خاطرات هاشمی رفسنجانی درباره جنگ قراباغ - بخش 2

خاطرات هاشمی رفسنجانی درباره جنگ قراباغ - بخش 2

در این بخش از ضیاءالصالحین، خاطرات علی اکبر هاشمی رفسنجانی را درباره ی جنگ قراباغ کوهستانی و دیدار با حیدر علی اف رئیس جمهور پیشین جمهوری آذربایجان مرور می کنیم.

چهارشنبه ۵ آبان ۱۳۷۲ | ۲۷ اکتبر ۱۹۹۳

برای مذاکره خصوصی به مقر ریاست جمهوری رفتیم. ساختمان مجللی است. دکتر ولایتی و آقای حسن اف هم بودند و سفیرمان مترجم بود. به محض نشستن تلفن زنگ زد و صحبت کرد. معلوم شد که مربوط به جنگ است. آقای علی اف گفت؛ خبر می دهند ارس، طرف منطقه زنگیلان، زیر آتش انبوه ارامنه است و مردم برای فرار به ایران از رود ارس می گذرند و تلفات می دهند. عاجزانه استمداد کرد. احتمال می دادیم که مقداری هم جوسازی و مقدمه برای مطلب اصلی مذاکرات خصوصی است ولی خالی از حقیقت هم نیست.

نقشه آوردند و توضیح دادند. معلوم شد که اگر زنگیلان سقوط کند از مرز ارمنستان تا نزدیک پارس آباد، ارامنه به مرز ما در شمال می چسبند. پیشنهاد مشخص با اصرار این است که ما در جنگ به نفع آنها شرکت کنیم. صریحا می گویند ما همه آذربایجان را در اختیار شما می‌ گذاریم و آماده ایم جمهوری اسلامی در آذربایجان تشکیل شود و بدون کمک ایران نمی توانیم دفاع کنیم و امکان پیشرفت ارامنه تا باکو هم وجود دارد…

گفتم تصمیم بسیار بزرگی است و آثار فراوان منطقه و جهانی دارد و باید عواقب آن در هر جهت بررسی شود و باید در تهران بررسی کنیم و جواب بدهیم. ولی کار فوری این است که تلاش کنیم فعلا آتش بس قرار شود و شما باید مقاومت کنید که زنگیلان از دست نرود.

برای این منظور دکتر ولایتی در همان جلسه با معاون وزیر امورخارجه ارمنستان تماس گرفت و پیام مرا برای رئیس جمهور ارمنستان منتقل کرد که گفتم در تلفن قبلی مان قرار شد ارامنه از حدود فعلی دیگر پیشرفت نکنند و عملیات چند روز اخیر نقض آن قرار است و با لحنی آرام نوعی تهدید نمودیم. اجازه خواست که رئیس جمهور ارمنستان با شخص من تلفنی صحبت کند. موافقت نمودم…

پنجشنبه ۶ آبان ۱۳۷۲| ۲۸ اکتبر ۱۹۹۳

تقریبا همه جا در حرکت ها و بازدیدها، رئیس جمهور همراه من بود و فرصت زیادی داشتیم که در مسیرها در اتومبیل صحبت کنیم و سفیرمان هم مترجم خوب و مطمئنی بود و همیشه همراه مان. از نکات جالب همین است که اعتمادشان به سفیر ما در این حد بالا بود که مسائل محرمانه را مطرح کردیم.

یکی از حرف‌ های مهم و تکراری اش این بود که ایران از این فرصت جنگ با ارامنه استفاده کند و حضور خودش را در آذربایجان بالا ببرد و گاهی تعبیر می کرد که اینجا از آنِ ایران بوده و حالا هم بیایید دفاع کنید و اداره کنید. در نخجوان هم که بود شبیه همین حرف‌ها را می زد و تحلیل می‌کرد که اگر شما آذربایجان را تحت قدرت خود بگیرید، حاکمیت روسیه در کل قفقاز متزلزل می شود.

گاهی می گفت، ایران و آذربایجان با هم می توانیم روسیه را تا روی سنگ مرز اصلی اش عقب برانیم چون داغستان و تاتارستان و چچن و اینگوش و اوستیا همه از حاکمیت روس ها ناراضی اند. البته چون به خاطر استیصال در جنگ و حمایت روسیه از ارامنه به این مواضع افتاده اند نمی توانیم اطمینان کنیم به خصوص که بر اساس اظهارات آقای نیازاف ّ اینها در مشترک المنافع و بحث رژیم حقوقی خزر با خواسته های روس ها هماهنگ هستند.

ضمنا از آقای نیازاف هم انتقاد داشت. روی همه رفته [علی اف] از سایر روسای جمهوری ها، فهمیده تر و کارکشته تر است ولی در اداره آذربایجان مشکل دارد و همه مشکلات شان را به جبهه خلق نسبت می دهد.