ایران و عبرت از سرنوشت خاکستری پاکستان در FATF

ایران و عبرت از سرنوشت خاکستری پاکستان در FATF

به گزارش خبرنگار ضیاءالصالحین به نقل از سرویس جهان مشرق - قبل از برجام بارها از زبان مقامات کشور می شنیدیم که بلافاصله پس از انعقاد آن همه تحریم ها برداشته خواهد شد؛ که عملاً نشد. حالا برخی از همان افراد می نویسند که اگر عضو FATF شویم همه چیز رو به راه می شود! بنابر این بد نیست مروری بر سرنوشت پاکستان پس از ۱۸ سال همکاری با APG و FATF داشته باشیم که فکر نکنیم اگر عضو FATF شویم همه چیز بلافاصله روبراه می شود؛ بلکه ممکن است پس از ۱۸ سال همچنان برای خروج از فهرست خاکستریِ این نهادِ ظاهراً مستقل بین المللی به این در و آن در بزنیم!

پاکستان در سال ۱۹۹۷ میلادی قانون داخلی مقابله با تروریسم و در سال ۲۰۱۰ میلادی قانون مقابله با پولشویی را تصویب کرد. از سال ۲۰۰۰ میلادی به گروه آسیا-اقیانوسیه در FATF پیوسته که به APG شناخته می شود. در فوریه ۲۰۰۸ میلادی همزمان با ایران در نشست و بیانیه FATF مورد خطاب قرار گرفته و از آن خواسته شده تا بار دیگر خود را با توصیه های چهل گانه تطابق دهد. یک سال و نیم بعد در ۲۰۰۹ میلادی از آن به دلیل همکاری های انجام شده تقدیر شده، اما در سال ۲۰۱۲ میلادی در فهرست خاکستری FATF قرار گرفت و تا سه سال در آن ماند.

FATF فقط آمریکا نیست. اما این را باید بدانیم که گروه های تروریستی نیز از نظر آنها فقط به طالبان و القاعده محدود نمی شود.

امسال بار دیگر و پس از هشدارهای نشست فوریه، پاکستان از ژوئن ۲۰۱۸ میلادی در فهرست خاکستری قرار گرفت، اتفاقی که به صورت کاملاً روشن با فشار آمریکا انجام شد. این تصمیم در FATF با همکاری عربستان همراه شد، کشوری که قرار بود در کنار چین و ترکیه در جمع ۳۷ نفریِ FATF با تصویب آن مخالفت کند اما به نوشته پایگاه Down، ریاض با وعده واشینگتن مبنی بر پذیرش عضویتش در FATF دست از پشتیبانی پاکستان برداشت. ریاض فعلاً در کنار اسرائیل و اندونزی، عضو ناظر است.

آیا تصور می کنید چنین سرنوشتی برای ایران دور از دسترس است؟

تعهداتی که پاکستان «در سطح عالی» به FATF داد و چند روز پس از قرارگرفتن در فهرست خاکستری منتشر شد، هیچ سودی نداشت. این تعهدات را از پایگاه اینترنتی FATF مرور می کنیم:

«۱- پاکستان نشان می دهد روزنه های خطرپذیر در تأمین مالی تروریسم شناسایی شده، ارزیابی شده و نظارت عالی بر آن اعمال می شود؛
۲- پاکستان نشان می دهد اقدامات و برنامه ها برای مقابله با نقض قوانین پولشویی و تأمین تروریسم اعمال شده و بر رفتار مؤسسات مالی تأثیر گذاشته است؛
۳- پاکستان نشان می دهد مقامات مربوطه با یکدیگر برای اقدام قانونی علیه سرویس های انتقالِ غیرقانونیِ پول و دارایی همکاری می کنند؛
۴- پاکستان نشان می دهد مقامات این کشور موارد حمل پول نقد را شناسایی کرده و ریسک بهره گیری از هر کدام را در تأمین مالی تروریسم ارزیابی نموده اند؛
۵- پاکستان ارتباط بین ارگانی از جمله میان ارگان های ایالتی و فدرال را در مقابله با موارد مشکوک به تأمین تروریسم ارتقا می بخشد؛
۶- پاکستان نشان می دهد نهادهای مجری قانون طیف گسترده ای از فعالیت های مشمولِ تأمین مالی تروریسم را شناسایی کرده و در مورد شخصیت های حقیقی و حقوقی که به عنوان گروه تروریستی مشخص شده اند و شخصیت های حقیقی و حقوقی که به نمایندگی و به جای آنها فعالیت می کنند، تحقیق و پیگرد قانونی را اعمال می کنند؛
۷- پاکستان نشان می دهد پیگردهای قانونی و تحریم علیه تأمین مالی تروریسم مؤثر، مناسب و بازدارنده است و اختیارات نهادهای قضائی و انتظامی در این حوزه گسترش یافته، حمایت از آنها به عمل می آید؛
۸- پاکستان نشان می دهد تحریم های مالی هدفمند را با حمایتِ یک اجبار قانونیِ جامع علیه همه تروریست های مشخص شده در قطعنامه ۱۲۶۷ و ۱۳۷۳ شورای امنیت و همه کسانی که به نمایندگی و از طرف آنها فعالیت می کنند به صورتی مؤثر اجرا می کند، از جمله جلوگیری از انباشت صندوق ها و جابجایی آنها، شناسایی و مسدودسازی دارایی های منقول و غیرمنقول و لغو دسترسی به صندوق ها و سرویس های مالی؛
۹- پاکستان نشان می دهد موارد تأمین مالی تروریسم را مجازات می کند، از جمله با جریمه های اجرایی و قضایی با همکاری مقامات استانی و فدرال در هر مورد؛
۱۰- و پاکستان نشان می دهد تأسیسات و سرویس هایی که در کنترل گروه های مشخص شده به عنوان تروریست بوده است، از دسترس شان خارج شده، از منابع آن و امکان استفاده از آن محروم شده اند.»

با وجود این تعهدات گسترده از سوی پاکستان و اینکه امسال همکاری با FATF در شورای امنیت ملی پاکستان به تصویب رسیده بود، باز هم پس از گذشت نزدیک به ۲۰ سال از قطعنامه هایی که در سال ۱۹۹۹ و ۲۰۰۱ میلادی در شورای امنیت سازمان ملل صادر شده اند، در فهرست خاکستری قرار گرفت. دلیلی که برای این کار عنوان شده، فهرست ۲۷ بندی است که به عنوان برنامه عمل (Action Plan) پاکستان تعیین شده بود و یک سال و نیم پاکستان مهلت داشت تا آن را اجرایی کند.

قطعنامه ۱۹۹۹ علیه طالبان صادر شد و قطعنامه بعدی دولت ها را ملزم می کرد که تمام اختیارات شان را برای مسدودکردن اموال، مصادره آنها و جلوگیری از انتقال مالی توسط هر گروه تروریستی بکار گیرند.

FATF و شاخه هایش در گزارش از میزان انطباق وضعیت کشورها با توصیه های چهل گانه، می توانند خیلی راحت با تعابیری چون «قوانین چندان جامع نیست» یا «چندان مؤثر اعمال نمی شود» آنها را تحت فشار قرار دهند. این جدول از گزارش APG از وضعیت پاکستان انتخاب شده که در ژوئن ۲۰۰۹ میلادی منتشر شده است.

پایگاه TheNews از نشست فوریه ۲۰۱۸ گزارش داده که ترکیه، عربستان و چین با رأی خود مانع از قرارگرفتن پاکستان در فهرست خاکستری شدند اما در نشست ژوئن و به گزارش Down، وقتی عربستان از حمایت پاکستان عقب نشست، پکن نیز به اسلام آباد پیغام داد مجبور است برای حفظ شأن خود در موردی که اثر ندارد، رأیِ مخالف ندهد. اسلام آباد هم راهی جز تشکر از حمایتِ بی نتیجه چین و ترکیه نداشت!

شمشاد اختر وزیر وقتِ داراییِ پاکستان در واکنش به این مصوبه گفت «این یک تصمیم سیاسی بود و هیچ ربطی به عملکرد پاکستان در مقابله با تروریسم ندارد». قرار است پاکستان دست کم یک سال در فهرست خاکستری باقی بماند اما وزیر دارایی کنونی، اسد عمر می گوید بعید است در کمتر از ۱۵ ماه بتوانیم از فهرست خارج بشویم. وی که در سنای پاکستان صحبت می کرد، گفت بهتر است به این فشارها به مثابه یک فرصت نگاه کنیم و برخی کژکارکردها در نظام اقتصادی پاکستان را برطرف کنیم. با این حال اذعان کرد که حضور پاکستان در فهرست خاکستری می تواند یک علامت کاملاً منفی به خارج صادر کند، آن هم در شرایطی که اسلام آباد دچار بدهی خارجی و کسری بودجه است و نیاز به سرمایه گذاریِ بیشتر دارد.

اسد عمر گفت «آنها ۲۷ کمبود را در سه حوزه تشخیص داده اند... اگر درخواست های آنها را اجابت کنیم و این ۲۷ نقص را جبران کنیم، به فهرست سفید برمی گردیم.» آیا وزیر دارایی ما نیز ۱۸ سال بعد چنین سخنانی را در مجلس ایران خواهد گفت؟ قطعاً هر سیاست اقتصادی منافعی نیز برای کشور خواهد داشت، اما آیا کشورهای غربی نیز می پذیرند که سیاستی را در داخل کشورشان پیش گیرند که به نفع پاکستان، یا ایران باشد؟

جمع بندی

FATF یک بام و دو هوا نیست و بعید است مشکلش با چند تبصره حل شود. اینکه ایران عضو FATF بشود اما در فهرست سیاه و یا حتی خاکستری باقی بماند، سودی ندارد. عضوی که همکاری کامل نکند ممکن است از کشوری که عضو نیست بیشتر تحت فشار قرار گیرد. عضوی که همکاری کامل انجام دهد، یعنی هر شخص و گروه و سازمانی که اعضای دائم شورای امنیت به عنوان تروریست تشخیص دهند تحریم کند و ریزِ اطلاعات و منابع آن را در اختیار قدرت های جهانی قرار دهد، می تواند امیدوار به بهبود روابط اقتصادی باشد.

با این حال FATF می تواند هر زمانی دیگر، دستورالعمل های چندگانه ای را به آن کشور اعلام کند و در صورت عدم تمکین، آن را دوباره در فهرست خاکستری و بعد در فهرست سیاه قرار دهد. همان گونه که در مورد پاکستان مشخص شد و پایگاه Nation نوشته است، «تلاش های گسترده دیپلماتیک» نیز در این مورد سودی ندارد و قدرت های غربی خواهان اجرای دقیق و واقعیِ خواسته هایشان هستند.

شاید بتوان امید داشت با حضور چین و روسیه در FATF فشارها بر کشورمان پس از عضویت در آن ناکام بماند، اما تجربه نشست ژوئیه برای پاکستان چیز دیگری را اثبات می کند. البته ایران به هیچ وجه مانند پاکستان در تاریخ اخیر خود به پناهگاه گروه های تروریستی تبدیل نشده، اما نکته اینجا است که اگر حزب الله و حوثیون را گروه تروریستی به شمار آورند، آیا ایران نیز به اندازه پاکستان در فشار نخواهد بود؟

منابع