشتری از بيماران و ارزيابی تاثير اين روش روی شاخص های سلامت روان آنها در مرحله بعدی قرار دارد. 

دعا برای شفای بیماران

احادیثی درباره دعا درمانی:

در مورد اینکه دعا درمان است روایات زیادی وجود دارد. 

۞ امام رضا علیه السلام در تفسیر قول پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید:

لِكُلِ دَاءٍ دَوَاءٌ سَأَلْتُهُ عَنْ ذَلِكَ فَقَالَ لِكُلِّ دَاءٍ دُعَاءٌ فَإِذَا أُلْهِمَ الْعَلِيلُ الدُّعَاءَ فَقَدْ أُذِنَ فِي شِفَائِهِ. 

یعنی مراد از اینکه برای هر بیماری درمانی این است که برای هر بیماری دعا است. پس وقتی به بیمار الهام میشود که دعا کند همانا خداوند اذن به درمان او داده است.

۞ روایت صحیح السند در کافی می فرماید:

عَلَيْكَ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّهُ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاء.

یعنی بر تو باد دعا زیرا درمان همه بیماری ها است.

۞ در فقه الرضا علیه السلام آمده است:

لَا يَذْهَبُ بِالْأَدْوَاءِ إِلَّا الدُّعَاءُ وَ الصَّدَقَةُ وَ الْمَاءُ الْبَارِد.

یعنی چیزی بیماری ها را از بین نمی برد مگر دعا و صدقه و آب سرد. 

۞ روایت دیگری می فرمایند:

عَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فَإِنَّهُ شِفَاءٌ مِنْ كُلِّ دَاءٍ [وَ] إِذَا دَعَوْتَ فَظُنَّ أَنَّ حَاجَتَكَ بِالْبَاب.

یعنی بر شما باد دعا کردن زیرا شفاء از هر بیماری است. هنگامی که دعا کردی باید گمان داشته باشی حاجتت دم درب است.

۞ روایتی را از حضرت امام علی بن موسی الرضا علیه السلام هست که فرموده اند:

لِكُلِّ دَاءٍ دُعَاءٌ.

یعنی برای هر مریضی دعائی است. 

فَإِذَا أُلْهِمَ الْعَلِيلُ الدُّعَاءَ فَقَدْ أُذِنَ فِي شِفَائِهِ.

هنگامی که به مریض دعاء الهام می شود همانا اذن در شفاء او داده شده است.  (مکارم الاخلاق)