طبیعت برای همه ی مردم

مسئله ی محیط زیست یکی از مسائلی است که حضرت آیت الله خامنه ای از دوران ریاست جمهوری درباره ی آن دغدغه داشته اند و در دیدارهای مختلف در این خصوص توصیه هایی کرده اند.

از جمله تفاوت های تفکر انقلاب اسلامی و مکاتب دیگر در زمینه ی محیط زیست، توجه به «عدالت اجتماعی در بهره برداری از منابع طبیعی» است. رفع محرومیت ها در این زمینه و بهره مندی عموم مردم به خصوص اقشار کمتر برخوردار از این مواهب خدادادی یکی از دغدغه های اصلی و تذکرات پربسامد رهبر انقلاب در ۲۵ سال گذشته بوده و از انگیزه های اصلی مقابله با زمین خواری ها و «کو ه خواری ها» را همین حق برخورداری و استفاده ی عمومی مردم از کوه و جنگل و دشت تشکیل می داده است.
حضرت آیت الله خامنه ای در همین دیدار ضمن هشدار درباره ی تملک منابع طبیعی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی، به عنوان یک نمونه از منطقه ی «قوچک» در شمال شرق تهران در انتهای بزرگراه شهید بابایی نام بردند و نسبت به تملک و نابودی این منطقه هشدار دادند و فرمودند: «اینجا مال مردم است؛ اینجا باید به صورت یک گردشگاه عمومی مردمی دربیاید.» همین تذکر، مسئولین را بر آن داشت تا با رفع تملک و آماده سازی این منطقه ی زیبای کوهستانی، امکانات لازم برای استفاده ی مردم از آنجا را فراهم آورند:

«یک جاهایی هم هست در اطراف تهران - حالا این را من اینجا بگویم - طرف شرق تهران، یک بوستان بزرگی است، یک منطقه ی خیلی وسیعی است بین بزرگراه بابایی تا ارتفاعات قوچک؛ یک زمینی است متعلق به ارتش. بنده گاهی اوقات در این مسیرهای صبحگاهی در بعضی از روزها از آنجا می رویم و ارتفاعات را حرکت می کنیم، راه می رویم؛ من هروقت آنجا می روم، دلم می لرزد! چون می دانم ده ها چشم طمع کار متوجه اینجا است. کارهایی هم شروع کردند، ما جلویش را گرفتیم، یک تشری زدیم، دعوایی کردیم؛ می دانم موقتاً دست برداشتند، اما منتظرند یک غفلتی صورت بگیرد؛ یا این حقیر نباشم، یا غفلتی پیش بیاید، بالاخره بروند اینجا را تصرف کنند؛ واقعاً انسان دلش می لرزد؛ یک بوستان بزرگِ شاید چند صد هکتاری -  نمی دانم چقدر است - که اصلش هم ظاهراً متعلّق به ارتش بوده لکن الان مورد استفاده ی ارتش نیست و مورد اختلاف بین ارتش و وزارت اطلاعات و اینها است.
به نظر من اینجا مال مردم است؛ اینجا باید به صورت یک گردشگاه عمومی مردمی دربیاید. مکرر هم من این را پیغام دادم به مسئولین گوناگون، شهرداری باید برود اینجا را تصرف کند، دراختیار مردم بگذارد. جای بسیار وسیع، خوب، خوش آب وهوا در شرق تهران، پُردرخت. حتی من یک وقتی آنجا دیدم یک گله ی آهو یا بز کوهی بود که از دور دیده می شد؛ یک جای این جوری. [این] در اختیار مردم قرار بگیرد، مردم بروند استفاده بکنند. اگر کوتاهی بشود، آنجا هم مثل بعضی جاهای دیگر [خواهد شد] که متأسفانه کوتاهی شد و یک وقت دیدیم که ساختمان ها آنجا سر بلند کردند و مدعی پیدا شد، بعضی از دستگاه ها هم متأسفانه از روی غفلت - نه از روی غرض - فلان زمین ها را به کارمندان خودشان دادند، آنها هم به یکی دیگر فروختند؛ این کارهایی و بی انضباطی هایی که متأسفانه در زمینه ی زمین ها و در زمینه ی این منطقه ی تنفسی شهرهای بزرگ به وجود می آید و از این قبیل [قبلاً هم] به وجود آمده است.» ۱۳۹۳/۱۲/۱۷ [۲]
 البته این اولین بار نبود که رهبر انقلاب، مسئولین را به تسهیل استفاده ی مردم از طبیعت سفارش می کردند. ایشان چهار  سال پیش در دیدار با مردم چالوس و نوشهر به مسئولین در مورد حفاظت از دریا و جنگل در این منطقه تذکر دادند و به آنها یادآوری کردند که دریا و جنگل متعلق به همه ی ملت است:
«در مورد مازندران دو ثروت عظیم و دو فرصت بزرگ برای این استان عبارت است از دریا و جنگل؛ دو تا منبع ثروت عظیم، هم برای مردم این استان و هم برای کل کشور. از این دو ثروت عظیم، از این دو فرصت بزرگ باید هم به درستی حفاظت بشود، هم به درستی بهره برداری بشود. این سفارش من به مسئولان کشور است: این جنگل متعلق به ملت است، این دریا متعلق به ملت است و مسئولان دولتی متولیان ساماندهی کار ملت و کار کشورند؛ مراقب باشند؛ مراقب باشند. بهره برداری بهینه و اقتصادی و صحیح و جلوگیری از سوءاستفاده های گوناگون از جنگل یا به شکلی از دریا - که بیشتر از جنگل سوءاستفاده می شود - وظیفه ی مسئولان کشور است. اینی که دست های طمعگار و طالبان منافع شخصی به عناوین گوناگون این ثروت ملی را به سمت جیب های خودشان بکشند، قابل قبول نیست. این منطقه عموماً و این شهر که در کنار جاده ی چالوس و تهران قرار گرفته است، و این مناطق زیبا و خوش آب وهوا در اطراف این منطقه، اینها همه نعمت های خدائی اند؛ از این نعمت ها باید استفاده کرد، ولی درست؛ باید استفاده کرد، ولی با رعایت حریم های الهی؛ باید استفاده کرد، ولی با احترام به ارزش ها و دین و اخلاق این مردم؛ ارزش هائی که آنها را در طول سالیان دراز در میدان های سخت نگه داشته.» ۱۳۸۸/۷/۱۵ [۳]

یک مصداق دیگر در این زمینه  توصیه ی حضرت آیت الله خامنه ای به جوانان - به خصوص جوانان تهرانی-  برای استفاده از نعمت خدادادی کوه و اهتمام به ورزش کوهنوردی است. توصیه ای که مخاطب آن هم جوانان هستند که باید همت کنند و از این نعمت خدادادی استفاده کنند و هم مسئولین که باید امکانات و شرایط لازم را برای استفاده ی عموم مردم فراهم کنند:

«شما امکانات و اتوبوس بگذارید که اگر کسی خواست از پایین شهر و از  راه های دور به این ارتفاعات بیاید، بتواند. ارتفاعات بعضی از شهرها یک خرده با شهر فاصله دارد؛  بنابراین، وسایلی فراهم کنید که اگر کسی خواست، بتواند بیاید - حالا اگر کسی همت نکرد و اراده  نکرد؛ آن، بحث دیگری است - و تشویق بشوند؛ نگویند وسیله نداشتیم و نیامدیم. » ۱۳۸۴/۸/۳۰

«من هر وقت چشمم به ارتفاعات شمال تهران می افتد و می بینم که در این منطقه ی ضلع شمالی تهران - یعنی از منتهای شرق تا منتهای غرب - شاید حدود ۱۰ معبر وجود دارد که مردم را به این سلسله کوه های با عظمت و بسیار مصفا متصل می کند؛ اما مردم استفاده نمی کنند، تأسف می خورم. هر وقت به کوه می آیم، وقتی می بینم خلوت است، تأسف می خورم که چرا جوان ها و حتی غیرجوان ها از این نعمت الهی و این فرصت کمیاب استفاده نمی کنند...
توصیه ی من این است که جوان ها به من نگاه کنند. من وقتی به کوه می آیم و گاهی می بینم حتی از من مسن تر هم کسانی می آیند که با استحکام و استقرار جسمانی و قرص و محکم این راه را طی می کنند، واقعاً لذت می برم.» ۱۳۷۵/۶/۲ [۴]
«بنده گاهی اوقات که بر همان تنبلی مورد بحث و بر ضعف های مربوط به سن و پیری فایق می  آیم، چند  قدمی از کوهستان های اطراف تهران می روم بالا و می بینم هیچ کس نیست! غصه می خورم!
در  کوهستان، جاهایی هست که ساختمان ها در زیر پا پیداست؛ این همه آدم در اتاق ها خوابیده اند که در  بین آنها جوان هست، در بین آنها کسانی هستند که ظاهر جسم شان اقلاً ده برابر ما توان و قدرت  دارد؛ اما از این اتاق ها بیرون نمی آیند، ولی ما از این گوشه ی شهر با سنِ نزدیک به هفتاد سال،  می رویم آن جا. دل انسان خیلی غصه دار می شود که چرا آنها در آن جا چهار قدم بالا نمی آیند و از این  امکان استفاده نمی کنند.
شما امکانات و اتوبوس بگذارید که اگر کسی خواست از پایین شهر و از  راه های دور به این ارتفاعات بیاید، بتواند. ارتفاعات بعضی از شهرها یک خرده با شهر فاصله دارد؛  بنابراین، وسایلی فراهم کنید که اگر کسی خواست، بتواند بیاید - حالا اگر کسی همت نکرد و اراده  نکرد؛ آن، بحث دیگری است - و تشویق بشوند؛ نگویند وسیله نداشتیم و نیامدیم. » ۱۳۸۴/۸/۳۰ [۵]

یکی از مصادیق دیگر استفاده ی عمومی مردم از طبیعت، استفاده از فضای سبز شهری و بوستان های داخل شهرها است. رهبری در مقاطع مختلف درمورد توسعه ی فضای سبز شهری و لزوم برخورداری مردم از این امکانات - به خصوص  مناطق کمتر برخوردار شهرها - تذکر داده اند و از توصیه های پرتکرار ایشان در روز درختکاری همین موضوع بوده است. مردم تهران حضور ایشان در مراسم افتتاح بوستان ولایت در جنوب شهر تهران را هنوز به خوبی به یاد دارند:
«به خصوص آن چیزی که بنده را تشویق کرد که امروز در این جلسه با حضور شما دوستان شرکت کنم، این بود که اینجا  متعلق به بخش کم برخوردارترِ از شهر تهران است؛ بخش محروم تهران. وجود یک چنین بوستانی، یک چنین امکانی در این بخش از تهران، به نظر فرصت بسیار خوب و مغتنمی است. خرسندیم که بحمداللَّه در نهایت بین مسئولین امر - یعنی کسانی که این مجموعه متعلق به آنها بود، و کسانی که امروز از آن بهره برداری می کنند؛ یعنی شهرداری و نیروهای مسلح - توافق برقرار شد و اینجا ان شاءاللَّه سرانجامِ خوبی خواهد یافت.» ۱۳۸۹/۱۲/۱۷ [۶]

پی نوشت:
۱. بیانات در دیدار مسئولان و فعالان محیط زیست، منابع طبیعى و فضاى سبز  ۱۳۹۳/۱۲/۱۷.
۲. همان
۳. بیانات در دیدار عمومی مردم چالوس و نوشهر  ۱۳۸۸/۷/۱۵
۴. مصاحبه با خبرنگار صدا و سیما هنگام کوه پیمایی ۱۳۷۵/۶/۲
۵. بیانات در دیدار فاتحان قله ی اورست ۱۳۸۴/۸/۳۰
۶. بیانات در بوستان ولایت به مناسبت روز درختکاری  ۱۳۸۹/۱۲/۱۷.