بسم الله الرّحمن الرّحیم

آن چه پیش رو دارید گزیده ای از سخنان حضرت آیت الله مصباح یزدی ( دامت بركاته ) در دفتر مقام معظم رهبری است كه در تاریخ 1390.01.31 ایراد فرموده اند. باشد تا این رهنمودها بر بصیرت ما بیافزاید و چراغ فروزان راه هدایت و سعادت ما قرار گیرد.

فریاد هل من ناصر فاطمه سلام الله علیها

در شرح خطبه مبارک حضرت زهرا سلام الله علیها به این جا رسیدیم که حضرت به طرف انصار رو کرده و با مخاطب قراردادن آن ها سخنان مهمی را ایراد می فرمایند که بخشی از آن را در جلسات گذشته خواندیم. آن بخش به توضیح بیشتری احتیاج داشت؛ ولی بیم آن دارم که توقف زیاد خسته کننده باشد. از این رو در این جلسه به ادامه خطبه می پردازیم. حضرت زهرا سلام الله علیها با یک تعبیر دیگری خطاب به انصار سخن را ادامه می دهند. انصار عمدتاً از دو قبیله اوس و خزرج بودند. در تاریخ آمده که جده اعلای ایشان خانمی به نام قیله بوده است. از این رو مجموع این دو قبیله را بنی قیله (فرزندان قیله) می گفتند. این طایفه بعد از مرگ قیله دو گروه می شوند که یک بخش معروف به «اوس» شد و یک دسته «خزرج».

چرا با سلاح قیام نمی کنید؟!

حضرت زهرا سلام الله علیها می فرمایند: إیهاً (تعبیری است برای هشدار دادن) بنی قیله! أ أهضم تراث أبی وأنتم بمرأى منی ومسمع ومنتدى ومجمع تلبسكم الدعوة وتشملكم الخبرة وأنتم ذوو العدد والعدة والأداة والقوة وعندكم السلاح و الجنة؛ هشدار به همه شما ای فرزندان قیله! آیا صحیح است در حالی که شما می بینید و می شنوید و در حالی که من در میان جمع شما هستم و شما حضور دارید، ارث پدرم خرد و له شود؟! اگر ندای کمک خواهی مرا نمی شنیدید، ممکن بود عذری داشته باشید؛ اگر تشخیص نمی دادید که حق با کیست باز امکان داشت که معذور باشید؛ اگر می دانستید و تشخیص می دادید اما نمی توانستید کمک کنید باز امکان معذور بودن وجود داشت؛ اما دعوت من به گوش شما رسیده است و همه شما از آن آگاه اید و می توانید تشخیص دهید و دارای جمعیت زیادی هستید و عده و ساز و برگ دارید و از قدرت و نیرو برخوردارید و شما اسلحه و سپر در دست دارید.

از این تعبیرات استفاده می شود که حضرت انتظار داشتند انصار حتی اگر لازم باشد با استفاده از سلاح به یاری ایشان بیایند و کسانی را که حق ایشان را سلب کرده اند سرکوب کنند.

توافیكم الدعوة فلا تجیبون و تأتیكم الصرخة فلا تغیثون؛ با این وجود که دعوت مرا می شنوید جواب نمی دهید و در حالی که فریاد یاری خواهی من بلند است شما به فریاد من نمی رسید؟!

سابقه انصار

وأنتم موصوفون بالكفاح معروفون بالخیر والصلاح والنخبة التی انتخبت والخیرة التی اختیرت لنا أهل البیت؛ شما کسانی هستید که به دلیری، دلاوری، خوبی و شایستگی معروف اید. شما کسانی هستید که در میان همه مسلمانان به عنوان نخبگان و برگزیدگان ما اهل بیت شناخته می شوید.

همان طور که در جلسه قبل توضیح دادم حضرت با بیان این نکات قصد دارند از همه عوامل برای ارشاد آن ها استفاده کنند؛ یعنی هم منطق عقلی، هم منطق شرعی و هم منطق عاطفی را بکار می گیرند. این فرازها بیشتر جنبه تحریک عواطف آن ها را دارد. حضرت در ادامه برای تشجیع آن ها گذشته شان را یادآور شده و خدماتی را که به اسلام کردند برمی شمارند.

قاتلتم العرب وتحملتم الكد والتعب؛ شما با جامعه عرب جنگیدید. البته انصار خود عرب بودند. از این جا معلوم می شود که مسأله ناسیونالیسم مطرح نیست؛ بلکه مهم حق و باطل است. حضرت می فرمایند: «شما جمعیت محدودی هستید که با انبوه عرب هایی که منحرف و دشمن اسلام بودند به قتال برخاستید و در این راه هر گونه زحمت و سختی را تحمل کردید.»

وناطحتم الأمم وكافحتم البهم؛ وقتی حیواناتی که شاخ جنگی دارند با شاخ با همدیگر می جنگند می گویند «مناطحه» می کنند. حضرت می فرمایند: «شما شاخ به شاخ با عرب های مشرک و مخالف اسلام رودررو شدید و با آن ها جنگیدید. با قهرمانان دست و پنجه نرم کردید ودلاورانه با آن ها مبارزه کردید.»

لا نبرح أو تبرحون نأمركم فتأتمرون حتى إذا دارت بنا رحى الإسلام؛ ما و شما از هم جدا نمی شدیم و تا زمانی که شما نمی آمدید ما نمی رفتیم اما در چهارچوب فرمانده و فرمان بر. ما به شما امر می کردیم و شما فرمان می بردید و می پذیرفتید. تا این که آسیاب اسلام به دست ما به چرخش درآمد.

وَ دَرَّ حَلَبُ الْأَیَّامِ وَ خَضَعَتْ ثَغْرَةُ الشِّرْكِ وَ سَكَنَتْ فَوْرَةُ الْإِفْكِ وَ خَمَدَتْ نِیرَانُ الْكُفْرِ وَ هَدَأَتْ دَعْوَةُ الْهَرْجِ وَ اسْتَوْسَقَ نِظَامُ الدِّینِ؛ فرمایشات حضرت تعبیرات ادبی بسیار زیبایی است که متأسفانه در ترجمه، آن ظرافت و لطافتش درست ادا نمی شود. حضرت در این فراز ایام گذشته صدر اسلام تا آن روز را به حیوان شیردهی تشبیه می فرمایند که ابتدا پستانش خشک بوده و شیر نمی داده است و هنگامی که بچه دار می شود پستان هایش پر از شیر می شود. ایشان می فرمایند: « شیر این روزگار به ثمر رسید و فراوان شد و صدای گوش خراش شرک آرام گرفت و جوشش دروغ و بهتان فروکش کرد.» یعنی در ابتدا مشرکین هر نوع تهمت و بهتانی به مسلمانان حتی به شخص پیغمبر ﷺ می زدند – کاری که همیشه شیاطین انس و جن برای مغلوب کردن طرف مقابلشان انجام می دهند. حضرت خطاب به انصار می فرمایند: شما آن قدر به دستور جنگیدید تا نعره شرک خاموش شد و جوشش تهمت ها و دروغ ها فروکش کرد. آتش های کفر به خاموشی گرایید و کسانی هم که دعوت به فتنه انگیزی و هرج و مرج می کردند آرام شدند و نظام دین سامان گرفت. این ها کارهایی بود که شما با راهنمایی ما انجام دادید. شما این زحمات را متحمل شدید، جنگ ها کردید و فداکاری ها نمودید تا درخت اسلام بارور شد و آسیاب اسلام به چرخش درآمد؛ یعنی حکومت و دولت اسلامی برقرار شد.

پس چه شد آن سابقه طلائی؟!

فَأَنَّى حُرتُمْ بَعْدَ الْبَیَانِ وَ أَسْرَرْتُمْ بَعْدَ الْإِعْلَانِ وَ نَكَصْتُمْ بَعْدَ الْإِقْدَامِ؛ بعد ازاین که تدریجا بیست و سه سال از این جریان گذشت و دولتی مقتدر و عزت مند بر سر کار آمد چه طور شما به حیرت و سرگردانی برگشتید؟! بعد از بیان حق و آشکار شدن آن، چرا متحیر شدید که چه کنید؟! بعد از آن که آشکارا از اسلام و از ما اهل بیت حمایت کردید چگونه به پنهان کاری رو آوردید و جلسات خصوصی تشکیل داده و بر علیه ما توطئه ها می چینید؟! چه شد که بعد از به میدان آمدن و اقدام عملی، عقب نشینی کردید؟!

وَ أَشْرَكْتُمْ بَعْدَ الْإِیمَانِ بُؤْساً لِقَوْمٍ نَكَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ «وَ هَمُّوا بِإِخْراجِ الرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ[سوره توبه، آیه 13]»؛ این تعبیرات از آن تعبیرات بسیار کوبنده است. حضرت خطاب به مسلمانانی که انصار اسلام بودند و خدمات فراوانی به اسلام ارائه دادند و به تعبیر خود حضرت اصلاً به کمک آن ها نظام اسلامی پا گرفت، می فرمایند: «حال، بعد از ایمان مشرک شدید؟!» روشن است که این شرک، بت پرستی نیست؛ چراکه در آن زمان کسی بت پرستی نکرد. این همان شرکی است که قرآن درباره آن می فرماید: «اتَّخَذُواْ أَحْبَارَهُمْ وَرُهْبَانَهُمْ أَرْبَابًا مِّن دُونِ اللّهِ؛[سوره توبه، آیه 31] یهود و نصارا سرکردگان خویش را به عنوان رب اتخاذ کردند و به جای این که خدا را رب خود بدانند تن به ربوبیت بزرگان خود دادند.» یعنی قبول اوامر غیر خدا شرک تشریعی است. مثلاً پذیرفتن حکومت ناحق نوعی شرک است. موحد باید فقط خدا را رب بداند و از او اطاعت کند. اگر بی دلیل از دیگری به گونه ای اطاعت کند که منتهی به اطاعت خدا نباشد نوعی شرک است.

حضرت زهرا سلام الله علیها در ادامه، باز تعبیر تندی بکار می برند که البته به طور صریح آن ها را خطاب قرار نمی دهد؛ اما روشن است که مصداقش چه کسی می تواند باشد. حضرت می فرمایند: «وای بر مردمی که بعد از این که با خدا عهد بستند پیمان شکنی کردند.» بعد آیه ای از قرآن را اقتباس می کنند که درباره کفاری است که با خدا و پیغمبر عهد بستند و بعد عهدشان را شکستند و دوباره به کفر گراییدند. این اقتباسات از آیات در این جا به خاطر نکته های مشترکی است که در این تعبیرات وجود دارد؛ آن مشرکانی که عهد کردند از خدا و پیغمبر فرمان برداری کنند و بعد پیمانشان را شکستند، همان کسانی بودند که پیغمبر را آواره کردند و به مبارزه با حق پرستان برخاستند. حضرت می خواهند بفرمایند که: «چرا در مقابل چنین کسانی که شما را آواره کردند و شروع کننده جنگ با شما بودند ساکت هستید. آیا از آن ها می ترسید؟ اگر اهل ایمان باشید باید تنها از خدا بترسید. آن ها هر چه قدرت داشته باشند اولاً جمعیت شما خیلی بیشتر از آن هاست و آن هایی که درصدد این کار برآمدند چند نفری بیشتر نبودند. شما می توانستید با آن ها همکاری نکنید. ثانیا می توانستید آن ها را سرجایشان بنشانید؛ چراکه نیرو و سلاح دست شما بود. می توانستید شمشیر بکشید و جلوی آن ها را بگیرید.» این فرمایش اشاره است به این که در چنین موقعیت هایی نباید از طرف مقابل ترسید؛ بلکه باید در هر شرایطی از حق حمایت کرد که در این صورت خدا هم ما را یاری خواهد کرد.

راهی که پایانش کفر است

در این فرازها چند نکته برجسته را به طور اجمال عرض می کنم که برای امروز ما هم درس است. اولاً باید بدانیم که مسأله آن قدر جدی است که در صورت غفلت سرانجامی جز شرک ندارد. گرچه حضرت مسأله ارث را مطرح کرده اند اما این بهانه ای است برای این که به آن ها بگویند: «شما از مسیر اسلام منحرف شدید، پیمان تان را با خدا و پیغمبر شکستید و احکام خدا را زیر پا گذاشتید.» این کلام حضرت هشداری است به این نکته که اگر انسان نسبت به این گونه مسائل اجتماعی بی تفاوت بوده، حساسیت نداشته و عافیت طلب باشد چنین مسیری انسان را به شرک و به خروج از دین می کشاند و اگر به کفر ظاهری سیر ندهد منجر به کفر باطنی خواهد شد.

شاید اگر این حوادث اخیر برای ما پیش نیامده بود تصور می کردیم این تذکرات مقداری مبالغه آمیز است و برای غصب یک ارثی، مطرح کردن شرک معنایی ندارد. اما باید بدانیم که وقتی یک حکم صریح قرآن فراموش شد دومی اش هم ممکن است فراموش شود. وقتی انسان عهد و پیمانی را که با خدا بسته است زیر پا گذاشت دیگر چه ضمانتی برای سایر تعهدات وی باقی می ماند؟ همه مخاطبان حضرت هفتاد روز پیش با خدا بیعت کردند (یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ)،[سوره فتح، آیه 10] هفتاد روز پیش با کسی بیعت کردند که خدا تعیین کرده بود؛ یعنی عهد و پیمان بستند که با مال و جانشان از او حمایت کنند و او را جانشین پیغمبر بدانند. وقتی چنین عهدی با این تشریفاتی که در غدیر انجام شد فراموش شود سایر عهد و پیمان ها چه ضمانتی خواهد داشت؟ این مسیری است که وقتی زاویه پیدا کرد به سقوط منتهی خواهد شد. وقتی کسانی که در طول بیست و سه سال آرام آرام از کوهپایه ای بالا رفتند، به قله کوه نزدیک شدند و به اوج عزت، اقتدار و شرف رسیدند اما همه خدماتی که به آن ها شد را فراموش کنند اولین عیب شان کفران نعمت الهی است. مخاطبان حضرت کسانی بودند که به برکت پیغمبر اکرم ﷺ هم شرف ظاهری یافتند (یعنی بعد از آن فضاحت، فقر، برادرکشی، دخترکشی و فسادهای متعددی که در آن زندگی می کردند تبدیل به یک امت شرافت دار و الگو برای کشورهای دیگر شدند) و هم شرافت باطنی یافتند و تیرگی های کفر و شرک از دل هایشان زدوده شد و نور ایمان و معرفت به خدا، فرشتگان و انبیا در دلشان تابید. چه شرفی از این بالاتر می توان تصور کرد؟ چه خدمتی بالاتر از خدمتی که پیغمبر اسلام به مردم عرب کرد می توان فرض کرد؟ اکنون نیز برای بقاء این عزت و شرف ظاهری و باطنی خدا بر آن ها منت گذاشته و پس از رحلت رسول اکرم کسی که نسخه بدل پیغمبر بوده را به آن ها معرفی کرده است. آیا شایسته است که همه این نعمت ها را فراموش کنند و بگویند: «بله، پیغمبر این خدمات را انجام داد؛ اما اکنون با رحلت او این زحمات تمام شد و ما خود باید برای جامعه مان رئیس تعیین کنیم و مردم سالار باشیم»؟! این مسیری است که اولین عیبش، هم کفران نعمت خداست، هم کفران نعمت پیغمبر که رعایت اهل بیتش را نکردند و پیمانش را شکستند و هم کفران نعمت اهل بیت است به خصوص شخص امیرالمؤمنین صلوات الله علیه که بهترین جانشین شایسته برای پیغمبر بود. آیا رواست که همه این ها را به خاطر توهماتی یا برای بعضی منافع مادی فراموش کنند؟ آن ها می دیدند که اگر علی سر کار باشد مانع سوءاستفاده های آن ها خواهد شد. پارتی بازی، خویش و قوم بازی و باندبازی تعطیل می شود. آن ها با این غفلت، عزت و افتخار دنیا و آخرت و شرف انسانی شان را از بین بردند. اولین شرف یک انسان، پای بندی به عهد و پیمان است. بالاترین ارزش عام اجتماعی که در تمام ملل و اقوام و در تمام نژادها معتبر شمرده می شود وفای به پیمان است. اگر این تعهد نباشد جامعه به هرج ومرج کشیده می شود. آیا چنین مردمی لیاقت دارند که آقای عالم و الگو برای سایر کشورها شوند؟! اسلام می خواست مردمی تربیت کند که الگو باشند. اما عده ای از روی غرض ورزی و عده ای دیگر از روی جهالت و نادانی نگذاشتند این درخت به بار بنشیند و سعادت ابدی را برای همه جهانیان تأمین کند.

اعاذناالله وایاکم والسلام علیکم ورحمه الله