انار و خواص آن در کلام معصومین علیهم السلام

میوه درمانی با انار در کلام معصومین (علیهم السلام)

تمام بخش های انار مفید است و براى مصارف دارویى از گل، برگ، پوست درخت، ریشه و دانۀ انار استفاده مى شود.

از آفرینش حکمت آمیز و مدبّرانۀ انار درس عبرت بگیر! [اگر با دقت در آن بنگرى] در بخش هایى از آن، بلندی هایى از پیه مى بینى که دانه ها چنان در آن در صف و چیده شده است که گویى با دست چیده اند. خوردن انار، میل جنسى را تقویت مى کند و آبِ میوۀ انار داراى قند، تانن و مادۀ سفیدی به نام «کرمانانتین» است که از دوستان کبد بوده و آن را پاک و در نتیجه، رنگ صورت را زیبا مى کند.

چکیده

امام صادق (علیه السلام) دربارۀ شگفتى انار و نشانه هاى هدف مندىِ خلقت می فرمایند: از آفرینش حکمت آمیز و مدبّرانۀ انار درس عبرت بگیر! [اگر با دقت در آن بنگرى] در بخش هایى از آن، بلندی هایى از پیه مى بینى که دانه ها چنان در آن در صف و چیده شده است که گویى با دست چیده اند. دانه ها را چندین قسم مى بینى که هر قسم نیز از لایه هاى ظریف و نازکِ ماهرانه بافته شده و جملگى در میان پوستِ محکمى جاى گرفته است. اگر میان انار، یک سره دانه بود، راه غذا به سوى دانه ها بسته بود؛ پس مطابق تدبیر و حکمت، این بلندی ها از پیه در میان دانه ها قرار گرفته و ته دانه ها به آن متصل است، تا از این طریق به دانه ها غذا برسد. مگر نمى بینى که دانه هاى انار در درون این پیه کاشته شده، آن گاه با آن لایه ها پیچیده شده تا سست و لرزان نباشد و روى آنها هم با پوستى استوار و محکم پوشانیده شده تا دانه ها از آفت ها نگاه داشته شوند؟! اینها تنها اندکى از شگفتی هاى انار است و اگر کسى در پى درک و یافتن معارف و دانستی هاى افزون تر باشد، اسرار و حکمت ها بیشتر است، اما تا این حدّ براى درس عبرت و راه یابى بس است.[توحید مفضل، شگفتی هاى آفرینش، ص146]

خواصّ معنوی انار

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می فرمایند: مَن أکَلَ رُمّانَةً حَتّى یَستَتِمَّها نَوَّرَ الله قَلبَهُ أربَعینَ لَیلَةً؛[مکارم الأخلاق، ج1، ص371، ح 1224 و بحارالانوار، ج66، ص165، ح 50] هر کس انارى را کامل بخورد، خداوندْ قلب او را چهل شب، نورانى مى دارد.

ایشان همچنین می فرمایند: کُلُوا الرُّمّانَ فَلَیسَت مِنهُ حَبَّةٌ تَقَعُ فِی المَعِدَةِ إلّا أنارَتِ القَلبَ و أخرَجَتِ الشَّیطانَ أربَعینَ یَوما؛[عیون أخبار الرضا(علیه السلام)، ج2، ص35، ح 80؛ صحیفة الإمام الرضا(علیه السلام)، ص106، ح 57؛ مکارم الأخلاق، ج1، ص371، ح 1226؛ بحارالانوار، ج66، ص154، ح 1 و کنزالعمّال، ج14، ص187، ح 38319] انار بخورید، زیرا هیچ دانه اى از آن در معده جاى نمى گیرد، مگر این که چهل روز، قلب را نورانى مى سازد و شیطان را بیرون مى راند.

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: مَن أکَلَ الرُّمّانَ طَرَدَ عَنهُ شَیطانَ الوَسوَسَةِ؛[المحاسن، ج2، ص359، ح 2247 و بحارالانوار، ج66، ص163، ح 41] هر کس انار بخورد، انار، شیطانِ وسوسه را از او دور مى سازد.

ایشان همچنین فرمودند: مَن أکَلَ حَبَّةً مِن رُمّانٍ، أمرَضَت شَیطانَ الوَسوَسَةِ أربَعینَ یَوما؛[الکافی، ج6، ص353، ح 8؛ المحاسن، ج2، ص356، ح 2233 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح 28] هر کس یک دانه از انار بخورد، آن یک دانه، شیطانِ وسوسه را تا چهل روز، بیمار (زمین گیر) مى سازد.

یزیدبن عبد الملک نوفلى گوید: بر امام صادق (علیه السلام) وارد شدم، در حالى که انارى در دست داشت. فرمود: «اى مُعَتِّب! یک انار هم به این مرد بده، چرا که در [خوردن] هیچ چیز، کسى با من شریک نشده است که برایم ناخوش آیندتر از شریک شدن در [خوردن] انار باشد.» سپس، حجامت کرد و به من فرمود که حجامت کنم. من هم حجامت کردم. آن گاه انارى دیگر خواست و پس از آن فرمود: «اى یزید! هر مؤمنى که انار بخورد و آن را تمام کند، خداوند تا چهل پگاه، شیطان را از [آسیب رسانى به] فروغ دل او دور مى سازد؛ و هر کس دو انار بخورد، خداوند تا صد روز، شیطان را از [آسیب رسانى به] فروغ دل او دور مى سازد؛ و هر کس سه انار بخورد، خداوند تا یک سال، شیطان را از [آسیب رسانى به] فروغ دل او دور مى سازد و هر کس خداوند، شیطان را براى یک سال از [آسیب رساندن به] فروغ دل او دور سازد، گناه نمى کند و هر کس گناه نکند، به بهشت درمى آید.[الکافی، ج6، ص353، ح 9؛ المحاسن، ج2، ص358، ح 2243؛ مکارم الأخلاق، ج1، ص370، ح 1220 و بحارالانوار، ج66، ص162، ح 38]

خواصّ انار شیرین

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: علَیکُم بِالرُّمّانِ الحُلوِ فَکُلوهُ فَإِنَّهُ لَیسَت مِن حَبَّةٍ تَقَعُ فی مَعِدَةِ مُؤمِنٍ إلّا أبادَت داءً و أطفَأَت شَیطانَ الوَسوَسَهِ عَنهُ؛[الکافی، ج6، ص354، ح 10؛ المحاسن، ج2، ص359، ح 2246 و بحارالانوار، ج66، ص163، ح 41] بر شما باد انار شیرین! آن را بخورید، چرا که هیچ دانه اى از آن به معدۀ مؤمنى درنمى آید، مگر این که بیمارى اى از آن ریشه کن مى کند و شیطانِ وسوسه را از او دور مى سازد.

همچنین از «خراسانی»[علامه مجلسى مى گوید: «ظاهراً خراسانى، کنایه از امام رضا (علیه السلام) است و به سبب تقیّه، با این نام از ایشان یاد شده است»؛ بحارالانوار، ج66، ص164] نقل شده است: أکلُ الرُّمّانِ الحُلوِ یَزیدُ فی ماءِ الرَّجُلِ، و یُحَسِّنُ الوَلَدَ؛[الکافی، ج6، ص355، ح 17] خوردنِ انار شیرین، آب مرد را افزون مى کند و فرزند را نیکو مى سازد.

دکتر جزایرى مى نویسد: خوردن انار، میل جنسى را تقویت مى کند و آبِ میوۀ انار داراى قند، تانن و مادۀ سفیدی به نام «کرمانانتین» است که از دوستان کبد بوده و آن را پاک و در نتیجه، رنگ صورت را زیبا مى کند. خوردن انار یا رُب آن، علاوه بر جلوگیرى از ویار در زنان حامله، به رشد جنین آنها نیز کمک شایانى مى کند.[دانش نامۀ طب اهل بیت(علیهم السلام)، ص184]

خواصّ انار ترش و شیرین (مَلَس)

امام صادق (علیه السلام) از انارِ شیرین یاد کرد و فرمود: «المُزُّ أصلَحُ فِی البَطنِ»؛[الکافی، ج6، ص354، ح 1؛ المحاسن، ج2، ص356، ح 2234 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح 29] ترش و شیرین در شکم، سازگارتر است.

از امام رضا (علیه السلام) نیز روایت شده است: امتَصِّ مِنَ الرُّمّانِ المُزِّ فَإِنَّهُ یُقَوِّی النَّفسَ و یُحیِی الدَّمَ؛[بحارالانوار، ج62، ص320، ص61] انار ترش و شیرین بمک، چرا که انسان را نیرو مى دهد و خون را زنده مى کند.[در طبّ الإمام الرضا(علیه السلام)، به جاى «المُزّ ( ترش و شیرین)»، واژۀ «الإملیسى (مَلَس)» آمده است]

از نظر طبّ سنتى ایران، میوۀ انار سرد، تر و قابض[ضد اسهال، آنچه باعث یبوست و خشکى مزاج مى گردد] است. آبِ انار، سرد و تر و پوستِ انار، سرد، خشک و بسیار قابض است. پوست ریشۀ درختِ انار، از بقیۀ قسمتهاى این درخت قابض تر است... و همچنین خوردن انار، خون ساز است و خون را تصفیه مى کند. [دانش نامۀ طب اهل بیت(علیهم السلام)، ص188]

خواصّ خوردن انار با پیه آن

پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) در این باره می فرمایند: کُلُوا الرُّمّانَ بِقِشرِهِ فَإِنَّهُ دِباغُ البَطنِ؛[المحاسن، ج2، ص356، ح 2236 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح 31] انار را با پیه[پیه انار، سپیدى اى است که درون انار است و دانه ها بر آن تعبیه شده است ( لغت نامۀ دهخدا)] آن بخورید، چرا که شست وشودهندۀ معده است.[«در سخن امام که فرمود: «انار معده را دباغى مى کند»، تأمل کن! خواهى دید که معده وقتى دباغى شود، یعنى رطوبت زاید آن، که باعث سستى اعصاب معده مى شود، خشک گردد، غذا را بهتر هضم مى کند و چون غذا خوب هضم شود، خون پاکیزه تولید مى کند و چون خون پاکیزه شود، تغذیه بهتر مى شود و بدن قوى تر مى گردد و در بدن نیرویى تولید مى شود که در مقابل بیماری ها مقاومت مى کند. راستى که سخن امام، چه سخن جامعى است و مردم آن زمان آن را نمى فهمیدند، بلکه علم امروز آگاهانه یا ناآگاهانه آن را درک مى کند»؛ روش تن درستى در اسلام، ص131]

آبِ انار ترش و شیرین (انارین) که با پیه او فشرده یا در پیه (سفیدهاى داخل انار) کوبیده باشند و صاف کنند، از 250 تا 500 گرم آن با شکر در حدى که مایل به شیرین گردد، مسهل صفرا و مقوّى معده و جهت تب هاى صفراوى و یرقان (زردى) و جرب و حکه (خارش تن و مقعد و رحم)، نافع و داراى اثر قوى است.[کتب طبى انتزاعى، ج 1، ص213]

هنگامى که امیرمؤمنان (علیه السلام) در حال شام خوردن بود، صعصعة بن صوحان بر ایشان وارد شد. امام (علیه السلام) فرمود: «اى صعصعه! پیش آى و بخور!» صعصعه گفت: شام خورده ام. در این هنگام، نیمه اى از انار، نزد امام (علیه السلام) بود. تکه اى از آن را شکست، به دستم داد و فرمود: کُلهُ مَعَ قِشرِهِ یُریدُ مَعَ شَحمِهِ فَإِنَّهُ یَذهَبُ بِالحَفَرِ و بِالبَخَرِ و یُطَیِّبُ النَّفسَ؛[المحاسن، ج2، ص356، ح 2237 و بحارالانوار، ج66، ص161، ح 32] آن را با پیه اش بخور، چرا که زردشدگىِ دندان ها و بدبویىِ دهان را مى برد و انسان را پاک مى سازد.

خواصّ درمانى انار

اگر چهل روز صبح ناشتا آن را با ریشۀ شیرین بیان به اندازۀ مساوى نیم کوب کرده و بجوشانید و آبِ آن را صاف کرده و بنوشید، قارچ داخل معده را درمان مى کند. همچنین آب جوشاندۀ آن را در دهان مزمزه کنید، زیرا براى تقویت لثه مفید است، خون ریزى لثه را قطع مى کند و درد دندان را تسکین مى دهد.[اسرار گیاهان دارویى، ص81]

امام صادق (علیه السلام) فرمودند: کُلُوا الرُّمّانَ بِشَحمِهِ فَإِنَّهُ یَدبَغُ المَعِدَةَ و یَزیدُ فِی الذِّهنِ؛[الکافی، ج6، ص354، ح 12، ج2، ص356، ح 2232 و بحارالانوار، ج66، ص160، ح 27] انار را با پیه آن بخورید، چرا که معده را مى پالاید و ذهن را افزون مى کند.

همچنین از امام صادق (علیه السلام) نقل شده است: امیرالمؤمنین على (علیه السلام) هرگاه انار مى خورد، روی زیرا ندازى مى نشست. علت این کار از او سؤال شد، فرمود: «زیرا در انار، دانه هایى از بهشت وجود دارد.» از او پرسیدند: آیا مگر یهود و نصارا از این دانه هاى بهشتى نمى خورند؟ امام على (علیه السلام) فرمود: «خداوند، فرشته اى خواهد فرستاد تا این دانه هاى بهشتى را از انار جدا سازد تا آنها نخورند.»[دانش نامۀ طب اهل بیت (علیهم السلام)، ص183] 

فهرست خواص طبى انار

کلیۀ قسمتهاى درخت انار، داراى «تانن» است که بسیار قابض است. براى مصارف دارویى از گل، برگ، پوست درخت، ریشه و دانۀ انار استفاده مى شود.

ـ انار شیرین، ادرارآور است.

ـ ملیّن مزاج است.

ـ آب انار شیرین، براى بیمارى هاى مجارى ادرار مفید است.

ـ ترشح صفرا را زیاد مى کند.

ـ آب انار، اسهال را برطرف مى کند.

ـ اگر آب انار را با عسل مخلوط کنید و هر روز چند قطره در بینى بچکانید، از رشد پولیپ در بینى جلوگیرى مى کند.

ـ خون ساز است.

ـ خون را تصفیه مى کند.

ـ کبد را تقویت و یرقان را برطرف مى کند.

ـ براى سالمندان، بهترین دارو براى تقویت کلیه است.

ـ آب انار، خنک کننده است.

ـ رنگ صورت را شاداب مى کند.

ـ صدا را باز و گرفتگى صدا را برطرف مى کند.

ـ براى اضافه کردن وزن، مناسب است.

ـ آب انار، مقوّى قلب و معده است.[دانش نامۀ طب اهل بیت(علیهم السلام)، ص188]

خواصّ دیگر قسمتهای درخت انار

ـ جوشاندۀ پوست ریشۀ درخت انار، کرم معده و روده را از بین مى برد.

ـ جوشاندۀ پوست درخت انار نیز ضدّ کرم است.

ـ براى برطرف کردن گلودرد و زخم گلو، جوشاندۀ پوست انار و یا جوشاندۀ برگ درخت انار را غرغره کنید.

ـ خانم هایى که عادت ماهیانه شان منظم نیست، مى توانند از جوشاندۀ برگ هاى انار استفاده کنند.

ـ اگر برگ هاى له شدۀ انار را روى پوست بگذارید، خارش آن را از بین مى برد.

ـ براى برطرف کردن سوختگى پوست، گل هاى انار را لِه و با روغن کنجد مخلوط کنید و این پماد را روى قسمت سوختگى بمالید.

ـ جوشاندۀ پوست درخت و پوست ریشۀ درخت انار، کرم کش است.

ـ دم کردۀ گل انار، اسهال مزمن را برطرف مى کند.

ـ دم کردۀ گل انار را به صورت غرغره براى از بین بردن زخم هاى دهان به کار ببرید.

ـ براى برطرف کردن دندان درد، دم کردۀ ریشۀ درخت انار را در دهان مزمزه کنید.

ـ انار ترش و شیرین (میخوش)، ادرار را زیاد مى کند.

ـ براى برطرف کردن بواسیر، باید مقعد را با جوشاندۀ پوست انار شست وشو داد.[دانش نامۀ طب اهل بیت(علیهم السلام)، ص188]

به نقل از راسخون