آداب معاشرت در سفر
از جمله مصادیق بارز الگو گیری از زندگی و سیره رسول اکرم ﷺ آداب مسافرت ایشان است. سفر بخشی از زندگی انسان بوده که موجب کسب فواید بسیاری از جمله انبساط خاطر انسان، تجربه اندوزی، عبرت گرفتن و آشنا شدن با آداب و رسوم سایر اقوام می گردد؛ اما وقتی سفر فواید و آثار خود را بجا می گذارد که آداب سفر در سیره رسول اکرم ﷺ را بدانیم و عمل کنیم. در این قسمت به بخشی از آن اشاره می شود:
1. زمان سفر
الف. رسول اکرم ﷺ در روایتی سفر در شب را توصیه می کند: «عَلَیكُمْ بِالسَّیرِ بِاللَّیلِ لِأَنَّ الْأَرْضَ تُطْوَى بِاللَّیلِ؛ (35) بر شما باد به سفر در شب که همانا زمین در شب طی می شود [کنایه از راحت تر بودن سفر در شب].»
ب. امام صادق علیه السلام می فرمایند: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ یسَافِرُ یوْمَ الْخَمِیسِ؛ (36) رسول اکرم ﷺ همواره پنج شنبه سفر می کردند.»
2. ابزار سفر
در روایت آمده است:«کان النبی ﷺ: إِذَا سَافَرَ یصْحَبُ مَعَ نَفْسِهِ الْمُشْطَ وَ السِّوَاكَ وَ الْمُكْحُلَة؛ (37) هنگامی که رسول اکرم ﷺ مسافرت می کرد، همراه خود شانه، و سرمه دان و مسواک می برد.»
3. همکاری در سفر
معمولا سفر به صورت گروهی است که طبیعتا انسانها به همکاری با یکدیگر نیاز دارند. در سفر هر شخصی مسئولیتی دارد که اگر انجام ندهد، چه بسا نشاط و فعالیت سفر گرفته شود؛ لذا نهی شده است که در سفر انسان سر بار دیگران باشد. سیره رسول اکرم ﷺ کمک کردن به همسفران بوده است. روایت شده است که: «أَمَرَ أَصْحَابَهُ بِذَبْحِ شَاةٍ فِی سَفَرٍ فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ عَلَی ذَبْحُهَا وَ قَالَ الْآخَرُ عَلَی سَلْخُهَا وَ قَالَ آخَرُ عَلَی قَطْعُهَا وَ قَالَ آخَرُ عَلَی طَبْخُهَا فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ عَلَی أَنْ أَلْقُطَ لَكُمُ الْحَطَبَ فَقَالُوا یا رَسُولَ اللَّهِ لَا تُتْعِبَنَّ بِآبَائِنَا وَ أُمَّهَاتِنَا أَنْتَ نَحْنُ نَكْفِیكَ قَالَ عَرَفْتُ أَنَّكُمْ تَكْفُونِی وَ لَكِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یكْرَهُ مِنْ عَبْدِهِ إِذَا كَانَ مَعَ أَصْحَابِهِ أَنْ ینْفَرِدَ مِنْ بَینِهِمْ؛ (38) در سفری پیامبر ﷺ به اصحابشان امر فرمودند گوسفندی ذبح کنند. کسی ذبح آن را به عهده گرفت. دیگری گفت: پوست کندن آن با من، دیگری گفت: قطعه قطعه کردن آن با من. دیگری گفت: پختن آن با من. رسول اکرم ﷺ فرمود: من نیز هیزم جمع می کنم، عرض کردند: یا رسول الله! قسم به پدران و مادران ما شما زحمت نکشید. ما کار شما را انجام می دهیم. فرمودند: می دانم؛ ولی خداوند کراهت دارد که بنده اش همراه دوستان خود باشد و خود را جدا کند.»
اشاره حضرت به فعالیت گروهی و همکاری در سفر می باشد؛ چون سفر برای همه است و لذا تلاش برای رفع حوائج و نیاز هم باید همگانی باشد.
نتیجه گیری
قطره ای از دریای آداب و اخلاق رسول اکرم ﷺ را در ویترین کلمات و جملات این مقاله به نمایش دیدگان شما گذاشتیم. با مرور این آداب و اخلاق، این تلقی ایجاد می شود که حضرت تنها به یک بعد از زندگی که پرداختن به امور معنوی باشد نپرداخته اند؛ بلکه همان طور که آن حضرت فرمودند:؛ «إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ»؛ (39) «من هم شخصی مانند شما هستم.»، در تمامی ابعاد زندگی اعم از برخورد با کودکان، مردم عادی، در سفر، نظافت و...، که از امور زندگی ما نیز می باشد، الگو و نمونه هستند و برای حرکت ما در جاده بندگی خدای متعال تابلوهای رفتاری و گفتاری بسیاری به ودیعه گذاشته اند. باشد تا با عمل به این آموزه ها، زندگی مان رنگ و بوی دینی و اسلامی بگیرد.
&*&*&*&*&*&*&*&
پی نوشـــــــــــــت ها:
(1). احزاب/ 21.
(2). کافی، ثقه الاسلام کلینی، دارالکتب اسلامیه، قم، 1365ش، ج2، ص644.
(3). نساء/ 86.
(4). تفسیر صافی، فیض کاشانی، انتشارات صدر، تهران، 1415 ق، ج 1، ص477.
(5). منتخب میزان الحکمه، دو جلدی، همراه با ترجمه، محمدی ری شهری، انتشارات دارالحدیث، قم، 1384 ش، ص 772.
(6). تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، تهران، 1385 ش، ج 8، صص 26-27، با اندکی دخل و تصرف.
(7). قلم/ 4.
(8). وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ق، ج 12، ص 151.
(9). مستدرک الوسایل، محدث نوری، مؤسسه آل البیت، قم، 1408 ق، ج8، ص 445.
(10). من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، انتشارات جامعه مدرسین قم، 1413 ق، ج 4، ص 412.
(11). اصول کافی، ترجمه سید جواد مصطفوی، دفتر نشر فرهنگ اهل بیت علیهم السلام، تهران، ج 3، ص160؛ بحار الانوار، علامه مجلسی، مؤسسۀ الوفا، بیروت لبنان، 1404 ق، ج 16، ص 264.
(12). روان شناسی اجتماعی، جمعی از مؤلفان، چاپ زیتون، 1385 ش، ص 233.
(13). مستدر الوسائل، ج8، ص431.
(14). کافی، کلینی، دار الکتب اسلامیه، تهران، 1365 ش، ج 7، ص 51.
(15). کافی، شیخ کلینی، ج 2، ص 668.
(16). نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، دنیای دانش (نرم افزار دنیای دانش)، تهران، ص 438.
(17). محجۀ البیضاء، ملا محسن فیض کاشانی، ج3، ص 366، به نقل از: رفتار پیامبر با کودکان و نوجوانان، محمد علی چنارانی، آستان قدس، 1385 ش، ص 91.
(18). زندگی حضرت زهرا، بخش دوازدهم، محمد جواد نجفی، دار الکتب اسلامیه، تهران، 1377 ش، ص 316.
(19). مستدرک الوسائل، محدث نوری، آل البیت، قم، 1408 ق، ص7.
(20). تحف العقول، ترجمه جعفری، دار الکتب اسلامیه، تهران، 1380 ش، ص238.
(21). امالی شیخ صدوق، ترجمه کمره ای، دارالکتب اسلامیه، تهران، 1376 ش، چاپ ششم، ص 72.
(22). پیام پیامبر، بهاء الدین خرمشاهی، منفرد، چاپ تهران، 1376 ش، چاپ اول، ص8.
(23). مکارم الاخلاق، شیخ حسن فرزند شیخ طبرسی، شریف رضی، قم، 1370 ش، چ چهارم، ص16.
(24). آل عمران/ 159.
(25). تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، دارالکتب اسلامیه، تهران، 1374 ش، ج 3، ص 143.
(26). نهج الفصاحه، ترجمه ابوالقاسم پاینده، دنیای دانش، تهران، چاپ چهارم، 1383 ش، ص687.
(27). ارشاد، ترجمه رسولی محلاتی، دار الکتب اسلامیه، تهران، چاپ دوم، ج 1، ص 85.
(28). کافی، کلینی، دار الکتب اسلامیه، تهران، 1365 ش، ج 3، ص 23.
(29). بحار الانوار، علامه مجلسی، مؤسسۀ الوفاء، بیروت لبنان، 1404ق، ج73، ص135.
(30). کافی، شیخ کلینی، ج6، ص495.
(31). بحارالانوار، علامه مجلسی، ج16، ص248.
(32). مکارم الاخلاق، طبرسی، انتشارات شریف رضی، قم، 1412ق، ص41.
(33). بحارالانوار، علامه مجلسی، ج73، ص 122.
(34). همان.
(35). بحارالانوار، مؤسسۀ الوفاء، بیروت لبنان، 1404ق، ج73، ص278.
(36). مکارم الاخلاق، طبرسی، 240.
(37). همان، ص252.
(38). بحارالانوار، علامه مجلسی، ج73، ص273.
(39). کهف/110.
مطالب مرتبط
