نوجوانان ، همیشه نیازمند کمک والدین در راستای کنار آمدن با جنبه های پیچیده بلوغ جنسی خود هستند و چه بسا نوجوان نسل امروز بیش از پیش نیازمند کمک و حمایت والدین خود هستند چرا که امروز بیش از هر دوره دیگری مطالب مضر در محیط نوجوان وجود دارد که می تواند ذهن او را به خود مشغول سازد. بدون شک با این همه خطرات بزرگ که در کمین نوجوان امروزی است، تربیت جنسی از اهمیت بیشتری برخوردار شده است.
در این یادداشت سعی داریم به این موضوع بپردازیم که تربیت جنسی یک نوجوان شامل چه مواردی می شود. در ادامه به بیان آنچه لازم است که در این زمینه مورد توجه قرار گیرد، می پردازیم:
مسئولیتی که والدین بر عهده دارند
بخش مهمی از تربیت نوجوانان که بر عهده والدین است، تربیت جنسی است. در تربیت جنسی نوجوان والدین دو نقش مهم دارند:
- اول اینکه نوجوان را با حقایق صحیح جنسی بیولوژیک آشنا کنند تا او بداند دستگاه‌های جنسی چگونه کار می کند و تامین بهداشت آنها به چه طریق میسر است؟
همانند سازی با والد همجنس از جمله راه‌های تسهیل هویت یابی جنسیتی در نوجوانان است. این بدان معناست که پدران در شکل گیری هویت جنسی پسران و مادران در شکل گیری هویت جنسی دختران خود نقش مهم و سازنده ای دارند
- به فرزند خود آموزش دهند که به چه طریق امیال جنسی خود را با توجه به ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی جامعه مدیریت کنند و در نتیجه از انحراف مصون بمانند؟
لذا والدین موظفند پیش از آنکه فرزندشان وارد مرحله جدیدی از زندگی(بلوغ) شود، نسبت به ویژگی های این گذار مهم از زندگی اطلاعات کافی را کسب کرده و با علم کافی نسبت به این دوره پر فراز و نشیب، بتوانند فرزند نوجوان خود را به درستی هدایت و تربیت نمایند. بررسی سن بلوغ، ابعاد مختلف آن، تغییرات جسمی و روانی این دوره، تبعات رفتاری، سبک‌های فرزند پروری در این دوره، آسیب‌های احتمالی و .. جز موارد بسیار مهمی است که والدین باید در آن زمینه کسب اطلاعات داشته باشند و همواره یک قدم از فرزندشان جلوتر باشند. قبل از اینکه نوجوان با مساله ای خاص در دوران نوجوانی مواجه شود، والدین باید آمادگی مواجهه با آن چالش را داشته باشند.
فرزندتان را با تغییرات نوجوانی آشنا سازید
همیشه تغییرات با اضطراب و دلنگرانی همراه است، چرا که فرد را با موقعیتی ناآشنا و مبهم مواجه می‌کند که تا آن زمان با آن مواجه نبوده است. حال اگر دامنه تحولات وسیع تر باشد و از طرف دیگر هیچ آمادگی هم از قبل وجود نداشته باشد، قطعا شدت سرگشتی ها بیشتر و بیشتر خواهد بود.
در تحولات بلوغ، دامنه تغییرات آن قدر وسیع و همه جانبه است که اگر فرزند نوجوان ما آمادگی ذهنی و اطلاعاتی لازم را با آن نداشته باشد قطعا با مشکلاتی مواجه خواهد شد حال آنکه داشتن آمادگی نسبی از شدت اضطراب‌ها و نگرانی ها خواهد کاست.
با این اوصاف مادران موظفند که پیش از بروز اولین تغییرات بلوغ در دختران در جوی دوستانه برای او توضیح دهند که یکی از نشانه های طبیعی رشد یک دختر بروز این تغییرات است که او را برای مرحله مهمتری از زندگی یعنی مادر شدن آماده می کند.
همچنین پدران نیز باید با پسران خود در مورد بروز اولین تغییرات جسمانی که منجر به بارور سازی، پدر شدن و تحمل مسئولیت خانه و خانواده می شود آماده کنند و برای او توضیح دهند که این امری طبیعی است که دلیلی برای شرمندگی از آن وجود ندارد.
البته نوجوانان امروز، طبیعتا مطلع تر از نسل‌های قبل بوده و نسبت به تغییر و تحولات بلوغ گنگ و ناآشنا نیستند اما در هر حال این موجب نمی شود که والدین نقش خطیر خود در زمینه تربیت جنسی را نادیده بگیرند اما متاسفانه شواهد نشان می دهد که آموزش‌های لازم در این زمینه از طرف مدرسه و والدین و ..صورت نمی گیرند و لذا با ترس های بیجا خود را آزار می دهند.
پرورش هویت جنسی نوجوان
از نیازهای مهم دوران نوجوانی، پرورش هویت است. احساس هویت شخصی در نوجوانان به تدریج بر پایه همانند سازی های گوناگون دوران کودکی تکوین می یابد. البته هویت یابی در نوجوانان به سه بخش تقسیم می شود:
- نوجوانانی که بعد از یک دوره کند و کاو و جستجو متعهدانه به هدفی در زندگی دست یافته و در همان راستا حرکت می‌کنند
- دسته ای دیگر از نوجوانان خیلی راحت ارزش‌های والدین خود را پذیرفته و لذا چندان با بحران هویت مواجه نمی شوند
- و اما دسته سوم نوجوانانی هستند که دچار انحراف در هویت یابی می شوند که عمدتا این نوجوانان از آن دست افرادی هستند که به شدت تحت فشار بوده اند
هر چه جامعه، ارزشها و معیارهای آن پیچیده تر شود هویت یابی هم مشکل تر می شود. البته هویت، بخشهای فراوانی دارد مثل هویت ملی، هویت شخصی، هویت جنسی، هویت دینی و .. و تمرکز اصلی ما در این مقاله هویت جنسی است که پایه آن در زمان کودکی پی ریزی می شود.
همانند سازی با والد همجنس از جمله راه‌های تسهیل هویت یابی جنسیتی در نوجوانان است. این بدان معناست که پدران در شکل گیری هویت جنسی پسران و مادران در شکل گیری هویت جنسی دختران خود نقش مهم و سازنده ای دارند.
پدر باید بتواند به طور صحیح بر ذهنیت نوجوان خود تاثیر بگذارد و درباره افکار مناسب نیروی مردانگی صحبت کند؛ در مورد نیرومندی و احساس نسبت به زنان و زیبایی و رفتار خوب گفتگو نماید. پدر خانواده تاثیر ویژه ای روی پسر می گذارد. اگر پدر نزدیک به پسر باشد همیشه مراقب اوست. علاوه بر این در کارهای خانه نیز شرکت خواهد کرد. معاشرت همیشگی سبب نزدیکی روحی دو مرد می شود. مرد مسن به نوجوان کمک خواهد کرد که بعدها انسان واقعی شود.
از دیگر سو مادران نیز باید احساس زنانگی را در دختران خود تقویت کنند و نقش آنها را در ازدواج و زندگی مشترک تبیین نمایند [1].
جهت دهی مطلوب به نیازهای جنسی در دوران نوجوانی
نوجوان در طی تغییر و تحولات بلوغ، با مجموعه ای وسیع از تغییرات مواجه می گردد که هر کدام جای بررسی دارد. همین تغییر و دگرگونی هاست که نوجوانی را با عنوانهای متفاوتی اعم از طوفان و فشار، بحران و .. مواجه می سازد.
اما به نظر می رسد آنچه که بیش از همه نیازمند جهت دهی و تربیت است، بلوغ و تغییرات جنسی است که برای هر نوجواین رخ می دهد و از این رو لازم است که با آن برخورد صحیح صورت گیرد. برای مثال:
- سوق دادن انرژی جنسی به سمت امور معنوی، هنری و زیبایی دوستی توصیه می شود. ضروری است والدین استعدادهای متفاوت فرزند نوجوان خود را در نظر گرفته و به جهت دهی آن بپردازند تا نوجوان بتواند انرژی روانی خود را در این بخش تخلیه نماید. با فراهم کردن شرکت فرزندتان در کلاس‌های هنری، باشگاه‌های ورزشی و .. می توانید تا اندازه زیادی توجه آنها را از امیال جنسی به سمت امیال هنری و .. جلب کنید.
- تشویق به علم اندوزی و علم آموزی فرصت دانستن و اندیشیدن را برای نوجوان مهیا می کند تا کنجکاوی های نوجوان به سمت مسایل مهم تر و وسیع تر دیگری اعم از مسایل فرهنگی، سیاسی و دینی معطوف نماید.
- به ساعت استراحت فرزند نوجوان تان توجه کنید.(1) وقت خوب معینی برای فرزند نوجوان خود قرار دهید و به او کمک کنید به موقع و به اندازه استراحت کند؛ قطعا کم خوابی باعث بروز مشکلات و اختلال‌هایی در رفتار و هیجانات نوجوان خواهد داشت
- توجه به خورد و خوراک نوجوان و خودداری والدین برای استفاده از خوراکی های صنعتی و فراوری شده نیز توصیه می شود. ضمن اینکه در استفاده از خوراکی هایی اعم از مواد غذایی تند، پرادویه، خرما، تخم مرغ، انار باید جانب احتیاط و مراعات را در نظر داشت.
- علاوه بر همه اینها سعی کنید زندگی خانوادگی تان را به تناسب نیازهای نوجوان در خانواده درآورید. هر هفته نیز اوقات خانوادگی خاصی تدارک بینید و گاهی دوستان و بستگان محبوب را هم به این قبیل جمع‌های خانواده فرا بخوانید. ضمن اینکه حتما اوقاتی را با نوجوان خود به صورت تکی و منحصرا مختص او تنظیم نمایید.
نوجوانی یکی از واقعیتهای پراهمیت زندگانی آدمی است و نوجوانان همیشه برای خودشان و دیگران مشکلاتی به وجود آورده اند. با این همه نوجوانی امری طبیعی و معمولی است.
شما والدین موظف هستید با نوجوان خود همدلی کنید وخودتان را جای او بگذارید و رنج های او را بشناسید و حس کنید. نوجوان از دوران دگرگونی های هیجانی پرآشوبی می گذرد لذا باید با شکیبایی، جهان به هم ریخته هیجانی او را دریافت و درک کرد و از او پشتیبانی کرد. باید از این دوره های رشد و تغییرات جسمی و جنسی، آگاهی و شناخت داشت و رفتارهایی در خور با این آشفتگی ها و آشوبها در پیش گرفت.
1. تربیت جنسی، مبانی اصول و روشها از منظر قرآن حدیث، ص 139 .
منبــــع : بخش خانواده ایرانی تبیان - مریم عطاریان
