فضیلت ماه شعبان

ماه شعبان ماه شریف و با عظمتی است. ماه انس با حضرت حق است. بزرگان و سالکین الی الله، این ماه را یکی از منازل سلوکشان قرار می دادند؛ یعنی در این ماه رشد معنوی شان فوق العاده بود. در این ماه نسبت به سایر ماه ها، زمینه برای کشف حجاب های ظلمانی و مزین شدن به صفات پسندیده، مساعدتر است. ماه شعبان، ماه نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم است. روایاتی که در فضیلت این ماه نقل شده فوق العاده است که برای تبرک بعضی را عرض می کنم.
حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم فرموده اند:
رَجَبٌ شَهْرُ اللهِ وَ شَعْبَانُ شَهْرِی وَ رَمَضَانُ شَهْرُ أُمَّتِی؛[1]
رجب ماه خدا و شعبان ماه من و رمضان، ماه امت من است.
همچنین آن حضرت در روایتی دیگر فرمودند:
خدا رحمت کند کسانی را که در این ماه من را کمک کنند.[2] یعنی کسانی که از دستورهای حق تبعیت می کنند. شاید یکی از مصادیق کمک نمودن به حضرت، زیاد صلوات فرستادن بر محمد وآل محمد صلی الله علیه وآله وسلم باشد؛ زیرا در صلوات از خدا تقاضای رفعت مقام نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم را می کنیم. در روایت هم دارد که در این ماه زیاد بر نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم صلوات بفرستید؛ چرا که حضرت شفاعتتان می کنند.[3]
در برخى احادیث از شعبان به سید و سَرور ماه ها تعبیر شده است.[4] در صلواتی که مستحب است هر روز هنگام ظهر خوانده شود، چنین می خوانیم:
وَ هَذَا شَهْرُ نَبِیِّکَ سَیِّدِ رُسُلِکَ شَعْبَانُ الَّذِی حَفَفْتَهُ مِنْکَ بِالرَّحْمَهِ وَ الرِّضْوَان؛[5]
یعنی ماه شعبان ماه نبی تو است که آقای همه مرسلین است و ماهی است که به رحمت و رضایت الهی پیچیده شده است.
نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «شعبان ماه من است. ملائکه آسمان ها احترام این ماه را کاملاً رعایت می کنند و ماهی است که در آن رزق ها توسعه پیدا می کند». علت نامگذاری این ماه به شعبان این است که از راه های مختلف در ارزاق توسعه داده می شود؛ چه رزق جسمانی چه رزق روحانی. مخصوصاً روزی معنوی که در این ماه از شعب مختلف عنایت می شود.
حضرت رسول صلی الله علیه وآله وسلم در فضیلت این ماه فرمودند:
به عباداتی که در این ماه انجام بگیرد، هفتاد برابر ثواب عنایت می شود.[6]
برخی از اعمال مشترک ماه شعبان
هر که در هر روز این ماه هفتاد مرتبه استغفار کند، مثل آن است که هفتاد هزار مرتبه در ماه هاى دیگر استغفار کرده است. عمل دیگرى که در این ماه سفارش شده، صدقه دادن است. انسان به هر اندازه ای که می تواند، باید در این ماه صدقه بدهد؛ حتی اگر به اندازه نصف دانه خرما باشد؛ زیرا خداوند بدن صدقه دهنده را بر آتش جهنم حرام می گرداند.[7]
پنج شنبه های ماه شعبان از فضیلت خاصی برخوردار است. حضرت رسول در فضیلت این روز فرمودند:
در هر پنج شنبه ماه شعبان، ملائکه به امر حق آسمان ها را زینت می کنند و می گویند: خدایا هر کس که در این روز روزه گرفته است، ببخش و دعاهایش را هم مستجاب کن.[8]
کسی که در این روز (پنج شنبه) دو رکعت نماز بخواند و در هر رکعتی پس از حمد، صد مرتبه سوره توحید را بخواند و بعد از نماز صد مرتبه صلوات بفرستد، حضرت حق حاجات او را برآورده می نماید.[9]
از امام صادق علیه السلام پرسیدند: بهترین اعمال در این ماه چیست؟ فرمود: تصدّق و استغفار. هر که در این ماه صدقه دهد خداوند آن عمل را تربیت کند. همچنان که یکى از شما بچه شترش را تربیت مى کند تا آن که در روز قیامت به صاحبش برسد.[10]
فضیلت شب نیمه شعبان
همه شب های ماه شعبان، با فضیلت هستند؛ اما شب نیمه شعبان، شب عجیبی است. شبی است که در تمام سال نمونه است. شب نیمه شعبان تحقیقاً شب قدر است. شبی است که از اول خلقت تا خاتم خلقت مثل آن وجود ندارد؛ به اعتبار مولودی که در آن متولد شده است. چرا که مقامات معنوی امام زمان علیه السلام خیلی فوق العاده است. همه ائمه علیه السلام نور واحدند؛ ولکن حضرت بقیه الله علیه السلام چیز دیگری است. بیش از هزار و صد سال است که عبادت می کنند خدمت به مخلوقات می کنند. ناراحتی های عالم وجود را برای خدا تحمل می کنند. حضرت بقیه الله علیه السلام از تمام حرکات و اعمال و سکنات ما مطلع است؛ حتی از نیات ما هم آگاه است. آن حضرت همه فسادها و جنایاتی که در عالم می شود می بینند و ناراحت می شوند؛ اما برای خدا صبر می کنند و خدا هم درجه و مقام به ایشان می دهد.
از اول خلقت تا به حال چنین مولودی متولد نشده است؛ زیرا خدا به وسیله او دنیا را پر از عدل و داد می کند. آن حضرت مظهر «یا عدل» و «یا حکیم» خداوند است. شب نیمه شعبان شبی است که چنین مولودی در آن متولد شده و به این اعتبار، از همه شب ها برتر است.
شب نیمه شعبان شب قدر
بنابر روایات متعددی که از امام صادق علیه السلام و امام محمد باقر علیه السلام وارد شده است، تقدیر سالیانه هر شخص، در شب نیمه شعبان رقم می خورد.[11]
حضرت امام محمد باقر علیه السلام فرمودند:
خداوند شب نیمه شعبان را برای ما قرار داد؛ همان طور که شب قدر را برای نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم قرار داده است.[12]
در روایت دیگری نبی اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: «شب نیمه شعبانی… حضرت جبرئیل آمد دست مرا گرفت و به بقیع رفتیم. جبرئیل گفت: سرتان را بلند کنید، ببینید درهای رحمت و مغفرت الهی باز است. باب های نعم الهی باز است. امشب خداوند به اندازه موهای چهارپایان دنیا می آمرزد. یا رسول الله کسی که این شب را به تسبیح و تهلیل و تکبیر و دعا و نماز و قرائت قرآن و استغفار زنده بدارد، بهشت جایگاه او خواهد بود و گناهان گذشته و آینده او بخشیده می شود».[13]
باید شب نیمه شعبان را غنیمت شمرد. خداوند در این شب به برکت امام زمان علیه السلام همه را مورد عنایت قرار می دهد. شایسته است انسان این شب را بیدار بماند و با خداوند به راز و نیاز بپردازد. از گناهان توبه کند و تمام حوائج خود را، از خداوند بخواهد و بداند که با کریمان کارها دشوار نیست.
دعای کمیل
جناب کمیل نقل می کند که در مسجد بصره در محضر امیرالمؤمنین علیه السلام بودیم. یکی از اصحاب عرض کرد: یا امیرالمؤمنین این که در قرآن است که: «فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیم؛ خداوند در شب قدر امور را مقدر می کند، یعنی چه؟ حضرت فرمودند: منظور شب نیمه شعبان است. قسم به آن که جان علی در دست اوست، مقدرات خوب و بد، همه در نیمه شعبان تا سال بعد تقسیم می شود. هیچ بنده ای نیست که شب نیمه شعبان را احیا بدارد و دعای خضر را بخواند، مگر این که اجابت شود. کمیل می گوید جلسه تمام شد و به خانه رفتم؛ اما با خود می گفتم دعای خضر که حضرت تعریف آن را کردند، چیست؟ بروم و از حضرت بپرسم. رفتم و درِ خانه حضرت را زدم. حضرت آمدند و فرمودند: چه کار داری؟ گفتم یا امیرالمؤمنین! شما تعریف دعای حضرت خضر را کردید، خواستم عنایتی بکنید و به من این دعا را تعلیم کنید. حضرت فرمودند: هر گاه این دعا را حفظ نمودی، پس آن را هر شب جمعه یا هر ماه یک مرتبه یا در سال یک مرتبه یا در طول عمرت یک مرتبه بخوان. اگر آن را خواندی، کفایت و یاری می شوی و رزقت زیاد می شود و از مغفرت الهی محروم نمی شوی. ای کمیل مصاحبت طولانی که با ما داشتی باعث شد که آنچه را خواستی به تو لطف کنیم. بعد حضرت فرمودند بنویس این دعا را و همین دعای معروف کمیل را تعلیم نمودند.[14]
اصل ورود دعای کمیل در شب نیمه شعبان است؛ لکن خواندن آن در هر شب جمعه هم مطلوب است. در اوقاتی که انسان حال معنوی خوبی دارد نیز خواندن آن خوب است. دعاهای دیگر نیز مثل دعای ابو حمزه ثمالی که در شب های ماه مبارک خوانده می شود یا مناجات شعبانیه که در شب های شعبان خوانده می شود؛ هر وقت حال خوشی به انسان دست داد، خوب است این دعاها را بخواند و به این وسیله تقرب به خداوند پیدا کند.
اعمال شب نیمه شعبان
برای شب نیمه شعبان اعمالی هست. یکی از آن ها غسل است که بسیار مهم است. نیت آن هم غسل شب نیمه شعبان است. از دیگر اعمال این شب، زیارت حضرت ابا عبدالله علیه السلام است. برای حضرت ابا عبدالله علیه السلام زیارت مخصوص شب نیمه شعبان وارد شده که نصف صفحه است. خواندن زیارت عاشورا هم خوب است. روایت دارد وضو بگیر و به پشت بام خانه برو و به چپ و راست و آسمان نگاه کن، بعد رو به قبر حضرت ابا عبد الله علیه السلام کن و بگو: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا أبَا عَبْدِ اللهِ السَّلَامُ عَلَیْکَ وَ رَحْمَهُ اللهِ وَ بَرَکَاتُه»  اگر چنین کردی، ثواب یک حج و یک عمره برای تو می نویسند.[15] این مطلب در شب های جمعه هم وارد شده است.
در روایتی دارد کسی که در شب نیمه شعبان صد مرتبه سبحان الله و صد مرتبه الحمد لله و صد مرتبه الله اکبر بگوید، خداوند گناهان گذشته اش را می بخشد و حوائج دنیا و آخرت او را برآورده می کند؛ چه آن هایی که بخواهد و چه آن هایی که درخواست نکند؛ اما خدا آن ها را می داند و به کرم و فضلی که بر بندگان دارد، همه را برآورده می نماید.[16] با توجه به این روایات، نباید از این شب غافل بود. باید در خانه خدا رفت و از او حوائج خود را طلبید. شب نیمه شعبان به قدری مهم است که حضرت حق به ذات مقدس خودش قسم خورده است که هر کسی در شب نیمه شعبان در خانه او بیاید، محروم بر نخواهد گشت.[17]

منبع : محودلدار
---------------------
پی  نوشت:
[1] بحارالانوار، ج ۱۰۴،‌ص ۱۲۵..
[2] وسائل الشیعه، ج ۱۰، ص ۵۰۲.
[3] بحارالأنوار، ج ۹۴، ص ۷۸.
[4] وسائل الشیعه، ج ، ص .
[5] همان، ص ۴۹۲.
[6] ثواب الاعمال، ص ۶۲.
[7] بحارالانوار، ج ، ص .
[8] وسائل الشیعه، ج ۸،  ص ۱۰۴.
[9] همان.
[10] الخصال، شیخ صدوق، ج ، ص ۶۰۵.
[11] فرمایش بعضی از بزرگان این است که شب قدر و تقدیر احوال و ارزاق و آجال مردم، دارای مراتب است که مرتبه ای از آن در شب نیمه شعبان تحقق می یابد و مراتب دیگر در ماه مبارک رمضان و در شب های قدر واقع می شود و به مرتبه حتمیت می رسد. (المراقبات، آیت الله میرزا جوادآقا ملکی تبریزی).
[12] بحارالأنوار، ج ۹۴، ص ۸۵.
[13] بحارالأنوار، ج ۹۵، ص ۴۱۳.
[14] إقبال الأعمال، ص ۷۰۶.
[15] کافی، ج ۴، ص ۵۸۹.
[16] بحارالأنوار، ج ۹۴، ص ۸۵.
[17] همان.