فصل بیستم: احکام مضاربه
سؤال 561- متن مادّۀ 17 قراردادهای مضاربۀ این تعاونی به شرح ذیل می‌باشد:
«پس از انجام قرارداد، یا فسخ آن، در صورتی که در نتیجۀ محاسبه طبق تشخیص شعبه زیانی متوجّه تعاونی شده باشد، عامل ضمن عقد صلح مذکور در مادّۀ این قرار داد، ملتزم و متعهّد گردید معادل زیان مزبور را مجّاناً از مال خود به تعاونی تملیک نماید، و در صورت تأخیر، علاوه بر التزام به انجام تعهّد، روزانه مبلغ یک ریال برای هر سه هزار ریال بر ذمّۀ عامل خواهد بود، و صرف اظهار نظر شعبه در مورد میزان خسارت وارده معتبر بوده، و عامل، ضمن عقد صلح مذکور حقّ هرگونه ایراد و اعتراض را در این مورد از خود سلب و ساقط نمود».
با توجّه به شرایط شرعی عقد مضاربه، آیا این مادّه صحیح و خالی از اشکال می‌باشد؟
جواب: این گونه شرایط در عقد خارج لازم اشکالی ندارد.
سؤال 562- اخیراً این تعاونی با یک مؤسّسۀ تولیدی تجاری قراردادی منعقد نموده، که بر اساس آن مبلغی وام در اختیار مؤسّسۀ مذکور قرار دهد، و مؤسّسۀ فوق نیز با اطمینان از سوددهی سالیانه حدّ اقلّ 40% حاصل از به کار اندازی طرح تولیدی خود، 30% این سود را به تعاونی اعتبار تخصیص می‌دهد. از طرفی تعاونی نیز حساب ویژه‌ای را برای همین منظور افتتاح نموده، و مبلغ مورد نیاز را از سپرده‌گذارانی جمع‌آوری می‌کند که در این حساب ویژه اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند.
بدیهی است برای جذب سپرده نیز این تعاونی از همان ابتدا مسأله را با سپرده‌گذاران خود این گونه مطرح می‌نماید که استفاده از این سپرده‌ها برای تعاونی 30% سود تضمینی در بر داشته که تعاونی 8% آن را به عنوان حقّ الزحمه بر می‌دارد و 22% الباقی را به سپرده‌گذاران پرداخت می‌نماید. با توجّه به این که این موضوع به طور قطعی تعیین می‌گردد، آیا اشکالی ندارد؟
جواب: در صورتی که سود آن مؤسّسه بیش از این مقدار باشد، اشکالی ندارد.
سؤال 563- شرکتی جهت تأمین بودجۀ مورد نیاز خود نیاز به مشارکت با اشخاص حقیقی و حقوقی دارد. این اشخاص جهت همکاری در تأمین مشارکت، تضمین‌هایی معادل پرداخت سود، همانند بانکها و مشارکتهای دولتی را طلب می‌نمایند.
همچنین در خواست دارند که استرداد اصل سرمایۀ آنها نیز تضمین شود. نظر حضرت عالی در مورد تضمین‌های مذکور چیست؟
جواب: تنها راهی که برای این کار وجود دارد این است که مضاربه را بر اساس سهم منافع قرار دهند، ولی در عقد خارج لازم (معامله دیگری مثلًا خریدوفروش چند جلد کتاب) شرط کنند اگر در آن معامله مضاربه، سود کمتر از بیست درصد یا بیشتر از آن بود، جبران گردد. همچنین در مورد خسارت سرمایه.
سؤال 564- چند نفر مقداری پول روی هم می‌گذارند، و به شخص می‌دهند تا با آن کار کند. شخصی که کار می‌کند، هر ماه سود پول را می‌دهد، و سهام داران قرعه می‌کشند، و هر ماه سودِ پول به یکی از سهام داران داده می‌شود. بعد از این که دوره تمام شد، و به همۀ سهام داران سود رسید، سهام داران پول خود را پس می‌گیرند.
این کار از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: چنانچه سود از طریق مضاربه به دست آمده، و با رضایت افراد به این صورت تقسیم شده، اشکالی ندارد.
