ثواب و فضیلت صلوات

«صلوات » به بیان قرآن کریم نغمه الهی و نوایی ملکوتی است؛ «ان ا... و ملائکته یصلون علی النبی؛ خداوند و فرشتگان او بر پیامبر درود می فرستند.»
صلوات، عشق ورزی و قدرشناسی از گلگون چهره هایی است که به پای رو سفیدی ما فدا شدند. هم بهترین دعا در شأن برترین هاست و هم عامل پذیرش دعاهای ما. صلوات، نوای ایمان و نابودی نفاق است؛ هم توحید است و هم نبوت، هم امامت است و هم معاد روز قیامت و در یک کلمه، «تمام تسبیح جان ماست.» (1) 
منزلت صلوات 
علاوه بر اینکه خدا و فرشتگان بر پیامبر(ص) صلوات می فرستند، مؤمنان نیز به این امر و تسلیم در برابر آن فرمان داده شده اند: «خداوند و فرشتگان او بر پیامبر صلوات می فرستند. ای کسانی که ایمان آورده اید بر پیامبر صلوات بفرستید و کاملاً تسلیم او باشید.» (2) 
در قرآن کریم هم دستور احترام و بزرگداشت  خداوند تعالی هست که «شمارا چه می شود که برای خداوند شکوهی را امید ندارید.»(3) و هم توقیر و گرامیداشت پیامبر را گوشزد می نماید: « به راستی که ما تو را شاهد و گواه و بشارت دهنده و هشدار دهنده فرستادیم. تا [شما مردم ]خدا و پیامبرش را یاری  کنید و گرامی اش بدارید و در صبح و شام تسبیحش گویید.»(4) 
احکام صلوات 
در روایت آمده است که صلوات، همیشه، ارزشمند است، ولی در مواردی فضیلت و استحباب بیشتری پیدا می کند؛ مثلاً هنگام ورود و خروج از مسجد؛ پس از ذکر نام حضرت رسول(ص)، حتی در نماز، شب و روز جمعه، ماه مبارک رمضان، پس از نمازها، به هنگام ذبح حیوانات و هنگام شنیدن نام آن بزرگوار. (5) 
حتی در نماز میت و همچنین در تشهد نمازهای دیگر، صلوات واجب است و نماز بی صلوات، باطل است. 
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «هرکس نماز بگذارد و در آن بر من و اهل بیت من صلوات نفرستد، از او قبول نمی شود.»(6) 
صلوات ناقص 
ذکر «اللهم صل علی محمد» بدون «و آله » ناقص و خلاف امر پیامبر (ص) است؛ چنانکه خود حضرت می فرماید: «هرکس بر من صلوات بفرستد و بر خاندانم درود نفرستد، بوی بهشت را نمی یابد.»(7) 
امام صادق (ع) نیز می فرماید: مردی به کعبه درآویخته بود و چنین می خواند: «اللهم صل علی محمد». پدرم موسی بن جعفر(ع) شنید و به او فرمود: «بنده خدا !صلوات را ناقص نکن و در حق ما ظلم نکن، بلکه بگو خدایا بر محمد و اهل بیتش درود بفرست.»(8) 
در روایات فراوانی، حذف «آل محمد» از صلوات نهی شده است. علامه طباطبایی رحمةا... پس از روایتی در این باره، می نویسد: «جز این، هجده حدیث دیگر از اهل سنت دلالت دارد بر صلوات کامل و پرهیز از ناقص... و اما روایات شیعه در این موضوع، فراوان و بی شمار است ». 
کیفیت صلوات 
مردی به پیامبر (ص) عرض کرد: دانستیم چگونه بر شما سلام کنیم، ولی صلوات بر شما چگونه است؟ آن حضرت فرمودند: بگو: «اللهم صل علی محمد و علی آل محمد، کما صلیت علی ابراهیم و آل ابراهیم آنک حمید مجید، اللهم بارک علی محمد و علی آل محمد کما بارکت علی ابراهیم و آل ابراهیم آنک حمید مجید.» (9) 
حضرت سجاد (ع) نیز در پایان دعای مکارم الاخلاق چنین دعا می کند: «اللهم صل علی محمد و آله، کافضل ما صلیت علی احد من خلقک قبله و انت مصل علی احد بعده؛ بارخدایا بر محمد و آلش درود فرست، مانند بهترین درودی که قبل از او بر هر یک از بندگانت نثار کردی و یا پس از او نثار کسی خواهی کرد.» (10) 
در روایات آمده است که بهتر آن است صلوات با صدای بلند باشد. از پیامبر اکرم (ص) روایت  شده است: «با صدای بلند بر من صلوات بفرستید که نفاق را از بین می برد.»(11) 
ثواب و فضیلت صلوات از نگاه روایات 
1-کفاره گناهان: 
امام رضا (ع) می فرماید: «هرکس از انجام عملی که گناهانش را جبران کند ناتوان است، پس باید زیاد بر محمد و آل محمد صلوات بفرستد؛ زیرا صلوات، گناهان را به کلی پاک می کند.»(12) 
2- وزین ترین و برترین: 
از امام باقر(ع) یا صادق (ع) نقل شده است: «سنگین ترین چیزی که در روز قیامت در ترازو گذاشته می شود، صلوات بر محمد (ص) و اهل بیت او هست.»(13) 
و نیز از امام صادق (ع) روایت است که «روز جمعه هیچ کاری برتر و پرفضیلت تر از صلوات بر محمد و آل محمد نیست.»(14) 
3- دوستی خداوند: 
از امام هادی (ع) چنین روایت است: «تنها دلیلی که خدا به خاطر آن ابراهیم (ع) را به مقام دوستی و خلیل بودن رسانید، کثرت صلوات فرستادن او بر محمد و اهل بیتش - که درود خدا بر آنان باد - بود.» 
4- بخیل واقعی: 
پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «بخیل حقیقی کسی است که نزد او از من یاد شود و او بر من صلوات نفرستد.»(15) 
5-صدای سخن عشق: 
از امام صادق (ع) روایت است: «هنگامی که از پیامبر(ص) یاد می شود، زیاد بر او صلوات بفرستید؛ زیرا هرکه بر پیامبر صلوات فرستد، خداوند در میان هزار صف از فرشتگان بر او هزار درود فرستد و چیزی از مخلوقات خدا باقی نمی ماند، مگر اینکه بر این بنده درود می فرستند؛ چون خدا و فرشتگان بر او درود فرستاده اند. پس کسی که در این باره بی علاقه باشد، جاهل و فریب خورده است...»(16)
6- رهایی از مشکلات: 
از استاد اخلاق و عرفان آیةا... بهاءالدینی رحمةا... نقل است: 
«برای رهایی از مشکلات راه هایی هست که بهترین آن ها که خود ما حس کرده ایم و به کمک آن ها به حاجت هایمان رسیده ایم، چهار چیز است؛ نذر کردن گوسفند برای فقرا، خواندن حدیث کساء به طور پی در پی، پرداخت صدقه و ختم صلوات.» (17) 
7- کتابت صلوات: 
در پاداش نوشتن صلوات، حدیثی از پیامبر (ص) نقل گردیده است: «هرکس در نوشته ای بر من صلوات بنویسد، تا هنگامی که نامم در آن مکتوب باقی است، فرشتگان پیوسته برای او استغفار می کنند.»(18) 
نکته ؛ این سوره را بخوانیم...
وقتی سعد بن معاذ (یکی از اصحاب رسول خدا(ص)) از دنیا رفت، پیامبر(ص)، بر جنازه او نماز خواند و فرمود: 
هفتاد هزار فرشته که جبرئیل نیز همراهشان بود، آمدند و بر جنازه سعد نماز خواندند. من به جبرئیل گفتم: «سعد به چه علت دارای این مقام شد که شما همراه آن همه فرشته آمدید و بر جنازه اش نماز خواندید؟» 
جبرئیل پاسخ فرمود: 
«بقرائته قل هوا... احد، قائماً و قاعداً و راکباً و ماشیاً و ذاهباً و جائیاً؛ به خاطر این که او سوره توحید (قل هو ا... احد) را در همه وقت، ایستاده، نشسته، سواره، پیاده، هنگام رفت و برگشت می خواند.» 
سیره پیامبر با اسرا 
پیامبر(ص) از طرف خداوند مأمور بود شخصاً با اسیران گفتگو کند و آنان را ارشاد و تبلیغ نموده و به آنان امید بدهد؛ «یا ایها النبی قل لمن فی ایدیکم من الاسری».(19) 
گفتگوی مستقیم بالاترین شخصیت، با اسیر کافر و محارب، بالاترین عنایت اسلام و رسول خدا(ص) به اسیران است. 
اما محتوای گفتگو چه باشد؟ 
خداوند در آیه 70 سوره انفال می فرماید: محتوای گفتگو با اسیران این باشد که ای اسیران، اگر خداوند در دل های شما خیری بداند (و شما روحیه لجاجت و کینه نداشته باشید و زمینه رشد و سعادت داشته باشید) بهتر ازآنچه از شما گرفته، به شما خواهد داد. (اگر امروز آزادی شما گرفته شده، در آینده مسلمان خواهید شد.) به علاوه، گناهانتان را می بخشد؛ «ان یعلم ا... فی قلوبکم خیراً یؤتکم خیراً مما اخذ منک و یغفر لکم»(1) 
در اسلام حتی شرکت در جنگ بر ضد پیامبر(ص) مانع توبه و برگشت و دریافت مغفرت الهی نیست. به اسرا می گوید: «یغفر لکم». 
اسلام مکتبی است که دختر پیامبرش لحظه افطار، غذای مورد نیاز خود را به مسکین و یتیم و اسیر می دهد؛ «و یطمعون الطعام علی حبه مسکینا و یتیماً و اسیرا».(20) 
اسلام، مکتبی است که شخصیتی چون امام علی(ع) بعد از ضربت خوردن و دستگیری قاتل، سفارش او را می کند و می فرماید: «احبسوا هذا الاسیر؛ این قاتل اسیر را حبس کنید»، «اطعموه» او را غذا دهید، «و اسقوه» به او نوشیدنی دهید و در اسارت با او خوش رفتاری کنید. «احسنوا اسارته»(21)

پی نوشت:
1) اشاره دارد به حدیثی از امام رضا(ع) که فرمودند: درود فرستادن بر محمد و آل محمد، نزد خداوند متعال سبحان ا... و لا اله الا ا... و ا... اکبر گفتن است.» عیون اخبار الرضا (ع)، ج 1، ص 294.
2) احزاب/56.
3) نوح/13.
4) فتح/8 - 9.
5) سفینهالبحار، ج 3/میزان الحکمة، ج 2، ص 1662/وسائل الشیعة، ج 4، ص 1210 - 1222/ بحارالانوار، ج 94، باب 47.
6) عوالی اللآلی، ج 2، ص 40.
7) امالی صدوق، ص 167، ح 9/بحارالانوار، ج 8، ص 186.
8) اصول کافی، ج 2، ص 495.
9) المیزان، ج 16، ص 344.
10) مکارم الاخلاق، دعای 20 صحیفه سجادیه.
11) الکافی، ج 2، ص 493.
12) سفینةالبحار، ج 3، ص 125.
13) همان، ص 126.
14) همان، ص 394.
15) همان، ص 246.
16) کافی، ج 2، ص 492.
17) آیت  بصیرت، ص 68.
18) کنز العمال.
19)- سوره انفاق، آیه 70.
20)- سوره انسان، آیه 8.
21)- میزان الحکمه.