نگرشى ديگر به فناورى اطلاعات

نگرشى ديگر به فناورى اطلاعات

امروزه با پيشرفت علوم و افزايش دانش بشرى، شاخه هايى از علم به تاريخ سپرده مى شود و شاخه هاى جديدى به دنيا مى آيند. بشر، علم را براى غلبه بر مشکلات زندگى، کاهش هزينه و وقت مصرفى و دستيابى به آرامش بيشتر به کار مى گيرد. تکنولوژى (فناورى)، ابزار و روشى است که از علم به وجود مى آيد. به عبارت ديگر فناورى اطلاعات يک راه حل براى حل مشکلات است (Problem Solving).

شايد بتوان گفت امروزه کارآمدترين تکنولوژى، تکنولوژى اطلاعات است که در نتيجه نياز بشر به بهره بردارى از اطلاعات به وجود آمده است. ابزارهايى مانند تلفن، خطوط مورس و. . . تکنولوژى هايى بودند که انسان براى برقرارى ارتباط به وجود آورد. اما نياز به اطلاعات، فقط در انتقال اطلاعات خلاصه نمى شد، بلکه انسان نياز داشت که اين اطلاعات را ذخيره و تجزيه و تحليل کند. قرن گذشته قرنى بود که پيشرفت هاى زيادى در اين زمينه حاصل شد. تولد ابزارهاى محاسبه گر و سرانجام کامپيوتر، بارزترين اين پيشرفت ها بود.

اکنون بر خلاف دو دهه پيش کامپيوتر از حالت يک ابزار تخصصى با کاربردهاى خاص و منحصر به طبقه اى خاص، درآمده و تبديل به يک وسيله عمومى با کاربردهاى زياد شده است که در منازل، ادارات، شرکت ها، صنايع و. . . حضور موثرى دارد. فرصتى که اين حجم زياد اطلاعات ديجيتالى ذخيره شده در کامپيوترها و حضور کامپيوتر در همه جا به بشر مى دهد استفاده سريع و ارزان از اطلاعات براى تصميم گيرى ها است. بروز مشکلات زندگى صنعتى از يک سو و تمايل شديد انسان به کاهش هزينه و وقت مصرفى در کارها از سوى ديگر باعث شد که دانشمندان براى يافتن راه حل هاى مناسب به فکر استفاده از اين اطلاعات بيفتند. امروزه، اطلاعات در همه حوزه هاى زندگى بشرى به کمک بشر آمده است. اقتصاد، علم، آموزش، مديريت، شهرنشينى، فضانوردى، بهداشت، ارتباطات اجتماعى و. . . نمونه هايى از آن هستند که مى توان در فضاى آن تحقيق، گفت وگو و تجارت کرد حتى آموزش داد و محيط را کنترل و از آن اطلاعات جديد دريافت کرد، اطلاعات را ذخيره کرد، محاسبات پيچيده و شرايط مجازى را مدل کرد و. . . با کمک ابزارهاى ديجيتالى مى توان کارهاى مختلف انسان را خودکار کرد، مى توان براى آينده تصميم هاى صحيح گرفت، مى توان به علوم ديگر کمک کرد، مى توان اطلاعات را به نقاط ديگر منتقل کرد و از نقاط دوردست اطلاعات دريافت کرد، مى توان انتخابات برگزار کرد، مى توان ديگران را در اطلاعات سهيم کرد و. . . . همه اين خدمات در سايه حضور اطلاعات به اشکال مختلف به وجود آمده است. فناورى اطلاعات، ابزارى است که جمع آورى، پردازش، ذخيره و انتقال اطلاعات ، و در يک کلام هر آنچه که به اطلاعات (Information) مربوط مى شود را به بهترين شکل و با کمترين هزينه ممکن مى سازد.

يکى از مهمترين اين ابزارها، شبکه هاى کامپيوترى هستند. در سايه اين شبکه ها (که امکان برقرارى ارتباط و انتقال اطلاعات را فراهم مى سازد) ابزارهاى مناسب و گسترده اى به نام خدمات الکترونيکى به وجود آمده اند که زندگى بشر را به شدت تحت تاثير خود قرار داده است. بعنوان مثال فرض کنيد يک شرکت تجارى قصد دارد طى ۱۰ سال به سود خالص مشخصى برسد. يک متخصص IT ابتدا به تحليل و آناليز شرايط اين شرکت مى پردازد و با توجه به شرايط بازار و اهداف مديريت شرکت، به شکل راهبردى (Strategic) برنامه ريزى کرده و در طول اجراى برنامه به شکل راهبردى پروژه را مديريت مى کند. براى پياده سازى برنامه تدوين شده، نيازها (reguirements) را تعيين مى کند و با استفاده از روش هاى بهينه، اقدام به پياده سازى سخت افزارى و نرم افزارى برنامه مى کند. مثلا يک شبکه بين قسمت هاى مختلف طراحى مى کند که اطلاعات قسمت هاى مختلف را به سرعت جمع آورى و پردازش کند. اطلاعات بازار را جمع آورى کند و معاملات شرکت را بصورت الکترونيکى انجام دهد و از حجم بوروکراسى بکاهد. با مدل کردن شرکت در کامپيوتر، شرايط شرکت را بطور مرتب کنترل کند و در عين حال مراقب باشد که اطلاعات محرمانه و متن مذاکرات و قراردادهاى الکترونيکى در شبکه محرمانه باقى بماند. اين مراحل همه در اثر گسترش علوم کامپيوتر، مديريت و اقتصاد به شرکت تجارى کمک مى کند که سود بيشتر و پيشرفت بهترى داشته باشد. براى پياده سازى اين مراحل، فناورى اطلاعات، خدمات الکترونيکى (e-services) را پيشنهاد مى دهد. خدماتى مانند تجارت الکترونيکى، سيستم هاى تصميم يار و. . . بعنوان مثال ديگر فرض کنيد زلزله اى در بم رخ داده و قرار است امکانات به سرعت به بم منتقل شود. احتمال بروز ترافيک زياد است. مى توان يک سيستم کنترلى الکترونيکى يا ديجيتالى در جاده ها نصب کرد که وضعيت جاده ها را خودکار به مرکز مخابره کرده و کامپيوتر مرکزى با استفاده از الگوريتم هاى بهينه سازى (Optimization) مناسب ترين مسير را براى محموله هاى بعدى معرفى کند.

به مانند هر پديده ديگر، فناورى اطلاعات در ايران و فضاى اجتماعى جامعه ايرانى، مانند موج وارد شده و فضاى ايران را تحت تاثير قرار داده است. استفاده برخى از کشورهاى جهان سوم از IT و پيشرفت هاى چشمگير اين کشورها از يک سو و نفوذ شبکه هاى اينترنتى و اطلاع رسانى به داخل مرزهاى ايران در شکل گيرى اين موج موثر بوده است. اين موج بسيارى از مفاهيم را دستخوش تغيير کرده است. مفاهيمى مانند بانکدارى، تجارت، ارتباطات و گفت وگوهاى انسانى، ادبيات الکترونيکى و حکومتدارى. تاثير وبلاگ ها و سايت هاى خبرى امروز کمتر مورد ترديد قرار مى گيرد و کارايى شبکه هاى ارتباطى (مانند موبايل)، تجارت و آموزش الکترونيکى گوياى حضور گسترده IT در ايران است.