درگذشت "فِرانْسیس بِیكُن"، فیلسوف شهیر انگلیسی (1626م)

فرانْسیس بیكُن فیلسوف معروف انگلیسی در 22 ژانویه 1561م در لندن به دنیا آمد و از جوانی به تحصیل علم و دانش پرداخت. پدر فرانسیس از نزدیكان پادشاه انگلیس بود. از این رو وی برای نزدیك شدن به پادشاه كوشش فراوانی كرد و بالاخره به عضویت مجلس ملی انتخاب شد و با اخذ عنوان لُردْ، به ریاست قضات كشور و ریاست دادگستری انگلستان دست یافت. با این وصف طولی نكشید كه پارلمان انگلیس كه نظر خوبی نسبت به بیكن نداشت، او را به جرم اختلاس از تمام مزایایى كه به دست آورده بود محروم كرد و بیكُن پس از محاكمه به حبس ابد محكوم شد. اما پادشاه انگلستان وی را عفو كرد و بیكن از آن پس تا پایان عمر در املاك خود در خارج از لندن، روزگار گذراند. بیكن با وجود از دست دادن مقام، از مطالعه و اشتغال به علم رویگردان نشد و در همین هنگام كتاب های معروف خود درباره ارزش و پیشرفت علم ودیگری به نام ارغنون جدید را منتشر نمود كه فوق العاده مورد توجه قرار گرفت. وی عنوان كرد كه هدف اصلی او در زندگی، عبارت از اعمال نفوذ خود به طبیعت است. بیكُن می گفت: انسان چون دارای سه نیروی حافظه، تخیل و عقل است، باید علوم نیز به سه دسته تقسیم شود. از این رو، بیكن آن چه را كه مربوط به حافظه بود تاریخ نامید و ادبیات و فلسفه را نیز به ترتیب به تخیل و عقل مربوط می دانست. او فلسفه را به سه موضوع خدا، طبیعت و انسان تقسیم كرد و بر این اساس آن چه مربوط به خدا باشد، علم الهی است و طبیعت، موضوع علم و حكمت است. هم چنین اموری مربوط به روان و تن هستند مثل پزشكی و هنرهای زیبا و ورزش و اخلاق، و برخی مربوط به زندگانی اجتماعی مردم است كه آن را باید علم مدنی نامید. بیكن اولین كسی بود كه با انتقاد از علم و حكمت قدیم، مبنای آن را درهم ریخته و با بیان نقائص و اشتباهات آن، مردم را به تجربه و اساس علوم تازه تشویق می كرد. بزرگ ترین خدمت بیكن به فلسفه، تدوین و استقرار و ترویج روش استقراء در علوم تجربی بود كه هم اینك نیز كاربرد فراوانی دارد. بیكن در گسترش علوم تجربی در انگلستان و تجدید حیات علم و فلسفه در اروپا نقش بسزایى داشت و با تالیف كتاب احیاء علوم كبیر یا دایرةالمعارف علوم بشری، یكی از پدید آورندگان روش تجربی به شمار می رود. بیكن دو سال قبل از مرگش كتاب آتلانتیس نو را نوشت و آن مدینه فاضله ای بود كه ساكنانش خویشتن را وقف مطالعه طبیعت و خداوند كرده بودند. در این مدینه فاضله كه آن را بزرگ ترین ارمغان بیكُن به فلسفه جهان نامیده اند، سیاست مدار وجود ندارد بلكه به جای آنها مردان عَمَل و كشوردار نشسته اند. در این آرمانشهر، از راه گزینش شرافت مندانه بر مبنای لیاقت و صلاحیت می توان به مقامی رسید. انسان علیه انسان به ستیزه برنمی خیزد، بلكه همه انسان ها دست در دست یك دیگر برای غلبه بر نیروی طبیعت كوشش می كنند. در این مملكت، نمونه و كمال مطلوب، كشمكش و جنگ نیست زیرا حرص و طمع وجود ندارد. هیچ كس نمی كوشد تا در كسب ثروت از همسایگان خود پیشی جوید. در مدینه فاضله بیكن، مردم تحت رهبری ساكنان فیلسوف و دانشمند، به دینِ حسن نیتْ خواهند گروید. آدمیان حیواناتی نیستند كه راست راه می روند بلكه خدایانی جاودانی هستند. علاوه بر این اثر، از فرانسیس بیكن آثار دیگری بر جای مانده كه پیشرفت دانش، تاریخ بادها و داستان مرگ و زندگی از آن جمله است. فرانسیس بیكن سرانجام در نهم آوریل 1626م در 65 سالگی بر اثر ابتلا به مرض ذات الرّیه درگذشت.