درنگی در اولین جمله دعای افتتاح

رمضان ماه برکت، رحمت و مغفرت الهی است، پیامبراعظم(صلی الله علیه وآله) فرمودند: أیُهَا النّاس قَد أقبَلَ إلَیکُم شهرُ الله بالبَرکهِ والرّحمَهِ والمَغفِرَه.
اَللّهُمَّ اِنّی اَفْتَتِحُ الثَّنآءَ بِحَمْدِکَ
رمضان ماه خداست، شهرالله است، پیامبراعظم(صلی الله علیه وآله) فرمودند: أیُهَا النّاس قَد أقبَلَ إلَیکُم شهرُ الله ...، اضافه شهر به الله، اضافه تشریفی یا تعظیمی است، مثل بیت الله، ثارالله و .. که در واقع شرافت و عظمت مربوط به الله است.

ماه مبارک رمضان ماه نزول قرآن است، شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ، و مشخصا در شب قدر بر قلب نازنین پیامبر(صلی الله علیه وآله) به صورت دفعی نازل شد، إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ.
رمضان ماه برکت، رحمت و مغفرت الهی است، پیامبراعظم(صلی الله علیه وآله) فرمودند: أیُهَا النّاس قَد أقبَلَ إلَیکُم شهرُ الله بالبَرکهِ والرّحمَهِ والمَغفِرَه.
ماه مهمانی مخصوص خداست، پیامبراعظم(صلی الله علیه وآله) فرمودند: هُوَ شَهرٌ دُعيتُم فيهِ إلى ضِيافَةِ اللّهِ.
ماه روزه است، شهر الصّیام است، در سوره بقره آیه 183 آمده است: يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمْ الْصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى‏ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ، پس در حقیقت ماه مبارک رمضان ماه تقواست، روزه کفِ اعمال ماه رمضان و اوج و سقف آن رسیدن به تقوا است(لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ).

اگر انسان بتواند با روزه شروع کند و با قرآن ادامه دهد و با تقوا به اوج برسد، آن وقت به درجه و مقامی می رسد که به فرموده پیامبر(صلی الله علیه وآله): أَنْفَاسُکُمْ فِیهِ تَسْبِیحٌ وَ نَوْمُکُمْ فِیهِ عِبَادَةٌ وَ عَمَلُکُمْ فِیهِ مَقْبُولٌ وَ دُعَاؤُکُمْ فِیهِ مُسْتَجَابٌ، بنابراین ماه رمضان فرصت استثنایی بهره مندی از فیوضات الهی است؛
با روزه ای که یَرمِضُ الذّنوب است و گناهان را می سوزاند؛
با روزهایی که أیامُهُ أفضَلُ الایّام است، بهترین روزهاست؛
با شب هایی که لَیالیهِ أفضلُ اللَیالی است، بهترین شب هاست؛
با قرآنی که قِرائَتَهُ كَفّارَةٌ لِلذُّنوبِ است، خواندن آن کفاره گناهان است؛
با شب های قدری که لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ است، از هزار ماه یعنی از یک عمر 83 ساله آدمی بهتر است؛
و با  دعاهایی که الدُّعاءُ مِفتاحُ الرَّحمَةِ است، کلید گشایش رحمت الهی است و دوست داشتنی ترین کارها در نزد پروردگار است که امام علی(علیه السلام) فرمودند: أحَبُّ الأعْمَالِ إلَی اللهِ عَزَّ وَجَلَّ فِي الأرضِ الدُّعاءُ؛
بهترین زمان دعا ماه مبارک رمضان خصوصا لحظات خاص، شب ها و سحرهاست و بهترین دعا هم، دعاهای مأثوره است که از معصومین(علیهم السلام) نقل شده است و یکی از دعاهای معروف و مشهور دعای افتتاح است.

دعای افتتاح یکی از دعاهای مشهور ماه مبارک رمضان است که به خواندن و مداومت در شب های آن توصیه شده است، سند دعا منسوب به حضرت ولی عصر(عج) می باشد محدثینی که این دعا را نقل کرده اند عبارتند از:
1- شیخ طوسی در کتاب تهذیب الاحکام و کتاب مصباح المتهجد؛
2- سید بن طاووس در کتاب الاقبال بالاعمال الحسنه؛
3- کفعمی در کتاب بلدالامین و کتاب المصباح؛
4- فیض کاشانی در کتاب الوافی به نقل از تهذیب؛
5- علامه مجلسی در کتاب زادالمعاد و کتاب ملاذ الاخیار و فراز هایی از دعا را در کتاب بحارالانوار آورده است؛
6- شیخ عباس قمی در کتاب مفاتیح الجنان؛
اَللّهُمَّ اِنّی اَفْتَتِحُ الثَّنآءَ بِحَمْدِکَ
خدایا من ثناء و ستایش را با حمد تو آغاز می کنم، بوسیله حمد تو می گشایم.

نام دعا از همین فراز اول گرفته شده است به خاطر اینکه آغاز و شروع و افتتاح دعا و حمد و ثنای الهی با فعل اَفْتَتِحُ آمده است.

افتتاح یعنی گشودن، باز کردن، آغاز کردن و شروع کردن؛
خدایا آغاز می کنم ثناء و ستایش تو را، با چه چیز و وسیله ای؟ به وسیله حمد تو.
ثناء یعنی ستایش، سپاس، ذکر نیکو، ذکر جمیل، تحسین، تمجید و تعریف.
حمد یعنی ثناء و ستایش خاص، سپاسگزاری، ثناء گویی بر جمیل اختیاری، لذا حمد یعنی ستایش کسی که کار جمیل و خوبی را از روی اختیار انجام داده است.
باید خدا را حمد کرد که ما را به بهترین و زیباترین شکل و عالی ترین مقام و درجه آفرید. به حدی خداوند انسان را زیبا و کامل آفرید که به خودش نیز احسنت گفت: فَتَبَارَكَ اللَّهُ أَحْسَنُ الْخَالِقِينَ.

البته حمد مخصوص خداست چون هر آنچه که نیاز دنیا و عقبای انسان بود، برایش فراهم کرد و در اختیارش قرار داد، وَ سَخَّرَ لَكُمْ ما فِي السَّماواتِ وَ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً (سوره جاثیه آیه 13).

و صد البته که ما از عهده حمد و شکر او برنمی آییم، وَقَلِيلٌ مِنْ عِبَادِيَ الشَّكُورُ(سوره سباء آیه 13)
از دست و زبان که برآید                     کز عهده شکرش به در آید
انسان هرچه دارد از آنِ خداوند است، هیچ چیزی از خود ندارد، به هرجا و هر مقام و هر کمالی هم بخواهد برسد به خواست و اراده و توفیق الهی است. تا اراده الهی نباشد هیچ کاری انجام نمی شود حتی برگی از درخت نمی افتد، وَمَا تَسْقُطُ مِنْ وَرَقَةٍ إِلا يَعْلَمُهَا(سوره انعام آیه 29).

عبادت و بندگی خدا هم باید با توفیق الهی باشد، دعا و راز و نیاز هم، نیاز به توفیق الهی دارد؛ خلاصه هر آنچه هست در پرتو توفیق الهی است و هر آنچه می خواهیم باید با توفیق الهی باشد، چون همه چیز در دست اوست، بِيَدِكَ الْخَيْرُ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ (سوره آل عمراه آیه 26)؛ لذا دعا و مناجات و راز و نیاز را هم باید با حمد و ثنای الهی آغاز کنیم که توفیق خواندن و توفیق توجه به خدا از طریق دعا نیز لطف مضاعف الهی نسبت به بندگان می باشد.