درگذشت "احسان طبری" محقق و سیاست مدار (1368 ش)

احسان طبری در سال 1295 ش در ساری به دنیا آمد. او دروس جدید و قدیم را فرا گرفت و در خلال تحصیل در دانشكده حقوق، به فراگرفتن علوم ادبی و عربی پرداخت و با فلسفه و علوم عقلی آشنا شد. در سنین جوانی به ماركسیسم گروید و در سال 1316 همراه با 52 نفر به زندان رضاشاه افتاد و تا زمان تبعید رضاخان، در زندان باقی ماند. طبری سپس در فعالیت های حزب توده مشاركت كرد و پس از ترور نافرجام شاه در 1327 و اعلام غیرقانونی بودن حزب توده، به اعدام محكوم شد. وی پس از این واقعه ناگزیر به مسكو رفت و پس از اتمام تحصیلات در آكادمی این شهر، به مقام استادی دست یافت. احسان طبری پس از نه سال اقامت در شوروی، به آلمان شرقی عزیمت كرد و دوره آكادمیك علوم اجتماعی را گذراند و پس از اخذ مقام علمی، سال ها در آن كشور به تدریس پرداخت. او با زبان های عربی، پهلوی، روسی، آلمانی، انگلیسی، فرانسوی، تركی آذری و تركی استانبولی آشنایی داشت و تخصصش در زمینه تاریخ فلسفه و ادبیات بود. طبری در سال 1357، همزمان با اوج گیری قیام مردم و انقلاب اسلامی پس از سی سال دوری به ایران آمد و فعالیت های سیاسی خود را با بازگشایی حزب توده از سر گرفت. در سال 1362 ش پس از كشف توطئه های متعدد این حزب علیه نظام اسلامی، فعالیت آن، مغایر مصالح جمهوری اسلامی شناخته شد و احسان طبری به اتفاق كادر رهبری حزب، دستگیر و زندانی گردید. احسان طبری در زندان به اشتباهات خود و حزب اعتراف كرد و كتاب "كژ راهه" (چاپ 1366) را در این زمینه نوشت. او همچنین مشغول نگارش كتاب "آورندگان اندیشه خطا" حاوی كنكاشی در اندیشه های احمد كسروی، صادق هدایت و سیدحسن تقی زاده بود كه با مرگ وی ناتمام ماند. شكنجه و امید، فرهاد چهارم، ترانه خواب گونه و سفر جاده و... از دیگر آثار اوست. احسان طبری در هنگام مرگ در هشتم اردیبهشت 1368 ش، 73 سال داشت. وی از بزرگ ترین نظریه پردازان ماركسیسم در ایران و جهان به شمار می رفت. احسان طبری از حافظه و استعداد شگرفی برخوردار بود و در زمینه شعر كلاسیك و نو و داستان و رمان و تحقیقات فلسفی و بررسی های لغوی و فرهنگ عامیانه و مسائل سیاسی و اجتماعی، اطلاعات عمیقی داشت.