جایگاه علامه طباطبایی (ره) در میان بزرگان

حضرت آیت الله العظمی امام خميني(ره)(در اوايل انقلاب):
ـ «همجواري شما براي ما مغتنم است.
ـ آقاي طباطبايي مرد بزرگي است و حفظ ايشان با اين مقام علمي لازم است.
به مناسبت ارتحال علامه:
«من قبلا بايد از اين ضايعه اي که براي حوزه هاي علميه و مسلمين حاصل شد و آن رحلت مرحوم علامه طباطبايي است اظهار تاسف کنم و به شما و ملت ايران و خصوص حوزه هاي علميه تسليت عرض کنم خداوند ايشان را با خدمتگزاران به اسلام و اولياي اسلام محشور فرمايد و به بازماندگان و متعلقين و شاگردان ايشان صبر عنايت فرمايد.» [صحيفه امام، ج 15، ص 363].
مقام معظم رهبري حضرت آيت الله خامنه اي(مدظله العالی):
«او مجموعه اي از معارف و فرهنگ اسلام بود؛ فقيه بود؛ حکيم بود؛ آگاه از اندوخته هاي فلسفي شرق و غرب بود؛ مفسر قرآن بود؛ از علوم اسلامي، يعني علومي که از اسلام نشأت گرفته يا از آن تغذيه کرده است، مطلع بود: از اصول، از کلام، ادبيات، از نجوم و هيئت و رياضيات و از برخي علوم بي نام و نشان ديگر.
شخصيت او در لابه لاي اين دانستني هاي بسيار، به کمک رياضتي مداوم و درازمدت پرورده، صيقل يافته و پرداخته شده بود. از کساني بود که تنها مکتب جامعي چون اسلام مي تواند امثال او را در دامان پربرکت خويش پرورش دهد. چهره معنوي او، سيماي پرصلابت مردي بود که ايماني استوار و عرفاني راستين را با دانشي گسترده و عميق توام ساخته و با آميزه شگفت وجود خويش، ثابت کرده بود که اسلام مي تواند سوز درون دلسوختگان شيفته را با عقل راسخ فرزانگان فرهيخته يکجا گرد آورد.
او تلاش و جهاد بي انتها و خاموش نشدني خود را هم به اين معجون الهي درآميخته بود. در يکي از حساس ترين دوران هاي حيات اسلام و تشيع، جانانه به دفاع از حريم معنويت اسلامي و حکمت و معرفت الهي برخاسته و مفاهيم زيباي اجتماعي اسلام را از آيات کلام الهي استخراج کرده و به عرضه کامل و جامع اسلام پرداخته بود.
او که در سفره متاع ارزنده حوزه علميه قم در شمار درخشنده ترين گوهرها بود و به آن مدرسه اسلامي پربرکت ارزش مي بخشيد تنها به آن حوزه محدود نشده بود و به تدريج در همه حوزه هاي علمي و در هم محافل اسلامي و در سطح وسيع جامعه، حضور خود را مجسم تر و برجسته تر مي ساخت، معارفي که از زبان و قلم او بر صفحه دل ها و کاغذها نقش بسته بود از صدها و هزارها زبان و با صدها و هزارها بيان در همه جا منتشر مي گشت و به همه کس علم و معرفت مي آموخت...
...اين چشمه جوشان و فياض دانش و عرفان و تقواي اسلامي، در راه تعليم و تربيت شاگرداني که هر يک در عالم اسلام دانشمندي برجسته اند، توفيقي کم مانند داشته است... »[پيام رهبري به مناسبت سالگرد ارتحال علامه طباطبايي].
مرحوم حضرت آيت الله العظمي خويي(ره):
او يک مغز متفکر و انسان فوق العاده قوي و نيرومندي است ... علامه طباطبايي، خويشتن را قرباني قرآن نمود.
حضرت آيت الله العظمي جوادي آملي(دامت برکاته):
ـ علامه طباطبايى از نوادر مفسرانى بود که غواصانه وارد درياى قرآن شد، ماهرانه گوهر شناسي کرد و قادرانه گوهرها را عرضه کرد و براى ديگران رهاورد فراوانى آورد.
ـ انسي که علامه با قرآن داشت به طوري بود که قرآن را مظهر «ليس کمثله شيء» خدا مي دانست و او همواره تبيين مي کرد که قرآن کتابي خودکفا در مقام اثبات است.
ـ مردم سالاري، انواع حکمت، معرفت شناسي حسي، تجريدي، تجديدي فلسفي، عرفان نظري، معرفت شناسي شهودي همه و همه را مي توانيم در تفسير علامه ببينيم؛ ايشان در آن دوره نيز به مردمسالاري توجه داشتند.
​علامه حسن زاده آملي(دامت برکاته):
ايشان از اولياءالله بودند، همواره در حضور، در مراقبت، در توجه بودند ... علامه طباطبايي بدون گزاف و بدون اغراق در فن اصول و فقه هر دو مجتهد بود.
به محضر مبارک جناب آيت الله حاج شيخ محمد تقي آملي ـ رضوان الله تعالي عليه ـ مشرف شدم که سخن از علامه طباطبايي، به ميان آوردم. مرحوم آقاي آملي به من فرمودند: «آقا، اگر کسي بايد در تحت تصرف و تعليم کاملي به جايي برسد و قدمي بردارد، من براي شما بهتر از جناب آقاي طباطبايي، کسي را نمي شناسم...».
حضرت آيت الله مصباح يزدي(دامت برکاته):
شخصيت علامه طباطبايي خيلي استثنايي است. جمله اي از مرحوم آقاي صدوقي رضوان الله عليه به يادم آمد که زماني سالها پيش از پيروزي انقلاب، در محضرشان بودم و سخن از تفسير الميزان به ميان آمد ايشان فرمودند اگر آقاي طباطبايي از حوزه قم حذف شود امتيازي براي حوزه قم باقي نمي ماند. [سخنراني آيت الله مصباح يزدي در همايش مباني و روش تفسيري علامه طباطبايي]
حضرت آيت الله العظمي سبحاني(دامت برکاته):
«از نظر علمي و فرهنگي نبايد مرحوم علامه طباطبايي را يک فرد به حساب بياوريم؛ چرا که ايشان به تنهايي خود يک امت بود... از نظر اشاعه فرهنگ اسلامي و تحکيم آن در عصر کار امتي را انجام داد.»
حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي(دامت برکاته):
ـ علامه طباطبايي، به عنوان مفسري توانا، مطابق با آيات قرآني و تفاسير آن، پاسخگوي شبهات عصر خود بود.
ـ علامه طباطبايي علاوه بر پايه گذاري علوم تفسيري و عقلاني در حوزه هاي علميه، در اخلاق و مباني اخلاقي زبانزد بودند و در زندگي خويش بر اين باور بودند که بايد قبل از نقد ديگران، ما خود به نقد خود بپردازيم.
ـ علامه طباطبايي با تلاش و مجاهدت خود با توجه به جريانات ضد ديني در عصر خود، کتاب اصول فلسفه به روش رئاليسم را نوشتند که پاسخ کوبنده اي به تفکرات کمونيستي و ماترياليستي به شمار رفت.
حضرت آيت الله العظمي نوري همداني(دامت برکاته):
تفسير قرآن ايشان (علامه طباطبايي) به ويژه تفسير الميزان کتاب بسيار با عظمتي است. مطالب اعتقادي، تاريخي، اجتماعي، فلسفي و همه گونه مطالب علمي را دارا مي باشد و تا به حال در اسلام تفسيري به اين جامعيت نوشته نشده است. آيت الله شهيد مطهري اعلي الله مقامه مي فرمودند: «صد سال بعد از اين، اهميت و عمق مطالب تفسير الميزان براي مردم روشن خواهد شد». جامعيت اين تفسير به اندازه اي است که از همه علوم در آن يافت مي شود. دو چيز باعث جامعيت اين کتاب شده است: نخست وسعت علوم و اطلاعات آيت الله طباطبايي و دوم خلوص نيت، تقوا و اخلاق ايشان.
ـ علامه طباطبايي به لحاظ اخلاقي ويژگي هاي خاصي داشت و در زمينه اخلاق و خودسازي کار کرده بود. او حماسه اخلاقي عجيبي داشت و به اهل بيت عشق مي ورزيد.
ـ علامه طباطبايي از نوادر روزگار در زمينه اخلاق و علم بود. او با امام خميني رفت و آمد بسياري داشت و امام خميني نخستين شخصيتي بود که پس ازدرگذشت علامه طباطبايي براي او مجلس ختم گرفت.
مرحوم آيت الله العظمي سيد محمد هادي ميلاني(ره):
«اگر کسي علميت و پايه دانش علامه طباطبائي را داشت، ادعاهاي چنان و چنان مي کرد، اما ايشان دم نمي زند.»
«در عالم تشيّع، کسي به جامعيت آيت الله طباطبائي، يا بي نظير است يا کم نظير.»
مرحوم محمد جواد مغنيه(ره)(نويسنده معروف لبنان):
«... از وقتي که الميزان بدست من رسيده است، کتابخانه من تعطيل شده و پيوسته روي ميز مطالعه من کتاب الميزان [علامه طباطبايي] قرار دارد. »
استاد شهيد علامه مطهري(ره):
اين مرد واقعاً يکي از خدمتگزاران بسيار بزرگ اسلام است، او به راستي مجموعه تقوا و معنويت است، در تهذيب نفس مقامات بسيار عالي طي کرده... کتاب تفسير الميزان ايشان يکي از بهترين تفاسيري است که براي قرآن مجيد نوشته شده است... من مي توانم ادعا کنم که بهترين تفسيري است که در ميان شيعه و سني از صدر اسلام تا امروز نوشته شده است... تفسيرالميزان همه اش با فکر نوشته نشد، من معتقدم که بسياري از اين مطالب از الهامات غيبي است، کمتر مشکلي در مسائل اسلامي و ديني برايم پيش آمده که کليد حل آن را در تفسير الميزان پيدا نکرده باشم. »
حضرت آيت الله ابراهيم اميني(دامت برکاته):
علامه طباطبايي از آن شخصيت هايي است که در تمام رشته هاي علمي، فلسفي و اسلامي تخصص و تبحر داشته، شخصيت کم نظيري در ميان علماي اسلامي است. علامه طباطبايي، تنها يک دانشمند نبود بلکه يک عالم رباني و مهذّب و يک انسان کامل، با تقوا و با فضيلت بود.
مرحوم موسوي همداني:(مترجم الميزان)
هيچ به ياد ندارم در طول بيست و چند سال معاشرتم با علامه طباطبايي براي طلبه اي که وارد مي شد؛ تمام قامت بلند نشوند و نيز مراقبتي که ايشان از زبان خود داشتند.
مرحوم آيت الله علي اکبر مرندي(ره):
عارف ناشناخته، آيت الله علي اکبر مرندي ـ که خود از شاگردان آيت الله قاضي بود ـ نيز جويندگان راه هدايت را به مرحوم علامه ارجاع مي داد، و گاهي مي فرمود: «خداوند متعال، لطف بزرگي به من کرد که دو هم حجره خوب نصيب من کرد.»
و منظورش از دو هم حجره، علامه طباطبائي و برادرش آيت الله الهي طباطبائي بود؛ و درباره آن زمان مي گفت: « با آقايان طباطبائي ها، چهارشنبه جلسه داشتيم؛ چه جلساتي بود! چه سخنان لطيف و ظريفي آن جا مطرح مي شد».
يک بار آيت الله مرندي براي معالجه به تهران مسافرت کرد و از آن جا به قم و زيارت حضرت فاطمه معصومه عليها السلام هم مشرف شد. سپس به فرزندش ـ که همراهش بود ـ فرمود: « مرا به خانه علامه ببريد».
در خانه علامه را که زدند، شخصي آمد و در را باز کرد. مرحوم آيت الله مرندي پرسيد: « علامه تشريف دارند؟ » او پاسخ مثبت داد و سپس آيت الله مرندي فرمود. « به علامه اطلاع دهيد که علي اکبر مرندي دم در است».
در اين هنگام، علامه سراسيمه، با آن رعشه اي که دستشان داشت، تشريف آورده و گفتند: « آقا علي اکبر مرندي تويي؟! خودتي؟! » آن گاه روبوسي و مصافحه کردند و همان دم در گريستند. سپس چند ساعت با هم خلوت کردند.
مرحوم آيت الله علي معصومي(ره) ( مشهور به آخوند همداني):
ـ «من مردي بي هواتر از اين مرد (علامه طباطبائي) نديدم».
ـ «ما همواره علامه طباطبائي را در سکوت مي ديديم تا آن که شبي در خارج شهر مقدس مشهد، در محلي که همواره آيت الله ميلاني و عده اي ديگر با علامه طباطبائي بوديم. به مناسبت، مسأله اي پيش آمد و آيت الله طباطبائي دو ساعت تمام بياناتي فرمودند و به طور مفصل نکاتي گفتند». پس از پايان سخنانشان، عرض کردم: «من در اعمال ـ به ظاهر ـ شب جمعه خوانده بودم که هر کس فلان عمل را انجام دهد، خداوند به وي گنجي عنايت مي فرمايد يا از مال يا از علم. من چون مال نمي خواستم، آن عمل را به جا آوردم تا خداوند گنج علم را نصيب من گرداند. لله الحمد والشکر، امشب به آن مراد رسيدم و گنج علم را پيدا کردم».
آيت الله محمدي گيلاني(دامت برکاته):
«اين مرد عظيم والا همت [علامه طباطبايي] که زير اين چرخ کبود ز هر چه رنگ تعلق پذير آزاد بود، همچون صالحان اسلاف خويش در فنون گوناگون معقول و منقول صاحب نظر و مبتکر بود.»
آیت الله حسن رمضانی:
علاّمه طباطبایی که جایگاه رفیع و منزلت بالایش مورد قبول عامّ و خاصّ است، یکی از شخصیّت های کم نظیر و تاثیر گذار قرن حاضر است. زیرا آن بزرگوار هم در بُعد نظر، اندیشمند و نظریه پردازی عمیق محسوب می شود و هم در بُعد عمل، شخصیّت وارسته و به ثمر نشسته ای دارد.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی استادحسن رمضانی