حیدر علی‌ اف: زمینهای جمهوری آذربایجان متعلق به ایران بود 

حیدر علی‌اف: زمینهای جمهوری آذربایجان متعلق به ایران بود 

یکی از حرفهای مهم  و تکراری حیدرعلی اف این بود که ایران از این فرصت جنگ با ارامنه استفاده کند و حضور خودش را در آذربایجان بالا ببرد و گاهی تعبیر میکرد که اینجا از آن ایران بوده و حالا بیائید دفاع کنید و اداره کنید.

انتصاب حیدر علی اف به عنوان رئیس جمهور 

 پس از عزل ائلچی بیگ توسط مجلس ، حیدر علی اف در خرداد 1372 به عنوان کفیل ریاست جمهوری انتخاب شد و در مهر ماه همان سال طی انتخابات همگانی به عنوان رئیس جمهوری منتخصب مردم آغاز به کار کرد. آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور وقت ایران پس از تثبت علی اف به عنوان رئیس جمهور به این کشور سفر کرد و ضمن بازدید از مکانهای مختلف با سران حکومت جدید دیدار کرد.بر اساس  کتاب خاطرات منتشر شده رئیس جمهور وقت ایران، در این سفر حیدر علی اف برای قانع کردن هاشمی رفسنجانی جهت کمک بیشتر به این باکو در جنگ ناگورنو-قراباغ سعی کرده بوده از جملات احساسی و نوستالژیک استفاده کرده و بگویید هفده شهر قفقاز متعلق به ایران بوده است و ایران باید به همین دلیل به نفع باکو وارد جنگ شود! علی اف پیش از این نیز در نخجوان از این شیوه برای گرفتن کمکهای بیشتر از جمهوری اسلامی استفاده کرده بود و روایتهای زیادی در ادبیات شفاهی پیرامون پیشنهاد علی اف برای واگذاری نخجوان به ایران وجود دارد.

بر این اساس حیدرعلی اف سکولار، حتی پیشنهاد تأسیس جمهوری اسلامی در آذربایجان را به  آیت الله هاشمی رفسنجانی داده بود که البته هیچ یک از این تعارفات جدی گرفته نشد و صرفاً تاکتیکی سیاسی برای اقناع و جلب کمک ایران بود. به نظر میرسد آن ها در هر فرصتی از ادبیات هفده شهر قفقاز استفاده میکردند و به دلیل فقدان صداقت و دوگانگی در حرف و عمل، حتی آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز تکرار این شیوه به ستوه آمده بود. اکنون با انتشار خاطرات هاشمی رفسنجانی زوایای بیشتری از مذاکرات پشت پرده روشن میشود: یکی از حرف های مهم و تکراری اش این بود که ایران از این فرصت جنگ با ارامنه استفاده کند و حضور خودش را در آذربایجان بالا ببرد و گاهی تعبیر میکرد که اینجا از آن ایران بوده و حالا بیائید دفاع کنید و اداره کنید. در نخجوان هم که بود شبیه همین حرفها را میزد و تحلیل میکرد که اگر شما آذربایجان را تحت قدرت خود بگیرید با هم میتوانیم روسیه را تا روی سنگ مرز اصلی اش عقب برانیم. چون داغستان و تاتارستان و چچن اینگوش و اوستیا همه از حاکمیت روس ها ناراضی اند؛ البته چون بخاطر استیصال در جنگ و حمایت روسیه از ارامنه به این مواضع افتاده اند، نمیتوانیم اطمینان کنیم(1)

البته جمهوری آذربایجان با وجود تمام کمکهای ایران انسان دوستانه و غیره ایران به مبلغ نزدیک به چهل میلیون دلار که هیچ گاه به ایران بازپرداخت نشد، بلافاصله پس از تثبت سهم 7 درصد ایران در کنسریوم نفت خزر را با اشاره امریکا تضییع کرده و به نفع خود مصادره نمود و در نتیجه ایران را از کنسرسیوم نفت خزر که به قرارداد قرن معروف شده، بود اخراج کرد. این اقدام بر خلاف تفاهم نامه 1994 بین دو طرف بود.همچنین پس از پایان جنگ قراباغ احزاب اسلام‌ گرای و فعالان سیاسی مسلمان و طرفدار ایران دستگیر، محاکمه و زندانی شدند. نویسندگان و روشنفکران تالش نیز به جرم جاسوسی برای این به زندان رفتند. همچنین حکومت جدید ترتیبی داد که در کتابهای درسی باکو ماهیت قرارداد ترکمن چای تحریف شده و از خاطرات یک کشور بودن ایران و آران از ذهن نسل جدید پاک شود! اقدامی که در تضاد با اظهارات علی اف خطاب به رئیس جمهور وقت ایران مبنی بر تعلق تاریخی این منطقه به ایران بود.

البته آنگونه که از خاطرات هاشمی رفنسجانی بر می آید، وی به بازی دوگانه و زیرکانه علی اف در این خصوص واقف بود. برای مثال در خاطرات اسفند سال 1373 ( صبر و پیروزی) چنین مینویسد:« قبل از او [امام علی رحمان اف] وزیر امور خارجه آذربایجان آمد. علت عدم حضور علی اف را شورش پلیس شمال گفت و از بن بست قره باغ اظهار ناراحتی کرد. نه قدرت جنگ دارند و نه تحمل ادامه وضع موجود را و علت آن را طرفداری روسیه از ارامنه میدانند و علت عدم هماهنگی با روسیه را تقاضاهای توسعه طلبانه روس از قبیل درخواست پایگاه نظامی و حضور در مرزهای جنوبی و عدم تکروی در دریای خزر و… میگویند به نحوی رد این تقاضاها را معلول اراده حفظ منابع ایران ذکر میکند و سر ما منت میگذارند و توقع حمایت بیشتر از ما دارند (2).

منابع و مآخذ :

1- کتاب خاطرات هاشمی رفسنجانی با عنوان « صلابت سازندگی»/ سال 1372/ ص 409

2- همان/ ص786