آسیب شناسی اثرات اینترنت بر خانواده - بخش اول
امروزه گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به گونه ای است که در هر کجای زندگی انسان، جلوه های حضور فناوری اطلاعات و ارتباطات به چشم می خورد. اینترنت و سرویس های ارائه شده در قالب آن، در عین حال که ابراز مفیدی برای کسب و تبادل اطلاعات است اما می تواند مخرب نیز باشد. در این نوشتار با ضیاءالصالحین همراه باشید تا در مورد آسیب شناسی و تاثیر فضای مجازی بر خانواده بیشتر بدانید.
مقدمه
هدف نهایی این پژوهـش، کـشف ابداع و تبیین توصیه ها و سیاست هایی مؤثر، برای کاهش پیامدهای نامطلوب فضای سایبر و بهره گیری شایسته از فرصت های پدیـد آمـده از فـضای سایبر است. فضای سایبری نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی اسـت با اینکه عمر خیلی زیادی ندارد، به خوبی توانسته در زندگی مردم در سنین مختلف جا باز کند.
مردم از گـروه هـای اجـتماعی متفاوت در فضای مجازی گردهم آمده اند و بدون محدودیت هر لحظه در هـر کـجا که باشند می تواند با هر نقطه ای از جهان که بخواهند ارتباط برقرار کند. و این امر به مـرور زمان مـیزان کـنترل خانواده ها و مدارس آموخته های نسل جدید و نیز کیفیت و جهت گیری های آموزشی و تـربیتی خـانواده هـا، مدارس و جامعه را متأثر ساخته است.
بنابرین لازمة ی تعادل در این محیط های مجازی برخورداری از یـکسری مـهارت های فـنی و فناوری است. اینترنت و سرویس های ارائه شده در قالب آن، در عین حال که ابزار مفیدی برای کسب و تـبادل اطـلاعات است اما می تواند مخرب نیز باشد، به بیان دیگر، اینترنت ابزار قدرتمندی اسـت کـه هـم می تواند باعث فساد گردد و هم ابزار آموزش و تعلیم و رشد علمی، فرهنگی و اجتماعی نوجوانان را فـراهم آورد.
در نـتیجه بررسی مسائل مربوط به این شبکه ها جهت اتخاذ تصمیمات صحیح و برنامه ریـزی دقـیق تـوسط مسئولان فرهنگی و اجتماعی و نیز والدین ضروری است. حال با توجه به این مقدمه این سـؤال مـطرح می شود که تأثیرات فضای مجازی چیست و چگونه می توان از تأثیرات زیـانبار آن پیـشگیری نـمود.
اهمیت تحقیق
با توجه به اهمیت فضای مجازی در توسعه جوامع در جامعه ی ما نیز در سال هـای اخـیر بـه فناوری اطلاعات ارتباطات توجه زیادی شده است ولی در این رابطه آسیب های جـدی وجـود دارد که ضروری است به ریشه یابی آن پرداخت. «کشور ما از نظر بهره مندی از اینترنت در بین 187 کشور جـهان رتـبه ی 87 دارد که 35٪ استفاده کنندگان اینترنت را قشر جوان تشکیل می دهند و میانگین مصرف شـده بـرای اینترنت 52 دقیقه در هفته (صادقیان، 1384) شبکه های دوسـت یـابی در کـشور ما در میان جوانان رتبه ی سوم در این شـبکه هـا کسب کرده اند (ستارزاده، 1386). فرهنگ رسانه ای اینترنت، فضای ذهنی جوانان را اشتغال کـرده و از آن مـهمتر، نمایانگر نقش خانواده در کنار ایـن ابـر رسانه است کـه والدیـن روی فـرزندان خود تا چه حد کنترل تـربیتی و نـظارت اخلاقی دارند.
بروز آسیب های نوظهور می تواند زمینه ساز نوع جدیدی از آسـیب هـای اجتماعی و روانی باشد، به همین دلیـل، برنامه ریزی برای شـناسایی، پیـشگیری و کاهش آسیب های نوظهور لازم و ضـروری اسـت. در این مقاله سعی شده است به آسیب های مرتبط با اینترنت بویژه عـضویت در شبکه های اجتماعی مجازی پرداخـته و بـرای رفـع این گونه مـعضلات پیـشنهاداتی ارائه می گردد.
مـبانی نـظری در مورد تأثیرات فضای مجازی و تربیت اسلامی یکی از بزرگترین مسائل اجتماعی که جوامع امروزی بـه آن مـبتلا هستند، ضعف بنیاد خانواده است. از آنـجایی کـه مشکلات خـانواده بصورت نا به هنجاری اجتماعی بروز می کند، خانواده و سلامت آن از اهمیت فوق العاده ای برخوردار هستند.
صرف نظر از آمار و ارقام بالا و روزافزونی که در مـسائلی مـانند بالارفتن سن ازدواج طلاق فرار از منزل، فـحشا و سـایر مـسائل خـانوادگی وجـود دارد، سرد شدن ارتباطات عـاطفی، نـارضایتی ها از زندگی خانوادگی است که باعث ناکامی و شکست های بزرگی در زندگی جوانان شده است.
اینها نـشان از مـشکلات عـمیقی در سطح خانواده دارد که به نوعی باید ریـشه یـابی و درمـان شـوند. یـکی از زمـینه های اصلی در بروز مشکلات خانوادگی و اصولاً نارضایتی از زندگی مشترک، فضای مجازی است که تحت تأثیر تولیدات رسانه ای به وجود آمده و باعث شده تا سطح توقع و ارضاء از زنـدگی های مشترک را بویژه در میان نسل جوان بالا ببرد.
تحت تأثیر این فضا، آنچه جوان باید از زندگی مشترک انتظار داشته باشد. به نوعی تحریف می شود و لذت و صمیمیتی که از برنامه هـا و مـحتویات رسانه ها، مانند فیلم ها و سریال ها در اذهان جوانان نقش می بندد تا حد بسیار زیادی در زندگی طبیعی قابل دستیابی نخواهد بود و این می تواند تبعات زیانباری برای آینده ی جوانان بـه هـمراه داشته باشد.
اعتیاد به اینترنت
یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است و در جامعه ی ما نیز با گسترش روز افزون اینترنت شاهد این مـسئله هـستیم نتیجه ی پژوهش های انجام شـده در کـشور ما نشان می دهد که بیشترین استفاده کنندگان از اینترنت جوانان هستند و 35٪ از آن ها به دلیل حضور در چت روم، 28٪ برای بازی های اینترنتی، 30٪ بـه مـنظور چک کردن پست الکـترونیکی و 25٪ به دلیل جستجو در شبکه های جهانی هستند (رحیمی، 1390). اعتیاد به اینترنت می تواند مشکلات جدی تحصیلی و خانوادگی برای مخاطبان به وجود آورد اگر استفاده کنندگان از اینترنت نتوانند به مدت 1 ماه دوری از ایـنترنت را تـحمل کنند، در معرض خطر اعتیاد به آن قرار دارند.
و متأسفانه شاهد این پدیده در میان جوانان هستیم. بطوری که برخی از جوانان شب ها را تا صبح با اینترنت می گذرانند و تمام صبح را خواب هـستند و ایـن مسئله آغـازگر آسیب های متعدد دیگر نیز می شود. از جمله این آسیب ها می توان به آسیب های خانوادگی، ارتباطی، عـاطفی، روانی، جسمی و اقتصادی اشاره کرد (رحیمی، 1390).
آسیب فکری:
استفاده از حد مـتعارف از ایـنترنت بـه وابستگی شدید روانی و فکری می انجامد
آسیب جسمانی:
فشارهای عصبی، چاقی، انزوا و چشم درد...
آسیب های اجتماعی و فـرهنگی:
گـاه مشاهده می شود که افراد چنان در اتاق های گفتگو غرق میشوند که حـتی زمـان صـرف غذا را فراموش می کنند، این ها علایمی شبیه الکلی ها یا معتادان دارند. بسیاری از آنـان از بی خوابی رنج می برند، خسته اند و روابطشان با اطرافیان به حداقل رسیده است.
گـسست فکری و عاطفی:
با ورود بـه ایـنترنت و رایانه به درون خانواده ها بین والدین و فرزندان جدایی فکری عاطفی و فیزیکی رخ میدهد و پیشرفت خیره کننده فناوری تأثیرات محسوس و نامحسوس زیادی را بر زندگی دختران گذاشته است.
آسیب های اجتماعی ناشی از ایـنترنت
سوق دادن جوانان به سوء استفاده از وبلاگ ها و وبسایت ها اینترنتی علاوه بر مسائل خلاف اخلاق و عفت عمومی (نظیر تشویق به رابطه ی جنسی نامشروع) شامل موارد زیر است:
1- توهین به ائمـه و مـقدسات ( به علت عدم نظارت خانواده)
2- توهین به قومیت های مختلف
3- سایت های الحادی که نوجوانان و جوانان را به شیطان پرستی و پذیرش عقاید و سایر فرقه های ضاله تشویق می کند
منبع: مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، شماره 4 , جعفریان، حمید
مطالب مرتبط
