صفات نوشتۀ خوب - قسمت ۳

صفات نوشتۀ خوب - قسمت ۳

دربارۀ علایم نگارشی (سجاوندی) در کتاب‌های مبسوط‌تر، بحث‌های مفصّلی انجام گرفته است. در اینجا تنها عمده‌ترین آن‌ها فشرده مطرح می‌شود:

⮜ نقطه ( . )

در پایان هر جملۀ کامل می‌آید. چه در متن، چه پاورقی. همچنین پس از حرفی که نشان اختصار یک کلمه است، مثل ه‍ . ق. (هجری قمری) یا P.T.T (پست و تلفن و تلگراف).

⮜ دو نقطه ( : ) 

پس از کلمه‌ای که برای نقل قول می‌آید (می‌فرماید:)، برای اجمال قبل از تفصیل (اصول دین پنج است:)، برای مورد لغت و معنی (اعتدال: میانه‌روی).

⮜ کاما، ویرگول ( ، )

ـ برای موارد مکث در وسط جمله.
ـ هنگام عطف کلمات، به جای واو (شهرهای تهران، قم، مشهد).
ـ آنجا که آوردنش، ارتباط کلمات را تصحیح کند و مانع اشتباه‌خوانی شود.
ـ جدا کردن توضیحات مربوط به نشان پستی یا منبع یک نقل (خیابان ری، کوچۀ خورشید...) یا (تاریخ ایران، ج ۲، ص ۱۶).

⮜ نقطه ویرگول ( ؛ ) 

آنجا که جمله از نظر دستوری کامل است ولی از نظر معنی ارتباطی با بعد دارد. مثل (نویسندگی ضرورت تبلیغ است؛ پس آن را بیاموزیم).

⮜ علامت سؤال ( ؟ ) 

ـ در پایان جمله‌های پرسشی (چه سؤال واقعی، چه انکاری و استهزاء) 
ـ آنجا که بخواهیم نسبت به مطلبی ایجاد شک کنیم یا یقینی نباشد. مثل: سعدی، متوفای ۶۶۰ (؟)

⮜ علامت تعجّب ( ! )

ـ آنجا که جمله، تعجبّی باشد. 
ـ در موارد دعا، ندا، نفرین، تحسین، آرزو، حسرت و کلّاً کلماتِ عاطفی، (چه شهر خوبی! دریغا! احمد!)

⮜ خط فاصله ( ـ )

ـ دو سوی جملۀ معترضه
ـ میان کلمات ترکیبی (عقیدتی ـ سیاسی).
ـ پس از کلماتی که بخشی از آن‌ها به سطر بعد منتقل می‌شود.
ـ در گفت وگو‌هایی که در نمایشنامه و داستان است.
ـ هنگام تقسیم‌بندی‌ها پس از اعداد.
۱ـ
۲ـ 
در این مورد، بعضی هم پس از اعداد در تقسیم‌بندی یا در پاورقی‌ها، به جای خط فاصله، نقطه می‌گذارند(۱.).

⮜ گیومه ( «» )

ـ ابتدا و انتهای نقل قول مستقیم.
ـ مشخصّ ساختن اسم‌های خاص و اَعلام و اصطلاحات.
ـ برجسته‌تر کردن کلمانی خاص (البتّه نه در حدّ افراط).

⮜ پرانتز ( ( ) )

برای توضیحاتی پیرامون برخی کلمات در متن: استقراض (وام گرفتن).

⮜ کروشه ( [ ] )

برای افزودن چیزی به متن اصلی، یا بیان اختلاف نسخه.

⮜ سه نقطه ( ... )

برای نشان دادنِ حذف یک کلمه یا بخشی از متن، نشانۀ افتادگی از متن اصل، نشان ادامۀ مطلب.

⮜ ستاره ( * )

اغلب در سمت چپ بالای کلمه‌ای در عنوان یا متن گذاشته می‌شود، برای توضیح خاص در پاورقی. گاهی هم برای جدا کردن بندها و پاراگراف‌های یک نوشته به کار می‌رود، که در این صورت اغلب سه ستاره *** آورده می‌شود.

منبع: جواد محدثی، «کتاب با اهل قلم»

برای دسترسی به همه بخشها روی «کتاب با اهل قلم» کلیک کنید