چرا امام حسین علیه السلام همچون برادرشان صلح نکردند؟

چرا امام حسین علیه السلام همچون برادرشان صلح نکردند؟

گاهی دیده می شود که بین سیره ائمه اختلاف هایی وجود داشته است. اما آیا این اختلاف ها به معنای تناقض است؟

همچنین دیده می شود که برخی افراد از دین برای رسیدن به مقاصد خود استفاده می کنند و یک حدیث یا عمل معصومین را شاهد عمل خود می آورند. البته باید گفت که همین مسأله نقطه قوت شیعه است که در شرایط مختلف الگو دارد و الگویش به یک شرایط خاص خلاصه نمی شود. اگر تنها پیامبر (صلی الله و علیه وآله) الگو باشند مسلمانان نمونه ای کوتاه مدت خواهند داشت اما اگر 14 معصوم الگو باشند نمونه ای بیش از 250  ساله خواهیم داشت و این باعث می شود بسیار بهتر بتوانیم زندگی صحیح در شرایط مختلف را بشناسیم. نکته مهم اینست که بهترین عمل در هر زمان بر اساس مقتضیات زمان تغییر می کند. اگر صلح امام حسن (علیه السلام) در زمان امام حسین (علیه السلام) انجام می شد عملی نادرست بود و برعکس. بنابراین هر عملی بستگی به شرایط و مقتضیات زمان درست یا نادرست می شود. البته یکسری از امور دینی دستوراتی کلی هستند که همیشه ثابت هستند و متناسب با زمان تغییر نمی کنند.

وظایف امام

بطور کلی خداوند برای هدایت بشر فردی را می فرستد و این فرستاده الهی باید دارای ویژگی هایی باشد تا هدایت صورت بگیرد. اگر دین وظیفه رساندن ما به کمال را دارد و یکی از اموری که کمال یا انحطاط انسان را مشخص می کند حکومت است بنابراین دین، باید در سیاست دخالت کند و وظیفه تعیین حاکم را نیز دارد. ائمه نیز این وظیفه را تا جایی که می توانستند انجام دادند. مسائل علمی و عقیدتی نیز از جمله امور مربوط به هدایت بشر است که باز هم ائمه در  آن نقش داشته اند. منتهی همه این امور که به هدایت بشر منجر می شود تا جایی کاربرد دارند که خود مردم بخواهند و در غیر این صورت فایده ای به مردم نمی رسد. مانند اینکه همه ائمه باید خلیفه یا حاکم مسلمین باشند و مردم از تدبیر ایشان در اداره حکومت استفاده کنند اما این مهم به درستی صورت نپذیرفته است.

همچنین امام وظیفه تفسیر و تبیین کتاب الهی را نیز دارد. چه اینکه اگر همه شرایط مهیا باشد اما تفسیر و فهم از قرآن غلط باشد بازهم هدایت صورت نمی پذیرد.

 امامت در زمان امام حسین (علیه السلام)

 امامت به معنای جایگاهی است که هر فردی که در آن قرار می گیرد باید ویژگی های خاصی را دارا باشد. این ویژگی ها که با محوریت هدایت بشر شکل گرفته اند در هر زمان به یک صورت نمود پیدا می کنند. بحث ما درباره ویژگی های امامت در زمان امام حسین (علیه السلام) است؛

1. تقاضای بیعت

بیعت امام حسین (علیه السلام) صلح نکردند. این اختلاف با امام حسن (علیه السلام) بدلیل شرایط مختلف بوده است. زیرا ما معتقدیم ائمه در هر زمان بهترین عمل را انجام می دهند. در زمان امام حسین (علیه السلام) از ایشان تقاضای بیعت شد در حالی که از امام حسن (علیه السلام) تقاضای بدعت نشده بود. اگر از بیعت سرپیچی شود نتیجه این اقدام جنگ با ایشان در مدینه بود.

2. دعوت مردم کوفه

مردم کوفه از امام حسین (علیه السلام) دعوت کرده بودند و این به نوعی اتمام حجت بود. در این هنگام اگر ایشان دعوت را نمی پذیرفت تاریخ می گفت که ایشان خود دعوت را نپذیرفتند. در حالی که در زمان امام حسن (علیه السلام) مردم کوفه متفرق بوده و اتفاقا خطر جانی امام حسن (علیه السلام) را تهدید می کرد.

3. امر به معروف و نهی از منکر

امام حسین (علیه السلام) برای امر به معروف و نهی از منکر قیام فرمودند. در مدت حیات معاویه و بعد از آن مردم یزید را شناخته بودند و فساد علنی شده بود در حالی که در زمان امام حسن (علیه السلام)، معاویه به عنوان فردی در خونخواهی عثمان شناخته می شد و به ظاهر کاغذ سفید امضا فرستاده بود که هر چه تو بگویی عمل کنم. اگر امام حسن (علیه السلام) نمی پذیرفتند عده زیادی در جنگ کشته می شدند و تاریخ ممکن بود مسئول آن را امام بداند. مواد صلحی هم که نوشته شده بود به گونه ای بود که ماهیت حکومت را به خوبی آشکار می کرد.

عمل ائمه در دوره علمی و دوره اختناق

با توجه به موارد فوق باید گفت که در زمان یزید اختناق شدیدی وجود داشت بطوری که اگر امام حسین (علیه السلام) سعی می کردند که از فرصت جهت مباحث علمی استفاده کنند نمی توانستند و در واقع در آن دوره مباحث سیاسی بیش از مباحث علمی رونق داشت و تنها راه ایشان حکومت بود.

این مسأله در زمان امام حسن (علیه السلام) نیز وجود داشت که ایشان با وجود اینکه جزو نزدیکترین افراد به پیامبر (صلی الله و علیه وآله) بودند اما کمترین حدیث و روایتی از ایشان درباره پیامبر (صلی الله و علیه وآله) باقی مانده است. بر خلاف زمان امام صادق (علیه السلام) که آزادی نسبی ای ایجاد شده و نشاط علمی کم سابقه ای پدید آمد. 

استفاده از فرصت تربیت شاگردان

امام حسین (علیه السلام) در زمان امامت خود به تربیت افراد و شاگردان مختلف پرداختند به گونه ای که اگر در زمان امام حسن (علیه السلام) برخی از یاران ایشان خیانت کردند اما در زمان امام حسین (علیه السلام) یاران وفاداری تربیت شده بودند که در تاریخ اسوه ولایت پذیری و از خود گذشتگی شدند و همین مساله همواره باعث بیداری امت اسلامی شده است.

منبع:
کتاب امام شناسی علامه سید محمد حسین حسینی تهرانی
کتاب سیری در سیره معصومین شهید مرتضی مطهری
سایت دکتر حسین سوزنچی