لزوم رعایت اخلاق در فضای مجازی

پیشرفت تکنولوژی و فناوری اطلاعات و ورود انواع این تکنولوژی ها به جوامع همان قدر که می تواند بر آنها تأثیر مثبت داشته باشد و برای آنها فرصت تلقی شود، براساس نوع رویکرد جوامع می تواند بر آنها تأثیر منفی داشته و شکل تهدید به خود بگیرد. این درباره همه رسانه های مجازی که روزبه روز استفاده از آنها رایج تر می شود، کاملا قابل مشاهده است. ورود ابزارهای ارتباطاتی به ایران نیز تابعی از چیزی است که در گستره جهانی در حال وقوع است و طبیعی است که با توجه به نبود ضوابط شفاف و روشن در این زمینه، فرصت ها و تهدیدهای این نوع ابزارها با فرازوفرودهایی همراه است. به خصوص شبکه های اجتماعی نیز تلگرام، وایبر، واتس اپ و… این ظرفیت را دارند که در مدت زمانی کوتاه، یک مطلب یا یک تصویر را در میان خیل عظیمی از کاربران انتشار دهند. در بسیاری از مواقع این مطلب یا تصویر می تواند کاملا جعلی و دروغین باشد. به همین دلیل باید به نقش این شبکه های اجتماعی در شکل دهی به افکارعمومی توجه داشت.
به نظر می رسد با توجه به نقشی که رسانه های جریان اصلی در فضای کشور دارند، تا زمانی که این رسانه ها نتوانند اثربخشی لازم را داشته باشند، این فضاهای مجازی است که تأثیر بیشتری بر افکارعمومی خواهد داشت. درواقع زمانی ما می توانیم محتوای دقیق و حقیقی و نه محتوای جعلی و دروغین موردنظرمان را به افکار عمومی ارائه کنیم که رسانه های جریان اصلی از اثرگذاری بالایی برخوردار باشند، در غیراین صورت افکار عمومی به رسانه های مجازی اعتماد بیشتری می کند و هر محتوایی که در این رسانه ها منتشر شود هرچند دروغ را باور می کند. متأسفانه در این زمینه وقتی کشور خودمان را با کشورهای دیگر مقایسه می کنیم می بینیم میزان و نوعی که از ظرفیت های تکنولوژی های ارتباطی در کشور ما استفاده می شود کاملا با دیگر کشورها متفاوت است و این نشان دهنده نوع نگاه متفاوت به این تکنولوژی ها و ابزارهاست. در حقیقت با توجه به خلأ رسانه های جریان اصلی در کشور و نقش کم رنگ رسانه ملی در ارائه محتوای شفاف و بی طرفانه، این تکنولوژی های جدید ارتباطاتی هستند که خلأ موجود را پر می کنند؛ اینکه یک محتوا یا تصویر خلاف واقع به سرعت در میان شبکه های اجتماعی منتشر می شود به خاطر نگاه کاربران به این شبکه ها از یک سو و از سوی دیگر عدم دسترسی به اطلاعاتی است که این اخبار و تصاویر را نقد کند. این اتفاقی است که متأسفانه درباره محتوای شبکه های ماهواره ای نیز شاهد آن هستیم.
مسئله دیگری هم که در ارتباط با انتشار محتوای جعلی در شبکه های اجتماعی وجود دارد، نبود چارچوبی برای رعایت اخلاق در این فضاهاست که می تواند تهدیدهای این فضاها را با توجه به تعداد کاربران و تأثیرگذاری ای که دارند، بیشتر کند. چندی پیش عکسی از وزیر امور خارجه کشورمان در شبکه های مجازی منتشر شد که کاملا جعلی و ساختگی به منظور ارائه تصویر موردنظر جریانی خاص تهیه شده بود. انتشار چنین تصاویر و محتوایی، هم نشان دهنده تأثیرگذاری این شبکه هاست که جریان های سیاسی از آن آگاه هستند و تلاش می کنند در جهت تأمین منافعشان از آن سود بجویند و هم نشان دهنده نبود چارچوبی مشخص در زمینه استفاده از این شبکه هاست. درواقع جریان ها و گروه های مختلف برای جلب مخاطبان بدون اینکه بخواهند به مرجع خاصی پاسخ گو باشند، دست به انتشار هر محتوایی می زنند. بنابراین در شرایط فعلی ناگزیریم برای استفاده از این ظرفیت ها که غیرقابل محدودشدن هستند و رشد تکنولوژی هم محدودکردن آنها را سلب می کند، با یک نگاه ایجابی به یک چارچوب روشن و مشخص در زمینه استفاده از آنها دست بیابیم که به نظر می رسد آموزش استفاده صحیح از این رسانه های مجازی جامعه را به سمتی می برد که فرصت های استفاده از این شبکه ها بیشتر و تهدیدها کمتر شود.

منبع: روزنامه شرق، خبر شماره 67486.