چگونه سلبریتی ها به این‌ همه شهرت و ثروت رسیده‌ اند؟

چگونه سلبریتی ها به این‌ همه شهرت و ثروت رسیده‌ اند؟

چرا سلبریتی‌ ها اینقدر در زندگی امروز ما مهم شده‌ اند؟ چرا کسی به خود زحمت می‌ دهد که به مدل مو، لباس یا کفش آنها توجه کند؟ چطور به این‌ همه شهرت و ثروت رسیده‌ اند؟ گاهی فکر می‌ کنیم این دست سوالات، مختصِ زمانه ی پرهیاهوی ماست؛ دوران سیاستمدارانِ توییتری و هنرمندانِ اینستاگرامی. اما اگر به بایگانی‌ های مربوط به سلبریتی‌ های قرن هجدهم رجوع کنیم می‌ بینیم در نامه‌ هایی که مردم برایشان می‌ نوشتند، چیزهای آشنایی وجود دارد: ستایش‌ های اغراق‌ آمیز، انتقادات تند و تیز و حتی نفرت‌ پراکن‌ ها و ترول‌ ها.

شارون مارکوس، ایان ؛ چرا خیلی از آدم ها این همه به سلبریتی ها اهمیت می دهند؟ هر نسلی همان طور که باور دارد رابطه ی جنسی را اختراع کرده، فکر می کند خلق سلبریتی هم کار خودش بوده است. از متولدان قرن بیست ویکم بپرسید که چه چیزی تعیین کننده ی فرهنگ سلبریتی است تا بر رسانه های دیجیتال انگشت بگذارند. رسانه هایی که به دارندگان گوشی هوشمند امکان داده ظرف چند ثانیه «لایک» بزنند و ریتوییت کنند و زیر پست های کیم کارداشیان کامنت بگذارند.

تئودور آدورنو و دانیل بورستین، منتقدان فرهنگی میانه ی قرن [بیستم]، بدبین تر بودند: نظر آن ها این بود که ستاره ها را رسانه بر مردم بی فکر تحمیل کرده است. بعدتر و در دهه های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، اندیشمندانی از قبیل جکی استیسی و هنری جنکینز مردم را مسئول دانستند که ستاره ها را می سازند یا نابود می کنند. در دوره های رونق و شکوفایی، زندگی نامه ی سلبریتی ها معمولاً شهرت و آوازه را به استعداد و اقبال و سخت کوشی گره می زنند و در دوره های خطر و بی ثباتی، از خودویرانگریِ افراد مشهور بیشتر می شنویم.

هر یک از این دیدگاه ها قدرت را به فقط یکی از اجزای معادله نسبت می دهند: رسانه، مردم یا ستاره ها. همه ی این دیدگاه ها اشتباهند، زیرا همه شان درستند. هیچ گروهی به تنهایی قدرت آن را ندارد که ستاره ای را بسازد یا نابود کند. سه گروه هم قدرت، تهیه کنندگان رسانه، افراد جامعه و خود سلبریتی ها، در تبانی و رقابت با یکدیگر سلبریتی ها را به شهرت می رسانند. قدرت هیچ کدام تعیین کننده نیست و هیچ کدام شان هم ناتوان نیستند.

این تلاش سه جانبه برای ایجاد و تعیین و ساقط کردن سلبریتی ها خستگی ناپذیر است. کاردی بی {Cardi B}، رپر آمریکایی، برای آنکه معروف شود نمی توانست فقط به ضبط آهنگ های جذاب بسنده کند. لازم بود کاردی بی این آهنگ ها را بین علاقه مندان به این آهنگ ها به شکلی مؤثر ترویج کند. می بایست کار غیرمتعارفی انجام بدهد و بدن نمایی کند تا دنبال کنندگان بسیار زیادی در اینستاگرام درو کند. می بایست با گروه موسیقی مشهوری به نام مارون ۵ {Maroon 5}همکاری کند و با ستاره ی رپ نوظهور، نیکی میناژ، دشمنی کند. (این آدم ها را نمی شناسید؟ خیلی از دختربچه های دوازده ساله می توانند با خوشحالی شیرفهمتان کنند).

در ژانویه ی ۲۰۱۹، کاردی بی ویدئویی در اینستاگرام منتشر کرد و گفت تعطیلی دولت ترامپ «احمقانه» است تا برنده ی نبرد آنلاین با دونالد ترامپ باشد. رئیس جمهوری که دیوانه ی توییتر است شکستش را با سکوتی غیرمعمول نشان داد. بعد از یک ماه، ترول های اینستاگرامی به کاردی بی حمله کردند و گفتند لیاقت جایزه ی گرمی را نداشته است. کاردی بی در پاسخ اینستاگرام را ترک کرد ولی دو روز بیشتر نگذشت که برگشت. ماجرا هنوز ادامه دارد.

شبکه های اجتماعی کنش و واکنش مخاطبان و رسانه و ستاره ها را تشدید کرده اند و سرعت بخشیده اند، ولی فرهنگِ مدرنِ سلبریتی را یوتیوب و توییتر خلق نکرده اند. فرهنگ مدرن سلبریتی 150 سال پیش و به لطف مطبوعات عامه پسند، عکاسی تجاری، راه آهن، کشتی بخار و سازمان ملی پست پدید آمده است.

ادوین بوث (۱۸۳۳ تا ۱۸۹۳) را در نظر بگیرید که یکی از پرآوازه ترین بازیگران آمریکایی قرن نوزدهم بود. اگر امروز نامش در خاطرمان مانده، فقط به این دلیل است که برادرش آبراهام لینکلن را به قتل رساند، اما ادوین بوث در زمان خودش به خاطر بازی در نقش هملت و ریچارد سوم و بروتوس در نمایشنامه ی ژولیوس سزار مشهور شده بود. ادوین بوث از بازیگری به قدری پول درآورد که چند سالن نمایش و عمارتی در پارک گرامرسی نیویورک خرید. بوث این عمارت را به باشگاهی مردانه به نام پلیرز تبدیل کرد تا جایی برای معاشرت بازیگران و نخبگان باشد. خودش در طبقه ی بالای ساختمان، جایی در میان کتاب ها و یادبودهای تئاتر و صدها نامه ی برگزیده ای که از دهه ی ۱۸۶۰ تا ۱۸۹۰ دریافت کرده بود، زندگی می کرد.

نامه های هوادارن ادوین بوث نشان دهنده ی بسیاری از پیوندهایی است که تماشاگران قرن نوزدهمی را با رسانه ها و ستاره ها مرتبط می کند. در نتیجه ی کشتی بخار، در اروپا هم روی صحنه رفت و نامه هایی از انگلیس و آلمان دریافت کرد. به واسطه ی راه آهن، در شهرهای بزرگ و محله های کوچک، از آکرون تا زنسویل، تماشاگر داشت.

تعدادی از نامه هایی که ادوین بوث نگهشان داشت «ستایش نامه»هایی بودند که می خواستند وعده ی ملاقاتی با او ترتیب دهند. در نامه های دیگر برای پول، کار و درس رایگان بازیگری به او التماس کرده اند. عده ای دائماً داروهای تقلبی برایش می فرستاده اند و عده ای هم می کوشیده اند عقاید مذهبی اش را عوض کنند. ده ها نفر هم شعرهای بلندی برای بوث می فرستاده اند که محتوایشان ترکیبی از همه ی موارد قبلی بود.

بیشتر نامه ها در ستایش از بوث به راه افراط رفته اند، ولی تعداد زیادی هم شامل انتقادهایی بی مضایقه است و برازنده ی ترول های توییتری است. سال ۱۸۶۶، مکاتبه کننده ای به ادوین بوث توصیه کرده که چطور ریچارد سوم بهتری باشد. مکاتبه کننده با گلایه می نویسد: «ظاهر شما به قدر کافی عبوس و محزون نیست. بهتر است قوز کمرتان بیشتر باشد و وقتی وارد صحنه می شوید، باید لَنگ زدنت بیشتر باشد». بقیه ی منتقدان ادب و متانت کمتری داشتند. «شکسپیر دوم» با خط خرچنگ قورباغه ای، که خط به خط بدتر می شود، توصیه ی تندوتیزی می کند: «جناب آقای بوث، هملت شما مبالغه آمیز است. کج وکوله گی دائمی تان نقش را یکنواخت می کند.

بعضی قسمت ها خوب است، ولی در قسمت های دیگری که باید مثل آدم های منطقی بازی کنید، شبیه دیوانه ها بازی می کنید». مکاتبه کننده ای منتقدان بوث را رتبه بندی کرده است. روزنامه نگاری که اجراهای بوث در چارلستون را تماشا کرده برایش بریده های روزنامه فرستاده تا مطالعه کند. زنی که متقاضی نسخه ای از نمایشنامه هایی است که بوث در اجراهایشان بیشتر حضور داشته از رنگ بندی خاصی استفاده می کند تا شش مناسبت مختلفی را که شاهد بازی او در نقش هملت بوده مشخص کند.

خواننده ی اپرای فرانسوی، پائولین ویاردو، و شاعر آمریکایی، هنری وادزورث لانگ فلو، نامه های مشابهی را دریافت و نگهداری کرده اند. بی گمان جوامع چاپی قرن نوزدهمی کمتر از جوامع دیجیتال امروزی با یکدیگر ارتباط داشتند. اما بین فرهنگ سلبریتی گذشته و امروز پیوستگی های واقعی وجود دارد که سرنخی دندان گیر ارائه می کند در باب اینکه فرهنگ سلبریتی دقیقاً چه جذابیتی برای مردم دارد.

همه ی ما، حتی آن هایی که سلبریتی ها را نادیده می گیرند، بخشی از قصه ای هستیم که می توانیم بر برون دادش مؤثر باشیم، ولی هرگز نمی توانیم دقیقاً پیش بینی اش کنیم. سلبریتی ها نه بازیچه اند و نه خدا. هر بار که کاردی بی آهنگ جدیدی منتشر می کند، عکسی برای جلد مجله ای می گیرد و یا مطلبی در شبکه های اجتماعی منتشر می کند، ممکن است وجهه اش بهتر یا بدتر شود. اعضای جامعه نه مصرف کنندگانی منفعل اند و نه خالقانی با قدرت مطلق. آن ها با خودشان بحث می کنند و تصمیم شخصی هر فردی برای تعامل با یا چشم پوشی از سلبریتی ها در ایجاد و نابودی ستاره ها نقش دارد. روزنامه نگاران اخبار سلبریتی ها را پوشش می دهند تا توجه جامعه را جلب کنند. دسته ای از آن ها سلبریتی ها را نقد می کنند و دسته ی دیگر خوراک سلبریتی ها را فراهم می کنند.

فرهنگ سلبریتی چیزی نیست جز همین های وهوی؛ نمایشی که عده ی زیادی در نگارشش دخیلند ولی مهار کاملش در اختیار هیچ کس نیست. اگر از پایان قصه مطمئن بودیم، شاید علاقه مان از دست می رفت. اگر در عاقبت کار نقشی نداشتیم، شاید کمتر توجه نشان می دادیم. نتیجه ی اخلاقی داستان این است که فرهنگ سلبریتی تماماً خوب یا تماماً بد نیست. اما اگر فرهنگ سلبریتی را دوست ندارید، اینترنت را سرزنش نکنید. همه را سرزنش کنید.

اطلاعات کتاب شناختی:

Marcus, Sharon. The Drama of Celebrity. Princeton University Press, 2019

پی نوشت :

• این مطلب را شارون مارکوس نوشته است و در تاریخ ۱۱ ژوئن ۲۰۱۹ با عنوان «The pandemonium of modern celebrity began in 19th-century theatre» در وب سایت ایان منتشر شده است. وب سایت ترجمان آن را در تاریخ ۹ مرداد ۱۳۹۸ با عنوان «۱۵۰ سال است می خواهیم بدانیم سلبریتی ها چطور سلبریتی شدند» و ترجمه ی حسین رحمانی منتشر کرده است.
•• شارون مارکوس (Sharon Marcus) استاد ادبیات تطبیقی و زبان انگلیسی در دانشگاه کلمبیا است. از او دو کتاب با عناوین در میان زنان: دوستی، میل و ازدواج در دوره ی ویکتوریا (Between Women: Friendship, Desire, and Marriage in Victorian England) و درام سلبریتی (The Drama of Celebrity) منتشر شده است.
••• این مطلب برشی است از کتاب درام سلبریتی نوشته ی شارون مارکوس.