شعرای استان فارس/ شعرای شیرازی

شعرای استان فارس/ شعرای شیرازی

استان فارس و شهر شیراز تعداد بسیاری از بزرگان شعرای شیرازی که آمار ایشان به صدها نفر می رسد را در بر گرفته است که برخی از آنها را ذکر می کنیم: 

1. بابا کوهی شیرازی: محمد بن عبد الله معروف به بابا کویه یا بایا کوهی شیرازی عارف مشهور و شاگرد ابی عبد الله خفیف شیرازی و ابو سعید ابو الخیر و غیر این دو، او در سال 420 یا 422 پس از مسافرت و سیاخت شهر های زیادی در شیراز جان سپرد و در تکیه مشهورش دفن گردید.

2. زکی شیرازی: عبد الله بن ابی تراب بن بهرام بن زکی استاد قاضی بیضاوی و قطب شیرازی و ابی بحاش ظهیر مرغش میباشد، بیضاوی کرامت زنده شدن پس از مرگ را به او نسبت داده است، او در سال 677 درگذشته است.

3. سعدی شیرازی: حکیم و عارف، مشرف بن مصلح الدین بن عبد الله شیرازی بزرگترین شاعران ایران در قرن هفتم و برجسته ترین ایشان در غزل که مدح سلطان سعد الدین زنگی را می گفته است و به این سبب به سعدی متخلص گردیده است در دهه اول از این سده به دنیا آمد و در 17 ذی الحجه 691 در شیراز وفات یافت، قبرش زیارت گاه مشهوری است و اشعار زیاد و دیوان های متعددی دارد که بوستان و گلستان و غیر این دو از آنها است.(بیشتر بخوانید)

4. مجد همکر شیرازی: اصل او از یزد است و ساکن شیراز بوده است او ملک الشعراء اتابک سعد بن زنگی و نیز ندیم وی بوده است و با اوبه بازی نرد می پرداخته چرا که در این بازی مهارت داشته است، سپس وزیر شده و پس از آن به اصفهان رفته و صاحب دیوان جوینی را مدح کرده است، او معاصر سعدی بوده است و در سال 695 وفات یافته است.

5. حافظ شیرازی: نام او بسیار مشهور است و هیچ شاعر ایرانی نه قبل از وی و نه پس از او به شهرتش نرسیده است، او خواجه شمس الدین محمد است که حافظ شیرازی خوانده می شود و این به جهت حفظ قرآن است که خودش هم در بعضی از اشعارش به آن اشاره می کند :

ندیدم خوشتر از شعر تو حافظ
به قرآنی که اندر سینه داری

به دیوان او لسان الغیب گفته می شود و مشهورترین دیوان های فارسی است حافظ دیوانش را در زمان حیات خود جمع نکرد بلکه بعضی از معاصران و مصاحبانش پس از وفات او آن را جمع کردند این دیوان به زبانهای متعدد ترجمه شده است و شروح زیادی دارد.

حافظ شیرازی در سال 729 هجری در شیراز متولد شد و در حدود 792 با اختلافی که در تواریخ هست وفات کرد، قبر او در شیراز در مزار معروف حافظیه قرار دارد که برای تبرک و زیارت به آنجا می روند.(بیشتر بخوانید)

6. مشتاق شیرازی: اسم او ملا حسین قصه خوان است در شیراز متولد شد و در سال 905 وفات یافت او دیوانی هم دارد.

7. مکتبی شیرازی: او معلم کودکان در مسجد بردی در شیراز بوده است و تخلص خود را از شغل خود گرفته است وی قصد داشت پنجگانه ای در قبال خمسه نظامی که لیلی و مجنون و مخزن الاسرار آن معروف است، به نظم در آورد، کتاب کلمات علیّه غراء که 60 کلمه از کلمات امام علی علیه السلام را به نظم در آورده است از آن اوست این کتاب در تهران در 1500 بیت به چاپ رسیده است این شاعر در سال 916 وفات کرده است.

8. اهلی شیرازی: او محمد، متخلص به اهلی عارف و شاعر، متوفی در شیراز به سال 942 است کلیات اهلی از آن اوست که بخشی از آن به نام خرد نامه اهلی در کتابخانه مجلس موجود است.

9. امری شیرازی: اسم او قاسم و تخلص وی امری یا امیری است او درعلم اعداد و رموز نقاط تبحر داشته است، از جانب دشمنانش به کفر و زندقه متهم گشت و شاه طهماسب چشم او را در سال 973 در آورد و در شیراز به دست عوام در سال 999 به قتل رسید.

10. شعله شیرازی: اسم او اغو پور خان فرزند امام قلی خان جاکم فارس فرزند الل وردی خان افشار است، همزمان با کشته شدن پدرش امام قلی خان چشم او به دست شاه صفی در 1043 در آورده شد.

11. رضا شیرازی: اسم او حکیم شاه رضا شیرازی است وی از فضلا و حکما است او دیوانی به نام حکیم شاه رضا دارد در عصر سلطان اکبر پادشاه به هند سفر کرده و در همانجا هم وفات یافته است.

12. سکوت شیرازی: او در اصفهان نزد نور علی شاه و مشتاق علی شاه تلمذ کرده است آنگاه به وطن خود شیراز بازگشته و حسین علی میرزا فرمانفرما قصد داشت برای خوشنودی عوام او را به قتل برساند اما وی با حلم و سکوت خود از مهلکه نجات یافت، او در سال 1239 وفات کرد و به جای خود حاج محمد حسین را باقی گذارد او در شاه چراغ مدفون گردید و وصال شیرازی هم در مرگ او رثاء گفت.

13. منظور شیرازی: اسم او محمد ابراهیم دنبلی است از ندیمان سلطان فتحعلیشاه است و در سال 1254 وفات کرده او دیوانی هم دارد.

14. سیاف شیرازی: نام او حاج علی اصغر از فرقه صوفیه است که درسال 1262 وفات یافته است از او منظومه گنج الاسراردر پنج جلد در کتابخانه رضوی موجود است و نیز یک مثنوی به نام جنان وصال در هفت جلد از آن اوست.

15. بسمل شیرازی: او میرزا علی اکبر نواب شیرازی است که در شعر خود ملقب به بسمل است وی درسال 1187 متولد و 1263 در شیراز متوفی شده است او شاگرد حاج محمد حسن قزوینی ساکن شیراز و صاحب کتاب ریاض الشهاده است او در شعر اضافه ای به دیوان او کتاب اندرزنامه منظوم و نیز تالیفاتی در علوم دیگر دارد.

16. بیدل شیرازی: او حاج میرزا رحیم فرزند محمد طبیب اصفهانی است که به دستور کریم خان زند به شیراز آمد بنابراین بیدل در آنجا متولد شد، اجداد او اطباء دربار صفوی بودند او به فخر الدوله ملقب شده وطبیب دربار فتحعلیشاه بوده است و بعد از مرگ او و جلوس محمد شاه به حج رفت و بازگشت و در قم وفات یافت.

17. وصال شیرازی: میرزا محمد شفیع فرزند محمد اسماعیل شیرازی متخلص به وصال، شاعر مشهور به میرزا کوچک در 1197 متولد و در سال 1268 وفات یافته است ابتدا تخلص او مهجور بوده و سپس مرشد او عارف سید ابو القاسم (سکوت) آن را به وصال تغییر داده است دیوان وصال و بزم وصال که فارسی و در غالب مثنوی است از اوست دیوان او در شش هزار بیت در مرثیه است. (بیشتر بخوانید)

18. حجاب شیرازی: او فتحعلی فرزند جعفر شاعر و خطاط شیرازی است وی در شیراز در سال 1269 وفات کرده و در شاه چراغ مدفون گردیده است او دیوان شعری دارد و نمونه ای از خط خوب او به صورت دو کتاب (سبحْة الابرار ) و (اللوایح) باقی است.

19. حکیم شیرازی: او میرزا محمود فرزند وصال شیرازی است که متخلص به حکیم است او شاعری خوشنویس بوده و در سال 1234 متولد و در 1274 وفات یافته، از او دیوان شعری باقی است.

20. داوری شیرازی: اسم او محمد است و فرزند سوم میرزا کوچک وصال شیرازی است در 1238 متولد و در 1284 وفات کرده است دیوان داوری شیرازی از آن اوست.

21. سامانی شیرازی: اسم او محمد حسن فرزند حبیب الله معروف به حکیم قاانی است در شیراز متولد گردید و به همراه پدرش ساکن تهران شده و به تحصیل اشتغال یافت تا اینکه در فنونی چند مهارت پیدا کرد وی در سن جوانی در سال 1285 وفات کرده و دیوانی از خود به جای گذارد.

22. توحید شیرازی: اسم او میرزا اسماعیل فرزند میرزا محمد شفیع مشهور به میرزا کوچک که متخلص به وصال شیرازی است، میباشد، که پنجمین فرزند وصال است در 1236 متولد و با مرض وبا در 1286 در حالی که فرزندی از خود به جای نگذاشت وفات کرد او دیوانی هم دارد دیوان او را برادرش که متخلص به یزدانی است با زحمت بسیار جمع کرده تا به 2500 بیت رسید.

23. محرم شیرازی: اقا ضیاء الدین علی محمد فرزند عالم نور الدین محمد از نوادگان شاهرخ و فرزندان صفویه است، درسال 1265 از شیراز به عراق مسافرت کرد، دیوان او در 10 هزار بیت است.

24. مرشد شیرازی: او فرزند خواجه میرک شیرازی است، دیوان مرشد از اوست، برادر وی مسعود هم شاعر بوده است.

25. وقار شیرازی: میرزا احمد فرزند وصال شیرازی متخلص به وقار است، در 1232 متولد و در 1289 وفات یافت، دیوان شعری به فارسی به نام بهرام و بهروز که در بمبیی چاپ شده است از او باقی مانده است.

26. رحمت شیرازی: او میرزا عبد الله فرزند محمود متخلص به حکیم فرزند وصال شیرازی است، او دیوان شعری هم دارد.

27. روحانی شیرازی: او میرازا علی فرزند میر عبد الوهاب یزدانی فرزند وصال شیرازی است در شیراز در سال 1257 متولد گردید و در ادب و خط و نقاشی مهارت پیدا کرد او در سال 1288 به بمبیی سفرنمود و با نجفقلی میرزا به سیاحت آن بلاد پرداخت و آنچه دید تحت عنوان سفرنامه نوشت، برای بار دوم درسال 1297 به هند رفت و بازگشت، از جمله آثار او به نظم کشیدن بینوایان ویکتور هگو و نیز گلشن وصال در حالات نزدیکانش می باشد.

28. شکیب شیرازی: اسم او میر عبد الوهاب و شاگرد میرزا کوچک وصال شیرازی است.

29. محمد صالح شیرازی: او از شیراز به اصفهان هجرت کرد در همان جا جان سپرد.

30. صبوحی شیرازی: او نانوایی شاعر بوده است.

31. ضیاء شیرازی: او میرزا قاسم فرزند محمد حسین (همدم) فرزند میرزا علی (فخر) فرزند میرزا رحیم (بیدل) شیرازی است.

32. فرهنگ شیرازی: او میرزا ابو القاسم فرزند میرزا کوچک است که متخلص به وصال می باشد، در سال 1242 متولد و در 1309 وفات یافته است، او در نگارش و زیبایی خطوط هفتگانه به پدرش اقتداء کرده است، وی شاعری است که به فارسی وعربی شعر دارد و به فرهنگ متخلص شده است ولادت و مرگ او در شیراز بوده است شاگرد پدر و برادرش اکبر میرزا احمد وقار بوده است که وی از او فن شعر و ادب را فراگرفته است، همچنین ریاضایات و علم جفر و رمل و زبان فرانسه هم درس گرفته بود، او با صاحبان فن و شعرا معاصرش پیوند های مستحکمی داشته است، آثار او عبارتند از :

1. ترجمه البارع فی احکام النجوم (فارسی در علم نجوم) که ترجمه کتاب علی ابن ابی الرجال شیبانی است، و هشت جزء دارد دو جزء را با حمایت معتمد الدوله حاکم فارس تمام کرد و باقی آنرا میرزا محمد امین موسوی خراسانی تکمیل کرد.
2. دیوانی (فارسی ـ عربی در شعر) که حدود ده هزار بیت دارد بعضی از قصاید او در مجمع الفصحاء و دانشمندان فارس نقل شده است.
3. ذخر السفاهه علی طب البلاهه (سکنجبینیه، فارسی/ متفرقات) این کتاب نقدی است با ریشخند نسبت به کسانی که در کتابت سخت و غامض قلم میزنند و یا بی مناسبت از موضوعی به موضوع دیگر منتقل میشوند، ضمنا مسایلی در فقه و حدیث و موسیقی و هندسه و عروض و جفر را هم متعرض شده است.
4. رساله ای در خانواده وصال (فارسی/ تراجم) این کتاب را به درخواست میرزا حسن فسایی مولف فارسنامه ناصری تالیف کرده است.
5. شرح حدایق السحر (فارسی/ تراجم) این کتاب شرحی است برای کتاب رشید الدین وطواط که در سال 1297 هجری انرا تالیف کرده است.
6. فرهنگ فرهنگ (فارسی ـ عربی ـ ترکی/ لغت) این کتاب معجمی است لغوی یک مقدمه و دوقسمت دارد قسمت اول دارای 31 باب در مطلق مفردات است، و قسمت دوم 29 باب دارد و مفردات خاص را در بر گرفته است، او در سال 1276 هجری از این کتاب فارغ شده است.

 33. یزدانی شیرازی: اسم او عبد الوهاب و کوچکترین فرزندان وصال شیرازی است که هم خطاط بوده، هم به فنون آشنا وهم به فارسی و عربی شعر می گفته است، خط او بر کتیبه های مقبره شاه چراغ در شیراز و نیز حرم رضوی موجود است، دیوان او در هزار و پانصد بیت است وی در 1328 وفات کرده و نزد برادرش فرهنگ به خاک سپرده شد.

34. خرم شیرازی: او میرزا ابو الحسن شاعر و متخلص به خرم شیرازی است، گویند که شهر شیراز را به جهت اینکه حاکم استان فارس را هجو کرده بود ترک کرد، و به هند رفته و در مینا بمبیی اقامت گزیده است، نیز به عتبات مقدسه در عراق سفر کرده و قصیده ای غراء در مدح امام موسی بن جعفر علیه السلام گفته است که سید صدر او را به صدر الشعراء لقب داده، وی درسال 1335 وفات کرده است.

35. شوریده شیرازی: حاج محمد تقی فرزند عباس شیرازی ملقب به فصیح الملک و مجد الشعراء در سال 1274 متولد وبه سال 1354 جان سپرده است، دیوان او بیش از 14000 بیت دارد.

36. خاکی شیرازی: میرزا محمد امین ملقب به خاکی شاه، به عراقین مسافرت کرده و به عرفاء پیوسته است، پس از اخراج استادش محب علیشاه جشتی از شیراز در صومعه ای خارج از شهر در تکیه هفتنان می نشسته، و در اواخر عمرش به تهران منتقل شده و در همانجا مرده است، در آنجا شعرای دیگری غیر از او بودند که تخلص ایشان خرم بوده است، از آنها میرزا محمود حمزوی است که در 1306 در شیراز متوفی شده و در شاه چراغ مدفون گردیده است، نیز نجفعلی شیرازی از ندیمان صاحبقران میرزا فرزند فتحعلیشاه که هر هفته غزلی می سروده و برای سلطان می خوانده و جایزه می گرفته است، می باشند.

​​​​​​​

37. صدر الافاضل شیرازی: میرزا لطفعلی (1268ـ1350) ابتدا متخلص به فانی و بعد (1294) به دانش بوده است دیوان او مشتمل بر بیش از 10 هزار بیت می باشد که نزد نوادگان او به نام نصیری امینی (به جهت اینکه ایشان خود را به خواجه نصیر طوسی منتسب می کنند) موجود است.